Политика
cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ Пӗлтӗр республикӑри ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсенче оптимизаци проектне пурнӑҫласа тӳре-шаран 527 пин ӗҫ сехетне перекетлеме май килнӗ. Кун пирки ЧР Экономика аталанӑвӗн министерстви пӗлтерет. Малта — оптимизацин виҫҫӗмӗш тапхӑрӗ. Пӗлтӗр тӳре-шаран ӗҫне оптимизацилес тӗллевпе 107 проект пурнӑҫланнӑ. Тӗслӗхрен, ахаль ҫынсене тата усламҫӑсене патшалӑх пулӑшӑвӗсем парассипе ҫыхӑннӑ оптимизаци. Тӳре-шара пӗлтернӗ тӑрӑх, перекетленӗ 527 пин ӗҫ сехечӗ 50 миллион тенкӗпе танлашать. Халӗ проекта мӗнпур муниципалитетра пурнӑҫлама тытӑннӑ. Вӗсенче 99 проект пуҫарнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Персона
Юрий Викторов. www.chgign.ru сӑнӳкерчӗкӗ Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхсен институчӗн искусствоведени енӗпе ӗҫлекен аслӑ ӑслӑлӑх ӗҫченне Юрий Викторова Чӑваш Республикин Хисеп грамотипе чыслама йышӑннӑ. 18-мӗш номерлӗ хушӑва республика Элтеперӗ Олег Николаев нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче алӑ пуснӑ. Ӗҫтешӗсем Юрий Васильевича саламласа институтӑн сайтӗнче хыпар вырнаҫтарнӑ. Вӗсем ӑна ҫирӗп сывлӑх, пултарулӑхра ӳлӗмрен те ӑнӑҫу тата вӑрӑм ӗмӗр суннӑ. Юрий Викторов — искусствоведени кандидачӗ. Вӑл 1941 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хурапха ялӗнче ҫуралнӑ. Чӑваш патшалӑх пединститутӗнче (халӗ — университет), Мускаври В.И. Ленин ячӗллӗ пединститутра аспирантурӑра вӗреннӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Ҫул-йӗр
chgtrk.ru сӑнӳкерчӗкӗ Кашни ҫулах ҫуркунне йывӑр тиевлӗ машинӑсен ҫул ҫӳрес йӗрке ҫирӗпленет. Кӑҫал та ҫаплах пулӗ. Пирӗн республикӑра автомобиле виҫмелли пунктсем вырнаҫтарӗҫ. Вӗсем пуш уйӑхӗн 21-мӗшӗнчен тытӑнса ака уйӑхӗн 19-мӗшӗччен ӗҫлӗҫ. Талӑкӗпе ӗҫлекен стационар пунктсене Шупашкара Сӗнтӗрвӑрри, Канаш, Улатӑр, Етӗрне тата Вӑрнар районӗсенчен пырса кӗнӗ ҫӗрте вырнаҫтарӗҫ. Унсӑр пуҫне куҫса ҫӳрекен икӗ пункт пулӗ. Хулана кӗме ирӗк илес тесен «Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх тата хӑтлӑх кӗртекен управлени» муниципалитетӑн предприятийӗпе ҫыхӑнмалла. Машина виҫине тӗрӗслекен пунктсем те ку ыйтупа пулӑшӗҫ. Хак 16 пин тенкӗрен пуҫласа 182 000 пин тенкӗ таран. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Пӑтӑрмахсем
