Шупашкар районӗнчи 15 пысӑк ял хуҫалӑх кооперативӗнчен саккӑрӑшӗнче типӗтмелли юсавлӑ комплекссем ҫитмеҫҫӗ. Шупашкар район администрацийӗн ял хуҫалӑх Куйбышев ячӗллӗ колхоз, «Прогресс» акционерсен обществи, «Туруновский» ял хуҫалӑх кооперативӗ, «Туруновская» агрофирма, «Средняя Волга» (чӑв. Вӑта Атӑл) агрофирма, И.Г. Кадыков ячӗллӗ кооператив, «Юрма» агрохолдинг пуҫтарса илнӗ тырра урӑх хуҫалӑхра типӗтеҫҫӗ. Кун пек, паллах, тӑкакӗ те нумай.

Сӑмах май каласан, ӗнерхи кун тӗлне Шупашкар районӗнчи 2637 гектар пухса илнӗ, ку вӑл планпа пӑхнин 89 проценчӗ пулать. Тухӑҫ гектартан 23 центнер тухать.

Вырмапа пӗрлех кӗрхисене акма ҫӗр хатӗрлеҫҫӗ. Пӗтӗмпе 3455 гектар акма палӑртаҫҫӗ.

Правӑна сыхлакан республикӑри органсем Шупашкар районӗнчи Лапсар ял тӑрӑхне кӗрекен Вӑрманкас ялӗнче пурӑннӑ арҫын следстви изоляторӗнче вилнӗ фактпа тӗпчев ирттереҫҫӗ.

34-ри вӑйпиттие пӗр ял ҫыннине вӗлересле хӗненӗ тесе шухӑшланӑран тытса пынӑ. Усал ӗҫӗ ҫурлан 1-мӗшӗнче хайхин тӑван ялӗнче пулса иртнӗ. Ӳсӗрскерсем, виҫӗ арҫын, теприне, 1972-мӗш ҫулта ҫуралнине хытах ислетнӗ. Шар курнине пульницӑна илсе кайнӑ, анчах лешӗ унта куҫне хупнӑ. Вилмеллех хӗненӗ тесе шухӑшланипе виҫӗ арҫынна, ҫавсен шутӗнче 34-ри те пулнӑ, тытса чарнӑ. Вӗсем пирки Лапсар ял тӑрӑхӗнче эрех ӗҫме юратакансем тесе калаҫаҫҫӗ иккен.

Следстви изоляторӗнче ҫӗркаҫ 34-ри арҫын вилсе кайнӑ. Ӗнер кӑнтӑрла вӑл хӑйне начар туйни пирки пӗлтернӗ хыҫҫӑн ун патне васкавлӑ пулӑшу бригадине чӗннӗ-мӗн. Шурӑ халатлисем «эрехе ылмаштарнин палли, психиоти умӗнчи тӑрӑм, станционарти пулӑшу кирлӗ мар» тесе диагноз лартнӑ. Тепӗр икӗ сехет иртсен лешӗ хӑйне каллех начар туйнине пӗлтернӗ. Ун хыҫҫӑн арҫынна республикӑри наркологи диспансерне илсе кайнӑ.

Малалла...

Надежда Спиридоновна Леонтьева

Комсомольски районӗнчи Асанкасси ялӗнче пурӑнакан Надежда Спиридоновна Леонтьева ҫурлан 1-мӗшӗнче 100 ҫулхи юбилейне уявланӑ. Кинемее саламламашкӑн тӳре-шара килнӗ.

Надежда Спиридоновнӑн ҫемйи пысӑк пулнӑ. Ашшӗ-амӑшӗ тӑватӑ ача ҫуратса ӳстернӗ. Надежда Спиридоновна тӑватӑ класс пӗтерсен килти хуҫалӑхра ӗҫленӗ, унтан Ульянов ячӗллӗ колхоз бригадинче вӑй хунӑ.

Вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче Надежда Спиридоновна Иваново облаҫӗнче ӗҫленӗ. Вӑл «Тӑван ҫӗршывӑн 1941-1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫинче хастар ӗҫленӗшӗн» медале тивӗҫнӗ. Вӑл — ӗҫ ветеранӗ те. Ӑна 1994 ҫулта Тутар Республикин Хисеп грамотипе те чысланӑ.

Вӑрҫӑ пӗтсен салтаксем фронтран таврӑннӑ. Надежда Спиридоновнӑн ҫемйи вара пӗр ывӑлне кӗтсе илеймен. Вӑл 1944 ҫулта пуҫ хунӑ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн Надежда Спиридоновна колхозра ӗҫленӗ.

Шел те, вӑл ҫемье ҫавӑрман. Унпа тантӑш каччӑсенчен чылайӑшӗ вӑрҫӑран таврӑнман. Надежда Спиридоновна вара хӑйӗнчен ҫӑмрӑкраххине качча тухман.

