«WordPress’ӑн 20%-не тинех куҫартӑмӑр. Ҫакӑ ҫирӗм процент малалли 80% куҫармашкӑн шанчӑклӑ никӗс пулса тӑчӗ», — тесе пӗлтернӗ тӑватӑ кун каялла «VulaCV» чӑвашла вулаттаракан сайтра.
Хастарсем пӗлтернӗ тӑрӑх, WordPress’ӑн чӑвашла куҫарса тытӑннӑ чухне хальхи ансат пуплев чӗлхине; татӑклӑ терминсене — ҫӗнӗлле сӑмахсемсӗр; компромислӑ алфавита (Rf) тӗпе хунӑ.
Унтан тата ҫакна палӑртнӑ: «Анчах мӗнле йывӑрлӑхсемпе тӗл пулассине, еплерех ҫӗнӗ ӗҫ тунине ун чухне лайӑхах тӗшмӗртмерӗмӗр. Ансат сӑмах ҫаврӑнӑшсемпе пӗрле хальхи, малалла пӑхакан, глобальлӗ ҫынсен ыйтӑвӗсемпе ӑнтӑлӑвӗсене чӑвашла ӑнлантарма лекет», — тенӗ унта.
Терминологине куҫарнӑ май ҫуррине вырӑсларан, пӗр пайне акӑлчанларан илсен те, чӑвашла ҫӗнӗ, анчах ӑнланмалла сӑмахсем тусан лайӑх шухӑша та тӗпе хунӑ.
Пушкӑртстанри чӑваш ялӗсенчен пӗринчи пурнӑҫпа вӑл тӑрӑхри «Proufu.ru» интернет-хаҫатра Зухра Буракаева журналист ҫырса кӑтартнӑ. Калем ӑсти республикӑри право хуралҫипе,чӑваш чӗлхине упраса хӑварасшӑн ҫунакан хастарпа, Чӑвашсен наципе культура автономийӗн вӗрентӳ енӗпе ӗҫлекен комиссийӗн ертӳҫипе Николай Игнатьевпа Кармаскалӑ районӗнчи Николаевка ялне ҫул тытнӑ.
Анлӑ материалта журналист чӑваш ялӗн чун ыратӑвне пур енлӗ ҫутатма тӑрӑшнӑ. Пӗрремӗшӗнчен, ялта аслисем ҫеҫ чӑвашла калаҫни. Ҫамрӑксем тата ачасем вырӑсла пупленине асӑрханӑ вӑл. Иккӗмӗшӗнчен, ялта ӗҫ ҫукран ҫынсем урӑх ҫӗре ҫӳреҫҫӗ. Ача пахчи те ҫук. Ферма юхӑнса ларать, ҫӳп-ҫап купи пысӑкланса пырать, тислӗк хирте купаланса выртать.
Журналист пынӑ кун чӑваш ялӗнче туй пынӑ. Унта чӑвашла тумланса пынӑ туй арӑмӗсем Николаевка ялӗнче юрласа савӑнма пиллӗк хыҫҫӑн ҫеҫ юранине пӗлтернӗ.
Ҫӗрпӳ хулин 428 ҫулхине уявланӑ май «Чӑваш тӗпелӗнчи ҫемье йӑли» фестиваль иртнӗ. Ку мероприятие Ҫӗрпӳ районӗнчи 6 обществӑлла апатлану предприятийӗ хутшӑннӑ. Фестивале хутшӑнакансем экспозици вырӑнне илемлетнӗ фуршет сӗтелӗсем хатӗрленӗ: «Хӗр ҫураҫни», «Туй», «Кӑшарни», «Ҫӗнӗ пӳрт ӗҫки», «Салтака ӑсатни», «Ылтӑн туй». Сӗтеле хӑтланӑ чух экспозиципе профессионал пек тата хӑйне евӗр паллаштарнӑ.
Фестивале хутшӑнакансене Чӑваш Республикинчи кулинарсен ассоциацийӗн ертӳҫи Николай Тимофеевич Уездный ӑшшӑн саламланӑ. Вӑл конкурс комиссине кӗнӗ.
«Питӗ лайӑххин чикки ҫук» номинацире Ҫӗрпӳ райповӗн «Общепит» ТМЯП мала тухнӑ, «Фантази вӗҫевӗ» — «Ҫавал» кафе, «Жанр классики» — «Встреча» (чӑв. Тӗлпулу) кафе, «Йӑпас тутӑ» — «Ҫӑлкуҫ» кафе, «Хальхи стиль» — «Венеция» кафе, «Чи тутли» — «Юбилейное» кафе.
