Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ тата Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ Яковлев вулавне хатӗрленеҫҫӗ. Ӑна аслӑ вӗрентекенӗмӗр ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине тата театрӑн 85 ҫулхине халалланӑ.
«Чӑваш драматургийӗн пуҫламӑшӗ» ятпа ирттерекен вулава пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 13 сехетре Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче ирттерӗҫ. Ун вӑхӑтӗнче драматурги хайлавӗсене вулӗҫ. Вӗсене хӑй вӑхӑтӗнче Чӗмпӗрти чӑваш учителӗсен шкулӗнче вӗреннисем ҫырнӑ.
Мероприятие театрӑн илемлӗ ертӳҫи Иосиф Дмитриев ертсе пырӗ. Кун пирки Фейсбукра театрӑн халӑхпа ҫыхӑну тытакан специалисчӗ Надежда Андреева пӗлтернӗ.
Хыпара сӳтсе явма хутшӑннӑ Иосиф Дмитриев режиссер мероприятие Виталий Родионов профессор хутшӑнассине пӗлтернӗ.
Пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче «Тутарстан чӑваш пики – 2018» республика конкурсӗ кӑҫалхипе 9-мӗш хут иртнӗ. Вӑл Хусанти Халӑхсен туслӑх ҫуртӗнче пулнӑ.
Вӑл тӑрӑхри чӑвашсен «Сувар» хаҫатӗнче хыпарланӑ тӑрӑх, тӗп титулшӑн 13 хӗр тупӑшнӑ. «Йӗркелӳҫӗсем маларах шантарнӑ пекех ҫӗнӗлӗхсем нумай пулчӗҫ. Ҫапах та конкурсӑн тӗп темине чӑваш хӗрарӑмне халалланӑ», — пӗлтернӗ хаҫатра.
Хӗрсене тӗрлӗ номинаципе хакланӑ: «Сапӑр пике» – Регина Сеслюкова (Ҫӗпрел, Хулаҫырми); «Йӑл кулӑ» – Милена Скобелева (Элмет районӗ, Чӑваш Сиреньел); «Сатур пике» – Диана Мердюкова (Ҫӗпрел, Кивӗ Чакӑ); «Илем пике» – Екатерина Тюплина (Пӑва районӗ, Мӑкӑр); «Ҫепӗҫ пике» – Эльвина Фаррахова (Павлӑ районӗ, Потап-Тӑмпӑрлӑ); «Илӗртӳллӗ пике» – Анастасия Илюхина (Хусан); «Хӳхӗм пике» – Карина Туктамышева (Элмет районӗ, Клемтел); «Ӑс-хакӑл пике» – Александра Краснова (Ҫарӑмсан районӗ, Акрель); «Тарават пике» – Кристина Кузнецова (Теччӗ районӗ, Ҫармӑс); «Кӗмӗл саслӑ пике» – Екатерина Осипова (Нурлат районӗ, Якуркел); «Чи килпетлӗ пике» – Анастасия Дмитриева (Павлӑ районӗ, Ваҫкино-Туйраллӑ); «Куракансем кӑмӑлланӑ пике» – Юлия Еликова (Элкел районӗ, Чӑваш Пӑрнайӗ).
Вӑрнар районӗнче чиперкккесем тупӑшнӑ. Нумай пулмасть унта «Вӑрнар мисӗ» конкурс иртнӗ.
Коронӑна ҫӗнсе илессишӗн 14 пике сцена ҫинче ӑмӑртнӑ. Вӗсем куракансене пултарулӑхӗпе, хӑйсене сцена ҫинче тытма пӗлнипе, тутлӑ пӗҫерессипе тӗлӗнтернӗ. Конкурса Юлия Калимуллина, Снежана Платонова, Аксинья Иванова, Ксения Федорова, Ильзита Алексеева, Алена Горшкова, Виктория Пыркова, Виктория Филиппова, Оксана Андреева, Валерия Лапташкина, Алена Сорокина, Екатерина Васильева, Светлана Матвеева хутшӑннӑ.
Конкурсра 18 ҫулти Ильзита Алексеева ҫӗнтернӗ. Куракансем Анастасия Степановӑна килӗштернӗ. Вице-мисс – Виктория Пыркова.
Нумаях пулмасть Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӗҫченӗн Геннадий Дегтярёвӑн «Тӑван чӗлхе культури» кӗнеки кун ҫути курнӑ. Ӑна асӑннӑ институтӑн Ӑслӑлӑх канашӗ йышӑннипе пичетленӗ. Тӑван чӗлхене юратакансемшӗн, унпа тӗрӗс пуплеме тата ҫырма ӑнтӑлакансемшӗн ку вӑл чӑннипех те хаклӑ ӗҫ.