Следстви комитечӗ тунӑ сӑн Паян ирхи 7 сехет те 50 минутра Шупашкарти "Энергия" стадионта инкек пулнӑ. Унта ҫурт тӑррине юр антарма хӑпарнӑ арҫын сарӑмсӑр вилнӗ. "Про Город" хаҫата халӑх корреспонденчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын иккӗмӗш хут тӑрринчи юра антарма пусма лартнӑ. Анчах хӑпарнӑ чухне тытӑнса тӑрайман, аялалла, цоколь хутри картлашка хушӑкне, ӳкнӗ. 56 ҫулти арҫын йывӑр сурансене пула ҫавӑнтах вилнӗ. Вырӑна васкавлӑ медпулӑшу, йӗрке хуралҫисем ҫитнӗ. Шел, тухтӑрсем арҫынна нимпе те пулӑшайман. Йӗрке хралҫисем ӗҫ-пуҫа уҫӑмлатаҫҫӗ. Тӗрӗслев хыҫҫӑн стадионта хӑрушсӑрлӑх техникишӗн, ӗҫ хӑрушсӑрлӑхӗшӗн яваплӑ ҫынна тупса палӑртӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Республикӑра
Ҫӑлав службин архивӗнчи сӑн Арҫын тӑванӗсемпе вӑрҫӑнса кайнӑ та Атӑл тӑрӑх, пӑр ҫийӗн, утнӑ. Вӑл шӑнкӑравласан та телефонне тытман. Тӑванӗсем пӑшӑрханса ӳкнӗ, ҫавна май кун пирки ҫӑлавҫӑсене пӗлтернӗ. Ҫӑлавҫӑсем патне ку шӑнкӑрав нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче ҫитнӗ. Вӗсем аэрокимӗ ҫине ларса Атӑл тӑрӑх ҫав арҫынна шырама кайнӑ. Тӑванӗ каланӑ тӑрӑх, вӑл сад юлташлӑхӗ еннелле кайнӑ. Ҫӑлавҫӑсем те ҫав еннелле шырама ҫул тытнӑ. Арҫынна часах тупнӑ. Ӑна ҫӑлав станцине илсе ҫитернӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Сывлӑх
sovch.chuvashia.com сайтран илнӗ сӑнӳкерчӗк Паянтан, нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнчен, пуҫласа пирӗн республикӑра антителӑллӑ ҫынсене кьюар-код пама тытӑннӑ. Ку хыпар Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев кӑшӑлвирус сарӑлассине чарас енӗпе ӗҫлекен оперативлӑ штабӑн эрнекунхи ларӑвӗнче пӗлтернӗ. Юн анализне Шупашкарти 16 лабораторире илеҫҫӗ-мӗн. Республика ертӳҫи вӗсене анализ хакне ӳстерсе ямалла марри пирки чӗнсе каланӑ. Юн панӑ хыҫҫӑн 2-3 кунран Патшалӑх пулӑшӑвӗсен порталӗнче кьюар-код пулӗ. Тепӗр майлӑ каласан, кьюар-кода кӑшӑлвируспа чирлеменнисемпе вакцинаци туманнисем те илееҫҫӗ. Чи кирли — антитела пурри. Документа ултӑ уйӑхлӑха параҫҫӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Культура
shigsosh-batyr.edu21.cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ Паян, нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, — Тӑван чӗлхесен кунӗ. Ҫавна май Фейсбукра Леонид Пэленич хӑйӗн шухӑшне ҫыпрса пӗлтернӗ. Тӗрӗсрех палӑртсан, чун ыратӑвне темелле-тӗр. «Паян пур чӑвашӑн кӑмӑла ҫӗклемелли кун. Пурте тенӗ пекех пӗлетпӗр ӗнтӗ, паян пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхесен кунӗ. Ҫав хушӑрах ҫак йӑпануллӑ самантра темле савӑк туйӑмсем пур пулин те, те тӗнчери лару-тӑрӑва пула, те «мӗн юлать-ши тата эпӗр кайсан?», — шухӑша пула темле салхулӑх чӗпӗтет чуна... «Каласан — ҫынна йывӑр, каламасан — хуна йывӑр». Эпир мар, тӑван