Ҫурлан 3-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Тукай ялӗнчи этнокультура паркӗнче Чӑваш наци телекуравӗ «Эх, юррӑм, янӑра!» каларӑм ӳкернӗ. Унта «Вата ӑшши» (ҫӑлкуҫра ҫавӑн пек ҫырнӑ) клуб пайташӗсем, «Шурӑмпуҫ» халӑх фольклор ансамблӗ, «Шӑпчӑксем» ача-пӑча фольклор ансамблӗ хутшӑннӑ.

«Вата ӑшши» клубӑн хастарӗсем Ольга Басникова, Елизавета Евдокимова, Раиса Петрва, Раиса Иванова, Мария Васильева, Лидия Борисова, Иосиф Ильин чӑвашсен ӗлӗкхи юррисене тӑмрапа юрланӑ.

«Шӑпчӑксем» чӑваш юррисене шӑрантарнӑ, ташланӑ, вылянӑ. «Шурӑмпуҫ» та чӑвашсен юррисене юрланӑ.

Тукай ял тӑрӑхӗнче аслисем кӗҫӗннисене йӑла-йӗркене вӗрентме тӑрӑшаҫҫӗ.

Сӑнсем (17)

«Ирӗклӗх» «Кунта чӑвашла калаҫатпӑр» ҫыпӑҫтаркӑчсене пур ҫӗре те ҫитерме тӑрӑшать. Организаци ертӳҫи Дмитрий Степанов каланӑ тӑрӑх, чылайӑшӗ общество транспортӗнче хӑйсене ӑнланмасран шикленсе чӑвашла калаҫма вӑтаннӑ. Халӗ вара ҫыпӑҫтаркӑчсене курсан хӑрамасӑрах тӑван чӗлхепе пуплеме пултараҫҫӗ.

«Чӑвашпичечӗ» чӑвашла калаҫма тытӑнсан «Ирӗклӗх» хастарӗсем ҫырусемпе ытти предприятисем патне тухнӑ. «ТАВ» суту-илӳ компанийӗ ҫырӑва пӗрремӗш хуравланӑ.

«Эпир сирӗн ҫырӑва пӑхса тухрӑмӑр, акцие хутшӑнма хатӗр. Лавккасенчи сутуҫӑсем хушшинче чӑваш чӗлхине пӗлнипе пӗлменни пирки ыйтӑм ирттертӗмӗр. Пур лавккара та, Улатӑртине шута илмесен, чӑвашла пӗлекенсем ӗҫлеҫҫӗ», — тенӗ хуравра.

«Кунта чӑвашла калаҫатпӑр» тесе ҫырни ҫитес вӑхӑтра «ТАВ» компанин Шупашкарти, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Канашри, Вӑрнарти, Йӗпреҫри, Патӑрьелти, Каҫалти, Шӑмӑршӑри лавккасенче пулмалла.

Чӑваш Ен сӑнав проектне хутшӑнать. Унпа килӗшӳллӗн, ял хуҫалӑх техникине газпа чуптармалла.

Республикӑра топливӑн ҫӗнӗ тӗсӗпе халӑха илсе ҫӳрекен 18 автобус усӑ курать. Вӗсенчен кашни 400 пине яхӑн перекетлеме парать-мӗн.

Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх, метан йӳнӗ кӑна мар, экологи тӗлӗшӗнчен таса та. Ҫапах республикӑри транспортӑн 3 проценчӗ кӑна унпа усӑ курать.

Хальлӗхе Чӑваш Енре ҫакнашкал газпа пӗр станци ҫеҫ тивӗҫтерет. Вӑл — Шупашкарта. Тӳре-шара кунашкал станцисене Улатӑр, Патӑрьел, Канаш, Куславкка, Етӗрне районӗсенче тума палӑртнӑ.

Вӑрнар районӗнчи Кивьял Хапӑс ялӗнчи халӑх ҫуртсене газ кӗртсе парасса 10 ҫул кӗтет. 2003 ҫулта Уй урамӗнче нумай ачаллӑ ҫемьесем валли ҫурт хӑпартмашкӑн 17 лаптӑк уйӑрнӑ. Саккунпа килӗшӳллӗн, кирлӗ коммуникацисене ҫитес вӑхӑтра туса пӗтермелле пулнӑ.

Анчах вӑхӑт иртнӗ. 10 ҫул хыҫа юлнӑ. Ялтан инҫех мар Горгазӑн филаилӗ вырнаҫнӑ пулин те газ вара халӗ те ҫук.

Алина Савельева каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, вӗсем халӗ те (тӗнче газпа ӑшӑнса пурӑннӑ вӑхӑтра!) кӑмака хутса пӳрт ӑшӑтаҫҫӗ. Пӳрт пысӑк. Ӑна вутӑпа хутса ҫитерме те ҫук.

