Муркашсем Муркаш районне пулса кайнипе ҫыхӑнна уява палӑ тӑваҫҫӗ. Шӑпах ҫакӑнпа ҫыхӑнтарса районти тӗп вулавӑшра нарӑс уйӑхӗн 9-28-мӗшӗсенче «Ӑнӑҫлӑ муркашсем вулама юратаҫҫӗ!» акци ирттереҫҫӗ.

Мероприятие кӗнеке сумне ӳстерес, ҫамрӑксене унпа ҫывӑхлатас, вырӑнти хӑйтытӑмлӑха тата обществӑна ҫамрӑксем кӗнеке вуламаннипе ҫыхӑннӑ ыйту ҫивӗч пулнине ӗнентерме йӗркелеҫҫӗ.

Акци вӑхӑтӗнче Муркаш районӗнчи вулавӑшсенче ӗҫлекенсем вырӑнти хӑйтытӑмлӑх ертӳлӗхне, предприяти ертӳҫисене, пултарулӑх интеллигенцине анкетӑсем сӗнӗҫ. Ҫапла майпа сумлӑ муркашсем хӑйсем мӗнле кӗнеке вуланине палӑртма, хӑйсен шухӑшӗсене пӗлтерме пултараҫҫӗ. Вӗсем кашни ҫамрӑкӑн хӑш кӗнекене тишкермеллине те калӗҫ.

Районти сумлӑ ҫынсем хӑш кӗнекене вулама сӗннине Муркаш районӗнчи тӗп вулавӑш тата администраци сайчӗсенче вырнаҫтарӗҫ.

Юлашки вӑхӑтра унта та кунта урнӑ чӗрчунсене персе вӗлерни пирки илтме пулать. Республикӑра урнӑ чир чирӗ сарӑлма тытӑннӑ-мӗн.

Нарӑсӑн 7-мӗшӗнчен пуҫласа Элӗк районӗнче ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн карантин пулнине палӑртнӑ. Кунта кӑрлач уйӑхӗн вӗҫӗнче урнӑ тилле персе пӑрахнӑ.

Россельхознадзор пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Шупашкар ҫынни юлташӗпе Элӗк районне сунара кайнӑ. Арҫын ҫырмара, Мӑн Тукташ ялӗ ҫывӑхӗнче, тилле пенӗ. Тепӗр кунхине хутаҫа чикнӗ те хулана илсе кайнӑ. Нарӑсӑн 3-мӗшӗнче тирне сӳсе виллине ветлабораторие ӑсатнӑ.

Нарӑсӑн 4-мӗшӗнче тилӗ урнӑ чирпе чирлени паллӑ пулнӑ. Ку хыпара ЧР патшалӑх ветслужбине пӗлтернӗ. Чирлӗ тилӗпе килти чӗрчунсем, кушак-йытӑ хутшӑнман. Карантина ҫав ҫырмара палӑртнӑ, Мӑн Тукташри кил-ҫуртсене кунта явӑҫтарман.

Ку вӑл — лару-тӑру начар пулсан. Ҫурхи ейӳ тапхӑрӗ йӗркеллӗ иртмесен шыв-шура пула 16 районпа хула шар курас хӑрушлӑх пур иккен. Шыв илме пултаракан лаптӑк виҫине 114,81 тӑваткал километрпа танлаштараҫҫӗ, ҫав шутран 84,9 километрӗ — ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗр.

Республикӑн Инкеклӗ ӗҫсен министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, шыв-шур илес хӑрушлӑх 903 уйрӑм ҫын пӳрчӗшӗн тухса тӑрать. Социаллӑ пӗлтерӗшлӗ объектсем те пур иккен кунта. Вӗсем — Канаш районӗнчи Шӑхасанти физкультурӑпа спорт комплексӗ тата Пӑрачкав ҫывӑхӗнчи лашапа спорт шкулӗ. Шӑхасан патӗнчи автоҫула та, пурӗ 100 метр тӑршшӗ, шыв илме пултарать.

Ҫурхи шыв Ҫавал тата Сӑр юханшывӗсенче уйрӑмах вӑйлӑ хӑпарӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ.

Ӗнер Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн Председателӗ Юрий Попов патне йышӑнӑва «Шупашкар» пассажир пуйӑсӗсен пӗрлешӗвӗн пункчӗн ӗҫченӗсен ушкӑнпа янӑ ҫырӑвӗ ҫитнӗ.