халӑх каланӑ! Тӗнчене чӗлхе тытса тӑрать тетпӗр пулсан, кӑштах малалла ҫырма та тивет пулӗ. Юрӗ. Маларах каланӑ шӑпаллӑ шухӑш ҫаврӑнӑлӑхне илес пулсассӑн, чи малтан ҫапах та пирӗншӗн те ку уяв лайӑх самант пулнине палӑртмаллах. Эпир те хамӑр тӑван чӗлхепе калаҫнине, пурӑннине, юрласа-ташласа савӑннине тепӗр хут ҫак ҫӗрпе пӗлӗт хушшинчи тӗнчене чӑннипех (курмӑш-илтмӗш пуррисем те ҫук мар пулӗ!) пӗлтерме пултаратпӑр. Ӑнланатпӑр-ха, ӑна юратни кӑна ҫителӗксӗр, ҫине тӑрсах сыхласа хӑварма, аталантарма тӑрӑшмалла. Пӗтӗмпех хамӑртан килет. Ҫак шухӑш кашни чӑвашӑн юнри-чунри-чӗрери малашнехи талпӑнӑвӗ пулмаллах тесе калассӑм килет! Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Пӑтӑрмахсем
sovch.chuvashia.com сайтран илнӗ сӑнӳкерчӗк Ҫак кунсенче Донбасра йывӑр лару-тӑру пулнине эпир пурте пӗлетпӗр ӗнтӗ. Унти хирӗҫ-тӑрӑва пула ҫынсем Раҫҫее пысӑк йышпа тарса килеҫҫӗ. Официаллӑ массӑллӑ информаци хатӗрӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасемпе хӗрарӑмсене Раҫҫее куҫса кайма Донецкпа Луганск республикисен ертӳҫисем хӑйсем ыйтнӑ. Хӗрарӑмсемпе ачасем, ватӑ ҫынсем Ростов облаҫне тарса килеҫҫӗ, унтан пирӗн ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗ тӑрӑх саланаҫҫӗ. «Советская Чувашия» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, Донбасран тарса килнисен пӗр ушкӑнӗ ыран, нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Чӑваш Ене килсе ҫитӗ. Вӗсене икӗ санаторие вырнаҫтарӗҫ, вӑй питтисене ӗҫпе тивӗҫтерӗҫ. 2014 ҫулта пирӗн тӑрӑха Донецкри тата Луганскри 400-е яхӑн ҫын куҫса килнӗ, вӗсенчен чылайӑшӗ каялла кайнӑ. Чӑваш Енре пурӑнма 5 ҫемье тӑрса юлнӑ. Чӑваш Ене Донбасран тарса килекенсене «Лесная сказка» ача-пӑча санаторине тата «Надежда» санаторие вырнаҫтарӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Тӗнчере
© shutterstock.com Антарктидӑра хӑш-пӗр ӳсентӑран тӗсӗсем хӑвӑрт сарӑлнине асӑрханӑ, ҫакӑ полярлӑ экосистемӑсенче улшӑнусем пулса иртни ҫинчен пӗлтерет. Ӑсчахсем Кӑнтӑр Оркней утравсен шутне кӗрекен Сигни утравӗ ҫинче ҫинче тӗпчев ирттернӗ те антарктика луговикӗ (Deschampsia antarctica) тата кито колобантусӗ (Colobanthus quitensis) 1960 ҫултанпа 2009 ҫул хушшинче 5 хут хӑвӑртрах сарӑлма тытӑннӑ тытӑннӑ. Ҫакна утрав ҫинче вӗсене таптаса ҫӳрекен тюленьсем сахалланнипе сӑлтавлаҫҫӗ. 