Нарӑс уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ҫӑлав службине шӑнкӑрав килнӗ: арҫын Куславкка районӗнче Атӑл ҫинче юрҫӳренпе кӗрсе ларнӑ.

Арҫын хӑй тӗллӗн тухайман, ҫӑлавҫӑсенех чӗнме тивнӗ. Лешсем ун патне ҫийӗнчех ҫитнӗ, юрҫӳрене кӑларма пулӑшнӑ. Кайран вӗсем арҫынна ҫыран хӗрринех ӑсатса янӑ.

Сӑмах май, кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнченпе транспорта пӑр ҫине тухма чарнӑ. Йӗркене пӑссан штраф тӳлеттереҫҫӗ. Ахаль ҫынсен 3 пин тенкӗ тӳлемелле, должноҫри ҫынсен – 5 пин, юридици сӑпачӗсен вара – 10 пин тенкӗ.

Астӑватӑр-и: пӗлтӗр нарӑс уйӑхӗнче питӗ сивӗ ҫанталӑк тӑчӗ, нормӑран 6,5 градус сивӗрех пулчӗ. Кӑҫал вара пачах урӑхла: ӑшӑ.

Нарӑс уйӑхӗнче шартлама сивӗ пулӗ-и? Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫук. Уйӑх вӗҫне тата ӑшӑрах пулмалла-мӗн.

Кӗҫнерникунччен юр ҫумӗ, хӗвел те пӑхӗ. Ҫавна май ҫуркунне ҫывхарни сисӗнӗ. Термометр та 0 градус е кӑшт сивӗрех кӑтартӗ. Пуш уйӑхӗнчи пекех ку.

Эрнекун йӗпе юр ҫума пуҫлӗ. Сывлӑш температури 0 градусран ӑшӑрах пулӗ. Ҫапах ҫуркуннене кӗтме иртерех. Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк сивӗтӗ, анчах питех мар. Ҫил вара лӑпланӗ.

Инкеклӗ лару-тӑру министерстви тунӑ сӑн

Нарӑс уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ҫӗрле Элӗк районӗнчи Урпаш ялӗнче пушар пулнӑ. Унта йывӑҫ ҫурт тӗппипех ҫунса кайнӑ, нимӗн те упранса юлайман. Кун пирки Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтерет.

Пӳртре 67 ҫулти арҫын пурӑннӑ. Анчах, шел те, вӑл пушарта ҫӑлӑнайман, вилнӗ. Халӗ лару-тӑрӑва уҫӑмлатаҫҫӗ.

Палӑртмалла: ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 122 пушар пулнӑ. Вӗсенчен 9 ҫын вилнӗ, 8-ӑн аманнӑ. Инкекре 10 ҫынна ҫӑлнӑ.

Кӗнеке хуплашки

Тӗрлӗ тӑрӑхри чӑвашсем пӗр чӗлхепех калаҫаҫҫӗ-и? Чӗлхи пӗрех пулсан та, сӑмахӗсем чылай ӑрасна! Акӑ шӗкӗнтӗр тата чӗкӗнтӗр пӗрешкелех илтӗнеҫҫӗ, анчах тӗрлӗ пахча ҫимӗҫе пӗлтереҫҫӗ: пӗрремӗшӗ – кишӗр, иккӗмӗшӗ – кӑшман. Сар кӑшман тени пӗр районтах тутлӑ кӑшмана та, кишӗре те палӑртма пултарать. Мӑрикканӗ мӗне пӗлтерет-ши тата? Уммана, тӗрӗсрех каласан, ҫӗр улмине.

Ҫакна ахаль словарьте вуласа пӗлеймӗр, унта ытларах – литература чӗлхинчи сӑмахсем. Тӗрлӗ ялти чӑвашсем мӗнлерех калаҫнине вара диалект словарӗнче ҫырса кӑтартаҫҫӗ. Ҫавнашкал кӗнеке тин ҫеҫ кун ҫути курнӑ. Пӗрле ӗҫленӗ юлташӑм парнелерӗ. Геннадий Дегтярёвӑн «Тематический диалектологический словарь чувашского языка: названия животных и растений» кӑларӑмӗ пирки ман сӑмахӑм.

Вуларӑм та хама телейлӗ туйрӑм: ҫак тӗлӗнмелле кӗнеке алла чи малтан тенӗ пек лекнишӗн те, пирӗн чӗлхе ҫавӑн пек пуян пулнишӗн те. Вӑрнар районӗнче ҫуралса ӳссе «анат енчи» ятпа ҫӳретпӗр. Нумай-нумай сӑмах ман пуплевре литература чӗлхине ҫывӑх. «Свербига» ӳсен-тӑрана эпир майра кӗпҫи теме хӑнӑхнӑ, вырӑс хуххи, тута кӗпҫи, майраккай е майрашки тени те хитре илтӗнет паллах.

Малалла...

cheb.ws сӑнӳкерчӗкӗ

Ҫӗнӗ ҫуртсенче хваттер туянакансен йышӗ пӗлтӗр ҫӗршывӑн кашни виҫҫӗмӗш регионӗнче чакнӑ. Ку цифрӑна РБК Росреестр пӗлтерни тӑрӑх хыпарланӑ. Хваттер сутасси 2021 ҫулта пирӗн ҫӗршывра 17,6% ӳснӗ, ҫав вӑхӑтрах 29 регионта туянакансен йышӗ чакнӑ. Ҫав шутра – Чӑваш Енре те.

2021 ҫулта пайҫӑсемпе пирӗн ҫӗршывра 898,6 пин килӗшӳ тунӑ. Ҫав шутра Мускавра – 144 пин, Мускав облаҫӗнче – 116,3 пин, Санкт-Петербургра – 75,8 пин, Краснодар крайӗнче – 70,7 пин, Свердловск облаҫӗнче – 32,4 пин.

Пирӗн республикӑра пурӗ 6,9 пин килешӳ тунӑ, ку вӑл 2020 ҫулхинчен 18,7% сахалрах. Абсолютлӑ цифрӑсемпе илсен, хваттер туянакансен йышӗ уйрӑмах чакнин кӑтартӑвӗпе пирӗн республика ҫавӑн йышши 5 регион шутӗнче. Хваттер сахал туяннисен йышӗнче – Санкт-Петербург, Архангельск облаҫӗ, Алтай крайӗ.

www.grani21.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Бурят Республикинче Базыр Цырендашиев композиторпа тата педагогпа мӑнаҫланни, вӑл вара хӑй вӑхӑтӗнче Чӑваш Енре ӗҫленине ҫак йӗркесен авторӗ икӗ ҫул каялла пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: Базыр Очирович — Бурят Республикинчи паллӑ композитор. Вӑл — сахал мар кӗвӗ-ҫемӗ авторӗ. Унӑн мӑшӑрӗ Инесса Павловна — чӑваш.

Базыр Цырендашиевпа мӑшӑрӗ 1950-1960-мӗш ҫулсенче пурӑннӑ. 1959-1963 ҫулсенче Базыр Очирович Ҫӗмӗрлери культура ҫуртӗнче илемлӗх ертӳҫи пулса ӗҫленӗ.

Халӗ ҫав ҫын пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Вӑл 86 ҫула кайнӑ.

Хӑй ӗмӗрӗнче Базыр Цырендашиев 400 ытла юрӑ кӗвӗленӗ.

Дафёр Шаед. www.grani21.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Франци ҫыннисем Чӑваш Енре шӑл юсаҫҫӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарти стоматологи поликлиникине Францинче пурӑнакан мӑшӑр – Дафёр тата Елена Шаед – шӑл юсама пынӑ. Ҫавӑн пирки хулари «Грани» хаҫат хыпарланӑ.

Дафёр пародонтологи пӳлӗмне, Светлана Пиюнкина стоматолог-терапевт патне, шӑла профессилле майпа тасаттарма ҫӳренӗ, унтан халӗ Светлана Галкина патӗнче сипленет.

«Сервиспа, ӗҫ пахалӑхӗпе питӗ кӑмаллӑ. Вӑхӑт та нумай иртмерӗ», – хавхаланса калаҫнӑ Дафёр Шаед.

Елена пӗлтернӗ тӑрӑх, упӑшки тухтӑрсенчен хӑрать, пульницӑна кайма ӳкӗте кӗртме йывӑр.