Монографин ум сӑмахӗнче автор палӑртнӑ тӑрӑх, «чӑваш ӑслӑлӑхӗшӗн чӗлхе культурин ыйтӑвӗсем яланах ҫивӗч пулнӑ». Маларах хаҫат-журнал чӗлхи пирки, стилистикӑпа лексика тата орфографипе орфоэпи ыйтӑвӗсемпе, куҫару чӗлхи ҫинчен кӗнекесем тӑтӑшах пичетленнӗ, ӑслӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗсем иртнӗ. Унтанпа Атӑлта сахал мар шыв юхса иртнӗ. Чӗлхе пӗр вырӑнта тӑмасть. Геннадий Дегтярёв шухӑшланӑ тӑрӑх, «хальхи пуплевӗн тӗп уйрӑмлӑхӗ - вариантлӑхпа дублетлӑх хунаса кайни, пӗр ӑнлавах ӑрасна ятпа палӑртма хӑтланни».
Геннадий Дегтярёвӑн монографийӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти урамсен, Шупашкрати урам-тӳремӗн, тӗп хулари кӗперсен, Шупашкар йышӗнчи ял-поселок урамӗсен ячӗсемпе паллаштарнӑ. Адресӑн пӗтӗмӗшле элеменчӗсем те пур унта, магазинри вывескӑпа кӑтартмӑшсен тӗслӗхӗсем те, техникумсемпе училищӗсен ячӗсем те тата ытти паха материал та.
Аслӑ вӗрентекенӗмӗр Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа банксенчен пӗри тата Чӑваш наци музейӗ социаллӑ проект пуҫарнӑ. Акцие Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунне те халалланине пӗлтереҫҫӗ.
Социаллӑ проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май пуш уйӑхӗн 7-11-мӗшӗсенче Шупашкарти Чӑваш тӗррин музейне тӳлевсӗр кӗртӗҫ.
Курава пынисем музейӑн яланхи эскпозицийӗпе паллашнипе пӗрлех сайра тӗл пулакан экспонатсемпе киленейӗҫ.
Чӑваш тӗррин музейӗ 2015 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Шупашкарти Карл Маркс урамӗнчи 32-мӗш ҫуртра (вӑл историпе культура палӑкӗ шутланать) уҫӑлнӑ. Унтах «Серебряная кладовая» (чӑв. Кӗмӗл хуралтӑ) ятарлӑ зал ӗҫлет. Унта тӑван халӑхӑмӑрӑн кӗмӗлпе капӑрлатнӑ эрешӗсем, пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрӗсем упранаҫҫӗ.
Куракансене музей 10 сехетрен 18 сехетчен кӗтет.
«Варкӑш» ҫамрӑксен литература клубӗ хӑйӗн ӗҫне малалла тӑсать. Иртнинче, шучӗпе тӑваттӑмӗш хут пуҫтарӑннинче, Арсений Тарасов ҫыравҫӑн, драматургӑн «Вӗлтӗртетсе вӗҫет сарӑ ҫулҫӑ» повеҫне пӑхса тухнӑччӗ. «Варкӑш» клубӑн черетлӗ вулав каҫӗ каллех Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче иртӗ. Пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Юрий Скворцовӑн «Хӗрлӗ мӑкӑнь» повеҫне сӳтсе явӗҫ.
Ку тарана ҫитсе Марина Карягинӑн «Кӗмӗл тумлӑ ҫар» трагедине, Николай Мартыновӑн «Кӑвак хуппи», Василий Эткелӗн «Лили» тата, маларах каларӑмӑр ӗнтӗ, Арсений Тарасовӑн «Вӗлтӗртетсе вӗҫет сарӑ ҫулҫӑ» повеҫӗсене тишкернӗ. Юлашкинчен асӑннинче автор та пулнӑ. Литературӑри
лару-тӑрӑва сӳтсе явнӑ май вӑл: «Эпир пӗр-пӗрне кӳрентересрен хӑратпӑр тата, тӗрӗссипе каласан, ҫав тери кӳренетпӗр», — тенӗ.
«Акӑлчан каччи чӑвашла сывлӑх сунни пачах кӗтменлӗх пулмарӗ. Унпа тӗл пулма калаҫса татӑлас тесе темиҫе кун маларах интернетри соцсетьре ҫыхӑннӑ чухне вӑл чӑвашла хуравланине, сӑмахсене чӑваш шрифчӗпе ҫырнине курсан питӗ тӗлӗнтӗм», — тесе ҫырнӑ «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» паянхи номерӗнче Ирина Кошкина корреспондент.
Мускаври Аслӑ экономика шкулӗнче преподавательте тӑрӑшакан Францис Таерз маларах Турцире, Норвегире, Исландире, Люксембургра пурӑннӑ иккен.
Акӑлчан, испан, каталон, вырӑс, француз, норвег, турккӑ, баск, чӑваш чӗлхисене вӗреннӗ лингвист тата программист ултӑ ҫул каялла Эктор Алос-и-Фонт социолингвистпа паллашнӑ. Мускавра пурӑнма пуҫласан каччӑ чӑваш чӗлхин курсне ҫырӑннӑ.
Акӑлчан каччи аслӑ шкулсенче программиста вӗренекенсем чӑвашлӑхпа интересленменинчен тӗлӗнет иккен. «Пур чӑваш та интернетра тӑван чӗлхепе «калаҫсан» епле аван!» — тет-мӗн Телеграма «чӑвашлатма» тытӑннӑ акӑлчан каччи.
Чӗмпӗрти 20-мӗш «Искринка» (чӑв. Хӗлхемкке) ача пахчи ҫирӗм ҫул ытла ирттерекен «Туслӑх фестивальне» анлӑлатма шут тытнӑ. Кӑҫал вӗсем кашни халӑх культурипе тӗплӗнрех паллаштарасшӑн — асламӑшӗ-кукамӑшӗсен культурипе ҫыхӑннӑ уявсене йӗркелӗҫ. «Канаш» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, нумаях пулмасть чӑваш асанне-кукамайӗсемпе мӑнукӗсем пӗрле улах ларнине кӑтартса панӑ.
Малтан ачасене аслисем чӑвашсен тӗп уявӗсемпе — Сурхурипе, Улах ларнипе, Ҫӑварнипе, Акатуйпа — паллаштарнӑ. Ку ӗҫе вӗсем, слайдсем кӑтартса, малтан чӑвашла, кайран вырӑсла тунӑ. Ӗлӗк хӗрсем улах мӗнле ларнине Нина Васильевна Левендеевӑпа Людмила Владимировна Трифонова тата Ирина Васильевна Лоханникова питӗ тӗплӗн паллаштарнӑ: тӗрленине те, юрланине те, юмах янине те.
«Искринка» ача пахчинче улаха хатӗрленсе чӑваш кӗнекисен куравне те йӗркеленӗ. Шӑпӑрланӗсем те пуш алӑпа пулман — кашни хӑна валли хӑйсен аллипе парне хатӗрленӗ.
Каласа хӑварас пулать, Чӗмпӗрти 20-мӗш «Искринка» ача пахчи шӑпӑрлансене мӗн пӗчӗкрен наци сӗмлӗ воспитани панипе уйрӑлса тӑрать. Ҫирӗм ҫул ытла ҫак шкул умӗнхи вӗренӳ учрежденийӗ Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен культурипе чӗлхине вӗрентессипе тимлет.
Екатеринбургра пурӑнакансем Петр Пупин скульпторӑн, алӗҫ ӑстин Зинаида Вороновӑн тата «Паха тӗрӗ» хапрӑкӑн ӗҫӗсемпе паллашаҫҫӗ. Унта «Чувашия. Творцы и хранители» (чӑв. "Чӑваш Ен. Пултаруҫӑсемпе ӑстаҫӑсем") ятлӑ курав уҫӑлнӑ.
Уралпа Ҫӗпӗрте чӑвашсем нумаййӑн пурӑнаҫҫӗ. Урал тӑрӑхӗнче тӗпленнӗ йӑхташӑмӑрсене чӑваш культурипе паллаштарас шухӑш Свердловск облаҫӗнчи чӑваш культурин центрӗн ҫуралнӑ. Ентешӗмӗрсем «Паха тӗрӗ» хапрӑкӑн чӑваш тӗрриллӗ тумтирне пахаланӑ. Курава килнисене чӑваш эрешӗ пирки каласа кӑтартнӑ.
Петр Пупин хӑйӗн 15 ӗҫне илсе килнӗ. Вӗсем пурте – Чӑваш Ен пирки. Ӗҫӗсенче унӑн ачалӑхӗпе ҫамрӑклӑхӗ сӑнланнӑ. Свердловск облаҫӗнчи таврапӗлӳ музейӗ тата нацисен хушшинчи вулавӑш та Чӑваш Ен историйӗпе ҫыхӑннӑ экспонатсене курава тӑратнӑ.
Екатеринбургри курав уйӑхӗпех ӗҫлӗ.
Классика кӗвви-ҫеммине юратакансене, унтан та ытларах —
наци хайлавӗсене кӑмӑллакан ентешӗмӗрсене, Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ ҫак кунсенче Чӑваш кӗввин фестивалӗпе савӑнтарчӗ. Нарӑс уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пуҫланнӑ культура мероприятийӗн программине опера та, балет та кӗртнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Фестиваль, аса илтерер, «Нарспи» оперӑпа уҫӑлчӗ. Куракансем тепӗр икӗ кунтан «Сарпике» балетпа киленчӗҫ. 1970 ҫулта пуҫласа лартнӑ пӗрремӗш чӑваш балетне халӑх паян та ӑшшӑн йышӑнать. Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче театрта «Шывармань» опера кӑтартрӗҫ.
Паян Чӑваш кӗввин фестивалӗ гала-концертпа вӗҫленӗ. Ун вӑхӑтӗнче классика хайлавӗсенчен пуҫласа хальхи вӑхӑтри юрӑ-кӗвӗ таранах пулӗ.
-4.7 °C