2009 ҫулпа 2018 ҫул хушшинче ҫанталӑ ӑшӑннине пула ӳсентӑрансен сарӑлас хӑвӑртлӑхӗ 10 хута ҫитнӗ. Ӑсчахсем палӑртнӑ тӑрӑх, Антарктида экосистеминче климатӑн кирек мӗнле улшӑнӑвӗ те тӳрех палӑрать — ӳсентӑран вӑйлӑрах сарӑлма пуҫласси пирки малтанах шухӑшланӑ, анчах калӑпӑшӗ ҫавӑн пекех пулӗ тесе шутламан. Ҫитес вуншар ҫул хушшинче ҫанталӑк ӑшӑнса пынине пула нумай лаптӑк пӑртан ирӗке тухӗ. Сигни утравӗнчи тӗпчевсем кӑтартнӑ тӑрӑх ҫакӑн пек пуласлӑх пӗтӗм континента та кӗтме пултарать. Курӑк таврашӗ сарӑлнинче япӑххи нимӗн те ҫук пек туйӑнать пулин те вырӑнти ӳсентӑран тӗсӗсем инвазивлисемпе тупӑшма пултарайманнине асра тытмалла. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Тӗнчере
Катмандури пӑлхавсем Непал ҫыннисем тулаш пулӑшу кӳрекен Millennium Challenge Corporation американ агентствипе вӗсен правительстви килӗштерсе ӗҫленине хирӗҫлесе митингсене тухнӑ. Маларах асӑннӑ агентство ҫӗршыва, уйрӑммӑн илсен, ҫулсем тума тата электропередача линийӗсене хывма, 500 млн доллар уйӑрма шантарнӑ. Вырӑнти ҫынсем ҫакӑн пек юлташлӑха хирӗҫ тӑнӑ. Вӗсен шухӑшӗпе, ку Америка инвестицийӗсене пӑхӑнса ӗҫлесси патне илсе ҫитерӗ. Вырсарникун Катманду полицийӗ демонстрантсене хӑваласа яма куҫҫуль кӑларакан газпа тата шывпа усӑ курнӑ. Reuters пӗлтернӗ тӑрӑх, темиҫен аманнӑ. Аса илтеретпӗр, организаци Непала пулӑшу уйӑрасси пирки 2017 ҫултах ҫирӗплетнӗ. Тинтерех ҫак документа Непал парламентне ратификацилеме пани пирки пӗлтернӗ. Правительство планӗсемпе килӗшӳллӗн, ҫӗршывра 300 ҫухрӑм тӑршшӗ электропередача линийӗсем, ҫавӑн пекех ҫулсем тума палӑртнӑ. Ҫав вӑхӑтрах ҫӗршыв влаҫӗсем ҫак укҫана уйӑрни вӗсене нимӗнле хушма условисене те пӑхӑнма ыйтман тесе шантараҫҫӗ. Палӑртнӑ программӑна пурнӑҫлани вара ҫӗршыври 80% таран ҫыннӑн пурнӑҫне лайӑхлатма май парӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (18.01.2025 15:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 742 - 744 мм, -1 - 1 градус сивӗ пулӗ, ҫил 3-5 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр енчен вӗрӗ.
| Евсевьев Макар Евсевьевич, ҫыравҫӑ, этнограф, мордва чӗлхин ҫыруллӑхне никӗслекенни ҫуралнӑ. | ||
| Данилов-Чалдун Максим Николаевич, чӑваш ҫыравҫи ҫуралнӑ. | ||
| Абрамов Иван Кузьмич, РСФСР тава тивӗҫлӗ тухтӑрӗ ҫуралнӑ. | ||
| Василий Краснов-Асли, чӑваш ҫыравҫи ҫуралнӑ. | ||
| Антонов Иван Захарович, чӑваш ҫыравҫи, журналисчӗ ҫуралнӑ. | ||
| Чаппан вӑрҫи пуҫланнӑ. | ||
| Ленский Леонид Александрович, тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ ҫуралнӑ. | ||
| Михлеев Дмитрий Никонорович, чӑваш кинорежиссёрӗ, ҫыравҫи ҫуралнӑ. | ||
| Ярды Валерий Николаевич, чӑваш спортсменӗ, тӗнче чемпионӗ ҫуралнӑ. | ||
| Галкин Андрей Петрович, чӑваш кӗвӗҫи ҫуралнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |