 Ыран, календарьпе хӗл ларнӑ кун, Шупашкарти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 1-мӗш пуҫламӑш шкулта «Тӑван чӗлхене вӗрентме тата сарма пулӑшакан ҫӗнӗ ӑслайсем» (Новые подходы к преподаванию и популяризации родного языка) ятлӑ семинар иртӗ. Вӑл 12 сехет ҫурӑра пуҫланӗ. Семинара йӗркелекенсем: Чӑваш Республикин вӗрунӳпе ҫамрӑксен политикин министерстви тата «Ӑнӑҫу тумалли чӗлхе» (Язык для успеха) ятлӑ ют чӗлхесем вӗрентекен шкул. Пурӗ 4 семинар ирттерме палӑртнӑ. Ыранхи — пӗрремеш пулӗ. Семинарта чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсене хальхи вӑхӑтра тӑван чӗлхене епле вӗрентмелли тата ӑна ачасем хушшинче сарма пулӑшакан мелсемпе паллаштарӗҫ. Ют ҫӗршыври опыт пирки каласа парӗҫ. С.Г. Ефимова уҫӑ урок ирттерӗ, ӑна сӳтсе явӗҫ. Семинарсем тӳлевсӗр. 1-мӗш шкул адресӗ: Ярославль урамӗ, 52 ҫурт. Транспорт ҫинчен «Республика лапамӗ» чарӑнура тухмалла. |
 Паян Чӑваш наци вулавӑшӗнче чӑваш халӑх академикӗсен черетлӗ пухӑвӗ иртрӗ. Вӑл 10 сехетре пуҫланчӗ. Виталий Петрович Станьял пуху йӗркине пӗлтернӗ хыҫҫӑн академиксем кӑларнӑ ҫӗнӗ кӗнекесен презентациӗ иртрӗ. Кашни кӗнекене тенӗ пекех дипломпа чысларӗҫ. Хӑш-пӗр автор ҫулталӑк хушшинче пӗр кӗнеке ҫеҫ мар, иккӗ-виҫҫӗ те кӑларма ӗлкӗрнӗ иккен. Чи малтан Герман Николаевич Ксенофонтов кӑларнӑ «Долгожители Чувашии» кӗнекепе паллашрӗҫ. Автор хӑйӗн кӗнеки ҫинчен каласа пачӗ. Ку кӗнеке валли материал пухнӑ чухне йывӑрлӑхсем сахал пулман иккен — ӑна, материала, пухма ЗАГСсемпе районсенчи социаллӑ хӳтӗлӳ пайӗсене кӗрсе тухмалла пулнӑ. Ку учрежденисем хупӑ шутланаҫҫӗ, ахаль ҫынсене материал унта ттырса ямаҫҫӗ. Герман Николаевич ҫавах та унта ҫул тупма май тупнӑ-тупнах. Кӑна кӗнеке хулӑнӑшӗ те ҫирӗплетет — унта пурӗ 300 патнелле статья е очерк. Вӗҫӗнче халӗ пурӑнакан 100 ҫултан иртнӗ ҫынсен списокне илсе кӑтартнӑ. |
|
Ыран чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Трактор тӑвакансен культура керменӗнче чӑваш чӗлхин вырсарни шкулӗ ӗҫлеме пуҫлӗ, пӗрремӗш уроксем иртӗҫ. Ача-пӑча академийӗн студинче, 263 пӳлӗмре, ирттерме палӑртнӑ. 10 сехетре пуҫланать. Ку шкул 3-9 ҫулхи хула ачисем валли уҫӑлӗ. Унта ачасене тӗрлӗ меслетсене усӑ курса (тӗслӗхрен, вӑйӑ мелӗсемпе) чӑвашла вӗрентӗҫ. Шкула йӗркелекенсем уроксене кашни вырсарникун ирттерме палӑртаҫҫӗ. |
|
Чӗмпӗрти чӑвашсен наципе культура автономийӗн председательне Владимир Ильич Сваева облаҫӑн Ылтӑн кӗнекине кӗртнӗ, Чӗмпӗр облаҫӗн Хисеплӗ гражданӗ ятне панӑ. Халӗ чӑвашсенчен кун пек чаплӑ ят илнисем тӑваттӑн пулчӗҫ. Унччен ҫак ята В.В.Афанасьев (облаҫри чӑвашсен Обществӑлла Канашӗн пуҫлӑхӗ пулнӑскер, вилнӗ), Е.А.Фурашова врач-невропатолог, В.Н.Игнатьева-Тарават поэт тата ҫыравҫӑ тивӗҫнӗччӗ. Чӗмпер Ен чӑвашӗсем Владимир Ильича чунтан саламлаҫҫӗ!