«Федерацин пассажир компанийӗ» акционерсен обществи Раҫҫейри хӑш-пӗр хулара вакун участокӗсене хупма йышӑннӑ. Ҫав списока Шупашкарти предприяти те лекнӗ. Халӗ Шупашкар пӗрлешӗвӗн: «Шупашкар–Мускав», «Мускав–Екатеринбург», «Мускав–Нижневартовск», «Шупашкар–Питӗр», «Шупашкар–Новороссийск», «Шупашкар-Адлер» — мӗнпур пуйӑсене урӑх пӗрлешӳсене парса укҫана перекетлеме йышӑннӑ. Ҫавна май проводниксемпе техника специалисчӗсем, пурӗ 600 ҫын, ӗҫсӗр юлӗ.

Кӑткӑс лару-тӑру пирки пуйӑссене йӗркелекен Шупашкарти пункт ертӳҫи Николай Иванов каласа кӑтартнӑ. Вӑл ӗнентернӗ тӑрӑх, 1971 ҫултанпах пӗрлешӳ йӗркеллӗ ӗҫлесе пынӑ.

Юрий Попов спикер кун пек лару-тӑрура айккинче тӑрса юлмалла маррине палӑртнӑ. Вӑл «Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсем» акционерсен обществин президенчӗ Владимир Якунин патне тухма шантарнӑ.

Тӗнчипе тенӗ пекех кризис хуҫаланать, Раҫҫейре апат-ҫимӗҫ хакӗ тӑрук ӳсрӗ… Ҫакна пула чылайӑшне йывӑр килет. Кризис ача пахчисене те пырса тивет пулмалла.

Нарӑсӑн 2-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗпе Михаил Игнатьевпа экономика канашӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ЧР вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов ача пахчисенчи апатлану 10-15 процент ӳсессине пӗлтернӗ.

Шупашкар администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков каланӑ тӑрӑх, хальхи хаксене пула ача пахчинчи апатлану 30 процент хӑпарнӑ. Шупашкарта ҫимӗҫсемпе тивӗҫтерекенсемпе та канашлу иртнӗ-мӗн. Унта ача пахчисенчи рациона грамм тӗлӗшӗнчен касма, ҫакна витаминсенче сыхласа хӑварма йышӑннӑ. Михаил Игнатьев ача апатланӑвӗн калориллӗхне сыхласа хӑварма хушнӑ.

Ҫакна апат пахалӑхне чакармасӑр епле тума пулать? КПРФ фракцийӗн Чӑвашри уйрӑмӗн ертӳҫишӗн ку — ӑнланманлӑх. Вӑл ҫак ыйту тӗлӗшпе Алексей Ладыков ашшӗ-амӑшӗпе канашласса шанать.

Ырантан, нарӑсӑн 1-мӗшӗнчен, пенси ӳсет. Ку вӑл ватлӑхпа илекеннин страховани пайне, сусӑрлӑхпа илекеннине, тӑрантарса пурӑнакана ҫухатнипе тӳлекеннине пырса тивет. Пенсие потребитель хакӗ хӑпарнине кура ӳстерме йышӑннӑ.

Пенсипе ҫыхӑннӑ йышӑнӑва ҫӗршывӑн правительстви кӑрлачӑн 23-мӗшӗнче пуснӑ.

Пенсин пӗр балне (ун пекки те пур халӗ) ырантан 71 тенкӗ те 41 пуспа хакламалла тунӑ. Иртнӗ уйӑхра вӑл 64 тенкӗ те 10 пуспа танлашнӑччӗ. Пенсин страховани пайне ҫирӗплетнӗ тӳлев виҫи 3935 тенкӗрен 4383 тенкӗ те 59 пуса ҫитнӗ. Ҫапла вара пенсин страховани пайӗ 11,4 процент хӑпарать.

Ватлӑхпа илекен пенси пирӗн республикӑра вӑтамран 1200 тенкӗ ӳссе 11 пин те 600 тенкӗпе танлашмалла. Камӑн мӗн чухлӗ хӑпарасси унчченхи пенси виҫинчен килет.

Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх отраслӗнчи управляющи компанисен ертӳҫисем экзамен тытаҫҫӗ. Ку процедура квалификацие ҫирӗплетме тата ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне лицензи илме кирлӗ.

Экзамен тытма хальлӗхе 50 пуҫлӑх кӑмӑл тунӑ. Пӗтӗмпе вара республикӑра 136 управляющи компани, нумай отрасльлӗ 25 предприяти, 6-шӗ тытса тӑнишӗн тата юсавшӑн яваплӑ.

Управляющи компанисен ертӳҫисен ӗҫне ҫирӗп ала витӗр кӑларасси пирки ӗнентереҫҫӗ. Тӗслӗх вырӑнне «Новэк» управляющи компание илсе кӑтартаҫҫӗ. Республикӑн тӗп ҫурт-йӗр инспекторӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Виктор Кочетков асӑннӑ компанире нумай хваттерлӗ ҫуртсем тӑрса юлманнине пӗлтернӗ. Ҫапах «Новэк» та лицензи илесшӗн-мӗн, анчах маларах асӑннӑ Кочетков ун пек май килесси пирки иккӗленет иккен. Республикӑри управляющи компанисенчен 20 проценчӗн лицензисӗр тӑрса юлас хӑрушлӑх пур-мӗн.