Халӗ Уй урамӗнче нумай ачаллӑ 3 ҫемье пурӑнать. Тепӗр 7-шӗ ҫурт хӑпартаҫҫӗ. 7 ҫемье вара коммуникаци ҫукран пурӑнма куҫман.

Ҫынсем ял тӑрӑхӗн, район администрацийӗсене ҫитнӗ — усcи ҫук. Тӳре-шара газ пуласса шантарать те…

Нумаях пулмасть урама ҫутӑ кӗртнӗ. Ӑшӑтмалли приборсемпе пысӑк ҫурта ӑшӑтнин усси ҫук. Анчах, халӑх каланӑ тӑрӑх, ҫутӑшӑн нумай тӳлеме тивет-мӗн. Мӗншӗнне хӑйсем те ӑнланмаҫҫӗ.

Упнер ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ӑнлантарнӑ тӑрӑх, газификаци валли документсем хатӗрлемешкӗн укҫа чылай вӑхӑт тупайман-мӗн.

Малалла...

Ҫак кунсенче ачасем ҫӳллӗ вырӑнтан ӳкнӗ тӗслӗхсене сӳтсе явнӑ. Пӑшӑрханмалли пурах. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, ку кӑтарту кӑҫал икӗ хут ӳснӗ.

ЧР Сывлӑх министерствин амӑшӗсемпе ачисене медицина пулӑшӑвне парассине йӗркелекен пай пуҫлӑхӗ Нина Емельянова пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа республикӑра ача ҫӳллӗ вырӑнтан ӳкнӗ 22 тӗслӗхе шута илнӗ. Ҫак тӗслӗхсенче 3 ача пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Пӗлтӗр вара ҫак тапхӑрта кунашкал 10 тӗслӗх пулнӑ, вӗсенче ача вилмен.

22 тӗслӗхрен 19-шӗнче ача ҫурт чӳречинчен тухса ӳкнӗ. Вӗсенчен 15-шӗ — 5 ҫула ҫитмен шӑпӑрлансем.

ЧР Сывлӑх министерстви ҫапларах пӗтӗмлетӳ тунӑ: ытларах чухне ача аслисен тимсӗрлӗхне пула шар курать. Чӳрече конструкцийӗ те хӑрушлӑх кӑларса тӑратать-мӗн. Ведомство вӗсен конструкцине улӑштармаллине палӑртнӑ. Аслисен вара тимлӗрех пулмалла.

Патӑрьел районӗнче иртнӗ шӑматкун А151 (Ҫӗрпӳ–Чӗмпӗр) ҫул ҫинче инкек пулса иртнӗ — Мазда ҫӑмӑл урапа (машина) аслӑ ҫул ҫине тухнӑ вӑхӑтра Камаза ирттерсе яман. Ҫапла май икӗ ҫын пурнӑҫӗ татӑлнӑ.

Инкек ҫурҫӗр ҫитеспе, 23:32 вӑхӑтра пулса иртнӗ. 26 ҫулти водительпе пӗрле малта ларакан хӗр вырӑнтах вилсе кайнӑ, хыҫалта ларса пынӑ икӗ ҫынна вара Патӑрьелти тӗп район пульницине ӑсатнӑ.

«Руль умӗнче» канашлури калаҫӑва хутшӑнакансем пассижирсемпе малта ларакан хӗр пиҫиххипе ҫыхӑнманнине асӑрханӑ — шӑп та лӑп ҫакӑ пысӑк инкек патне илсе ҫитернӗ те. Водителӗ хӑй Сӗнтӗрвӑрри районӗнчен пулнӑ теҫҫӗ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Александр Самсонов

ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Хӗрлӗ Чутай районӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ Александр Самсонов юрӑпа поэзин Пӗтӗм Раҫҫейри Фатьянов ячӗллӗ фестивальне хутшӑннӑ. Ӑна 1974 ҫултанпа Вязники хулинче ҫулсеренех иртереҫҫӗ иккен.

Икӗ куна пынӑ уявра куравсем ӗҫленӗ, хор тата фольклор коллективӗсем концерт кӑтартнӑ, асфальт ҫинчи ӳкерчӗксен конкурсӗ, ташӑ каҫӗ иртнӗ иккен.

Пӗрремӗш кунхи концертсене микрорайонсенчи пысӑках мар лапамсенче йӗркеленӗ. Уявӑн тӗп мероприятине хулара ятарласа хатӗрленӗ «Хӗвеллӗ уҫланкӑра» йӗркеленӗ. Пысӑк концерта пирӗн ентеш те хутшӑннӑ. Александр Самсонов паллӑ поэтӑн сӑввисене тӗпе хурса ҫырнӑ юрӑсене — «Ничего не говорила», «Хвастать, милая, не стану», «Когда весна придет, не знаю», «Потому что мы пилоты», «Где же вы теперь, друзья-однополчане?» — шӑрантарнӑ тесе хыпарланӑ «Хыпар» хаҫат.