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: «Канаш» хаҫат, Чӗмпӗр |
 Красноармейски районӗн халӑх пултарулӑх ҫурчӗ ҫумӗнчи Халӑх театрӗ куракансем умне ҫӗнӗ премьера кӑларчӗ - З.Володарскин "Лантӑшсем" пьесине чӑвашла куҫарса лартса пачӗ. Спектакльти ӗҫсем иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсенче Аслӑ Аттелӗх вӑрҫине хутшӑннӑ Иван Платонович Кириенко хирург ҫемйинче пулса иртеҫҫӗ пулин те, спектакле лартакан Надежда Николаева режиссер геройсене паянхи кун кӑларса тӑратнӑ кӑмӑл-сипет ыйтӑвӗсем тавра калаҫтарма пултарчӗ. Халӑх пултарулӑхӗн артисчӗсем те хальхи пурнӑҫ пӑрӑнчӑкӗсене юрату тата ҫынлӑх туйӑмӗсенчен уйӑрса, вӗсене сивлесе куракансен чунне ҫыннӑн чи хаклӑ та ырӑ туйӑмлӑ пахалӑхӗсене вырнаҫтарма пултарчӗҫ. Пьесӑна чӑвашла яка та таса чӗлхепе куҫарнӑ. Куракансене мелодрамӑра усӑ курнӑ кӗвӗ-юрӑ питӗ кӑмӑла кайрӗ. Декораци пуян пулни курӑнать. Сасӑ режиссерӗ пӗр кӑлтӑксӑр ӗҫлени сисӗнчӗ. Рольсенче ял ҫыннисем пурте пӗлекен хамӑр ялсем вылярӗҫ: Валерий Миронов (И.П.Кириенко), Светлана Васильева (Л.П.Кириенко), Надежда Николаева (Нина), Николай Петров (Ивар), Алексей Николаев (шофер), Вера Петрова (хӗрарӑм). Маттур артистсене ӑнӑҫлӑ премьерӑпа саламлас килет. |
 Раштав (декабрь) уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Трактӑр тӑвакан культура керменӗнче «Янташ» ушкӑн ҫӗнӗ шоу-программӑпа куракансене йыхравлать. Эсир туяннӑ билетсемпе «Маркиза» илем салонне тӳллевсӗр каймалли парнесем вылляттарӗҫ!
Билетсене ҫак телефонпа туянма пулать: 8-919-650-42-93 (Леня). |
 Красноармейски иккӗмӗш шкулӗнче чӑвашсен кӑвар чӗреллӗ поэчӗ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине чыслӑн уявларӗҫ. Уяв шкул дирекцийӗ ҫирӗплетнӗ ятарлӑ план тӑрӑх пулса пычӗ. Чи малтанах чӑваш чӗлхи тата литератури вӗрентекенсем кашни класрах Ҫеҫпӗл Мишши пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлне халалланӑ мультимедиллӗ урок презентацисем ирттерчӗҫ. Уроксенче вӗрентекенсем ҫамрӑк Мишшан пултаруллӑ енӗсене туллин ҫутатса пама тӑрӑшрӗҫ, чӑваш поэзине ҫӗнӗ сӗм кӗртнӗ ҫыравҫӑн кун-ҫулне тишкерчӗҫ, ачасен кӑмӑл-сипетне поэтӑн асап-нушаллӑ пурнӑҫӗн тӗслӗхӗпе хавхалантарма май тупрӗҫ. Уйрамах класс тулашӗнче чылай ӗҫ туса ирттерчӗҫ вӗрентекенсемпе вӗренекенсем. Хамӑр районта иртекен "Ҫеҫпӗл — пирӗн чӗрере" сочиненисен конкурсне хутшӑнса ачасем килте сочиненисем хайларӗҫ. Вӗсенчен чи лайӑххисене суйласа илсе ҫак конкурс жюрине тӑратрӗҫ. 9-мӗш "б" класра вӗренекен Алексей Михайловӑн сочиненийӗ 2-мӗш вырӑн, Николай Марковӑн — 2-мӗш вырӑн, 7-мӗш "а" класра вӗренекен Анастасия Ивановӑн сочиненийӗ вара 3-мӗш вырӑн ҫӗнсе илме пултарчӗҫ. |
|