Республикӑри ял-хулана ҫутӑпа чи хитре капӑрлатнине палӑртма ирттернӗ республика конкурсне пӗтӗмлетнӗ.

Конкурса мунципалитетсенчен 17 заявка тӑратнӑ. Тӳресене конкурсантсен шухӑшӗн хӑйне евӗрлӗхӗ, йӑлана кӗмен техника меслечӗсемпе усӑ курни тӗлӗнтернӗ. Пӗчӗк кӑна ялсенче те илеме туйнине палӑртнӑ вӗсем.

Капла конкурса ирттерме республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев сӗннӗ-мӗн.

Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленсе капӑрлатнине ӗнентерме муниципалитетсем фотоӳкерчӗксем те, видеоматериалсем те ярса панӑ.

Конкурса хутшӑннисене пилӗк ушкӑна пайласа хакланӑ. Республика пӗлтерӗшлӗ хуласем хушшинче Шупашкар ҫӗнтернӗ, район пӗлтерӗшлисенчен — Куславкка. Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫ та конкурса палӑрнӑ. Икӗ номинаципе ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртман, мӗншӗн тесен пӗрер заявка кӑна пулнӑ. Заявка тӑратнисем — Вӑрнар поселокӗ тата Комсомольски районӗнчи Нӗркеҫ ялӗ.

Ҫӑхавсене Чӑваш Енре пурӑнакансем «Халӑх тӗрӗслевӗ» порталта пӗлтерме пултарассине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ҫӗнӗ ресурс иртнӗ ҫул вӗҫӗнче ӗҫлесе кайнӑччӗ. Халӗ унта пӗрремӗш ҫӑхавсем ҫитерме тытӑннӑ. Тӗп ыйтӑвӗ ҫул-йӗр пахалӑхӗпе тата картишсене пуҫтарасси-тирпейлессипе ҫыхӑннӑ иккен.

Ҫӗнӗ интернет-портала чи малтанах Шупашкар хула, Шупашкар тата Етӗрне район ҫыннисем ҫырма тытӑннӑ.

Ҫӑхавсемпе сӗнӳсене ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшу, ҫыхӑну, социаллӑ сфера, бизнес, экологи, хӑтлӑхпа инфраструктура, ҫул-йӗр тата ял хуҫалӑхӗ енӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене йышӑнаҫҫӗ. Ҫырӑва чӑвашла та, вырӑсла та шӑрҫалама юрать. Сӑнӳкерчӗксем ярса парсан та аван. Ыйтӑва 10 кунта хуравласса шантараҫҫӗ.

Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Раҫҫей флот флагманӗн — «Кузнецов адмирал» авианосец-крейсерӑн пайташӗсемпе тӗл пулнӑ. Курнӑҫӑва республикӑри ытти тӳре-шара та пырса ҫитнӗ.

Виҫҫӗмӗш рангри капитан, карапӑн апат-ҫимӗҫ службин пуҫлӑхӗ, Ҫӗмӗрлере ҫуралнӑ Иван Орешников пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗршывӑн чи пысӑк ҫар флочӗн экипажӗнче 100-е яхӑн чӑваш каччи хӗсметре, вӑл шутран ҫурри килӗшӳпе ҫар ретӗнче тӑрать. Ентешсене Орешников ырӑ енчен кӑна мухтанӑ. «Пирӗн каччӑсем ҫар пуҫлӑхӗсем хушшинче ырӑ ят ҫӗнсе илни, Чӑваш Ене ҫурҫӗр флотра тивӗҫлипе кӑтартнишӗн республикӑшӑн пысӑк чыс», — тенӗ вӑл.

Чӑн та, пирӗн тӑрӑхра яшсене кадет класӗсенченех хӗсмет влали хатӗрлеме тытӑннӑ. Килӗшӳпе хӗсметре тӑракан уйрӑм командирӗн, енчен унӑн 5 ҫулхи стаж пулсан 100 пине яхӑн тенкӗ шалу тухать, ахаль матросӑн — 50 пине яхӑн. Кӑҫал Ҫурҫӗр флота Чӑваш Енри 100-е яхӑн каччӑ каймалла.

Элтеперпе тӗлпулнисем «Р-2» ракета катера «Чӑваш Ен» ят парас шухӑшлине пӗлтернӗ. Элтепере хӑйсен карапӗн сӑнӳкерчӗкне парнеленӗ.