Ҫӗнӗ Шупашкарти стоматологи поликлиникинче 2021 ҫулта 20 ытла ют ҫӗршыв ҫынни сипленнӗ. Ҫав шутра Азербайджанри, Арменири, Египтри, Иорданири, Казахстанри, Кӑркӑстанри, Сиринчи, Таджикистанри, Тунисри, Украинӑри ҫынсем пулнӑ.

(фельетон – 2)

Вуласа тӗлӗнетӗп балаклава тӑхӑннӑ аноним эпӗ ҫырнӑ «Газ чӑвашла пӑсарлӑк-ши?» фельетона вӑрҫнинчен. Ҫапла вӑкӑр-мӑкӑрсем хӗрлӗ татӑк ҫине тапӑнаҫҫӗ… Ку та урнӑ йытӑ пек унтан-кунтан ҫыртасшӑн, чӗпӗтсе те пулин юн ӗмесшӗн. Ку чӑваш халӑх сайчӗ-ши тесе те иккӗлентӗм. Алӑ сулма та юратчӗ кармаҫӑвар ҫине (пӑхсах паллӑ!), анчах та каламаллах. Вара пӑрӑнмалла кунтан аяккарах.

Чӑваш ҫырувӗ филологсене кирлӗ мар, ҫырма темле те пулать. Вӑл пире, вулакансене, потребительсене кирлӗ. Кирек мӗнле тавара илекен хаклать, орфографинче - вулакан. Пире учёной-профессорсем тӑнлӑн пакӑлтатни мар, калаҫни-ҫырни, пурнӑҫа ҫӑмӑллатни, аталантарни, йӑха чӑмӑртани хаклӑ.

Эпӗ филолог мар. Ҫавӑнпа манӑн чӗлхен хӑш-пӗр кӑлтӑксене каҫарма та ыйтатӑп. Ҫыруллӑх енчен 6–7 мӗш классра алӑпа ҫырнӑ «Первые стихи» ят панӑ хулӑм тетрадь халӗ те упранать. Сӑвӑ-калавсем веҫех чӑвашла, ниҫта та пичетлеме яман. Астӑватӑп, писатель пуласшӑнчӗ. Художник, геолог, инженер пулма тем те туса пӑхнӑ! «Сельхозра» виҫӗ курс хыҫҫӑн пӑрахнӑ, стройтехникума хӗрлӗ дипломпа пӗтернӗ.

Малалла...

Мускаври Некрасов ячӗллӗ вулавӑшра «СӑмахКун» чӑвашла калаҫу клубӗ ӗҫлет. Кун пирки Ахполат Турхан тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче пӗлтернӗ.

Мускаври хастарсем хальхинче ӑна ҫӗнӗ форматпа йӗркеленӗ.

«Паян пирӗн патра хӑна пулчӗ, Сантӑр Савкилта (Александр Савельев) ӑсчах- чӗлхеҫӗ. Вӑл чӑваш халӑхӗпе чӑваш чӗлхин кун-ҫулӗ пирки каласа пачӗ. Zoomра та трансляци пулчӗ. Кӑсӑклӑ лекци хыҫҫӑн ыйтусем ҫине хуравларӗ», – тесе пӗлтернӗ Ахполат Турхан.

chuvashia.sledcom.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Шупашкар хулинче пурӑнакан 19 ҫулти ҫамрӑкӑн салтака кайма ят тухнӑ. Анчах унӑн салтак аттине тӑхӑнас килмен.

Пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче ӑна повестка тыттарнӑ. Хутра кӑтартнӑ кун каччӑ призыв пунктне пыман. Ҫар комиссариачӗн ӗҫченӗсем ӑна тупса илсе пынӑ. Анчах вӑл унтан тухса тарнӑ.

Тепӗр кунне каччӑна килӗнче асӑрханӑ, ӑна каллех ҫарӗҫ комиссариачӗн ӗҫченӗсем илсе кайнӑ. Ун чухне каччӑ документсем патне тесе килне кайса килме ирӗк ыйтнӑ, ҫар ӗҫченӗсем ҫамрӑкпа пӗрле ҫула тухнӑ. Каччӑ хваттере кӗрсе кайсан хайхискер чӳречерен (иккӗмӗш хутран) сикнӗ.

Ҫартан тарса ҫӳрекен каччӑ тӗлӗшпе халӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.