Берлинти ирӗклӗ университетри Тюркологи институтӗнче студентсем чӑваш чӗлхине ӑса хываҫҫӗ. Хальлӗхе вӗсем пиллӗкӗн. Раҫҫейрен килнӗ пӗр студент та ҫук. Ҫак ӗҫе Клаус Шёниг доктор, профессор илсе пырать. Чӑваш сӑмахӗсене латин саспаллисемпе ҫырнӑ кӗнекепе вӗренеҫҫӗ. Чӑваш чӗлхипе усӑ курса тӗрӗк чӗлхисен историйӗпе наука ӗҫӗсем ҫыракансем те пур. Темиҫе ҫул каялла пӗр студентка чӑваш чӗлхине лайӑхрах вӗренес тесе Шупашкара та кайса килнӗ. Шёниг доктор Берлинти ирӗклӗ университетри Тюркологи институчӗпе Чӑваш Республикинчи аслӑ вӗренӳ заведенийӗсем малашне ҫыхӑнусем йӗркелесен питӗ лайӑх пулӗччӗ тесе шутлать. Ҫакӑн пирки Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫат редакцине Кёльн хулинчи хаҫат редакцийӗнче стажировка иртекен чӑваш хӗрӗ Наталия Лазарева ҫырса пӗлтерчӗ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: «Канаш» хаҫат, Чӗмпӗр хули |
|
Пушкӑрт халӑх сӑмахлӑхӗн ахах-мерченӗпе — «Урал батыр» эпоспа — халӗ чӑвашсем те киленме пултараҫҫӗ. Ӑна Ӗпхӳ хулинчи П.М.Миронов ячӗллӗ чӑваш вырсарни шкулӗн ӗҫченӗ Николай Дмитриев чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларнӑ. Ҫак ӗҫ пирки Николай Васильевич акӑ мӗнле шухӑшлать: «Эпоса куҫарни мана пушкӑрт халӑхӗн чунне, философине ӑнланма, чӗлхин илемлӗхне туйса илме пулӑшрӗ. Куҫару ӗҫӗ тӑван чӗлхен пуянлӑхне уҫса пачӗ, икӗ халӑхӑн пӗр евӗрлӗхӗпе уйрӑмлӑхӗсене асӑрхама пулӑшрӗ. Эпӗ оригинала тӗпе хурса ӗҫлеме тӑрӑшрӑм, сӑвӑ виҫисене те упраса хӑвартӑм. Манӑн ӗҫӗм пушкӑртсемпе чӑвашсене тата та туслӑрах пурӑнма, ҫывӑхланма май парасса шанас килет». Николай Дмитриев асӑннӑ хайлава чӑвашла куҫарас тӗлӗшпе пилӗк ҫул ытла ӗҫленӗ. Эпоса кун ҫути кӑтартас тени 75 ҫулти «шур сухала» ҫӗнӗ техникӑна — компьютера — хӑнӑхма хистенӗ. «Урал батыр» халиччен виҫӗ чӗлхепе — вырӑсла, турккӑлла, акӑлчанла — тухнӑ пулнӑ. Пушкӑртсен авалхи фольклор искусствин палӑкне тата этемлӗхӗн культура еткерне чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларма Николай Дмитриева Ӗпхӳ хулин общество аталанӑвӗн грантне тивӗҫни пулӑшнӑ. |
|
Иртнӗ уйӑхра Хӗрлӗ Чутайӗнчи В.Толстов-Атнарский ячӗллӗ «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» халӑх музейне уҫнӑранпа 30 ҫул ҫитнине халалланӑ савӑнӑҫлӑ каҫ иртнӗ. Уява район пуҫлӑхӗ Александр Криков, ЧР Культура министерствин ӗҫченӗ Татьяна Дмитриева, Чӑваш наци музейӗн специалисчӗсем, ятарласа чӗннӗ хӑнасем, юрӑ-ташӑ ӑстисем пуҫтарӑннӑ. Хӗрлӗ Чутай салинчи музей 1979 ҫулхи пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче чӑмӑртаннӑ. 1988 ҫулта «халӑх» ята тивӗҫнӗ. Кӑҫалтан вӑл В.Толстов-Атнарскин ячӗпе ҫӳрет. Юлашки ҫулсенче аваллӑх управҫи халӑх тумӗпе, ал ӗҫ ӑстисен хатӗрӗсемпе самай пуянланнӑ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: «Хыпар» хаҫат |
+2.3 °C