Вӑрнар районӗнчи Ҫӗньял ялӗнче хӑйне евӗр мероприяти иртнӗ. Ял халӑхӗ ватӑ юман патне пухӑннӑ, ун тавра вӑйӑ картине тӑрса ӗлӗкхи чӑваш юррисене шӑрантарнӑ.
Ҫӗньялсем ку мероприятие Раҫҫейри экологи ҫулталӑкне халалланӑ. Сӑмах май, ватӑ юман 432 ҫултан кая мар ӳсет. Мероприятие юман чӑвашсемшӗн уйрӑмах хаклӑ йывӑҫ пулнине шута илсе йӗркеленӗ.
Ватӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, ҫак юман Ҫӗньял йӗркеленсе кайичченех ӳснӗ. Ял вара нумаях пулмасть 200 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Йывӑҫ миҫе ҫултине Николай Ефимов палӑртнӑ. Ҫак хисепе юман умне хӑма ҫине ҫырса хунӑ.
Самарти этнокомплексра 23 наци картишӗ пулӗ. Вӗсене кӑҫал юпа уйӑхӗ тӗлне туса пӗтерӗҫ. Ҫак этнокультура паркӗ Раҫҫейри чи пысӑк комплекс пулӗ.
Танлаштармашкӑн: ытти регионта 7-12 наци картишӗ ҫеҫ. Самарта вара 23 картишрен тӑракан архитектура ансамблӗ пулӗ. Кӑҫалхи юпа уйӑхӗччен 23 картише те туса пӗтерӗҫ.
Кашни картишре наци вулавӑшӗ, алӗҫ мастерскойӗ, йӑла тата пултарулӑх япалисем пулӗҫ. Хальччен унта осетинчен хурал башнине, чӑваш пӳртне тунӑ ӗнтӗ. Тата йывӑҫ арман тума палӑртнӑ.
Ҫитес ҫул наци уявӗсене ирттермешкӗн ҫуллахи сцена ӑсталӗҫ. Мероприятие 12 пин ҫын таран хутшӑнма пултарӗ. Ҫавӑн пекех ҫемье паркӗ пулӗ, унта 340 йывӑҫ лартнӑ ӗнтӗ.
Атӑл хӗрринче вырнаҫнӑ хуласенчен пирӗн Шупашкар уйрӑм вырӑн йышӑнать. «Хӑш хула хитререх?» тесен, паллах, кашни хӑйӗн хули пирки хурав парӗ. Ҫавӑнпа та эпир Шупашкара вӑл енчен пӑхмӑпӑр. Ҫавах та Чӑваш Республикин тӗп хули пулнӑ май унӑн хӑйнеевӗрлӗхӗ палӑратех. Кӑна ман пата ытти хуласенчен килнӗ хӑнасем те сахал мар асӑрханӑччӗ. Пире, кунта пурӑнакансене, тен, хӑш-пӗр япаласем сисӗнмеҫҫӗ те пуль, анчах аякран килнисем вӗсене хӑвӑрт кураҫҫӗ. Сӑмахӑм Шупашкарти картасем пирки пырать. Ытти хуласенче те вӗсем хитре-ха, анчах пирӗннисенче чӑваш эрешӗсем пурри ҫакӑ хӑнасене тӳрех кӑсӑклантарса ярать — пирӗн картасене ӳкерсе илнине хам куҫпа сахал мар курса.
Ҫакна шута илсе Шупашкарти картасен пуххине хатӗрлес терӗм. Чи малтанах статья ятне «Шупашкарти чи илемлӗ 10 карта» тесе ят парас тенӗччӗ, унта вара вунӑ картана суйласа 1–10-мӗш вырӑн парса тухасшӑнччӗ. Анчах ӗнер, ҫак картасене ӳкерсе ҫӳренӗ май, вуннӑшне кӑна кӑтартни ҫителӗксӗр пуль терӗм.
Шупашкарти Колхоз пасарӗ умне сутуҫӑ-хӗрарӑм палӑкне вырнаҫтарнӑ. Палӑк сӑнӳкерчӗкне Фейсбукра Александр Моисеев ятлӑ ҫын вырнаҫтарнӑ.
Сӑнӳкерчӗк тӑрӑх хакласан, сутуҫӑ тӗреклӗ, вӑл пукан ҫине ларнӑ та хӗвелҫаврӑнӑш вӑррине стаканпа сутса ларать. Тимӗртен шӑратса тунӑ палӑка халӑх сечӗнчисем ырласа йышӑнманни сисӗнет. Пӗрисем хӑрушӑ хаклавпах ҫырлахнӑ пулсан теприсем хӗрарӑм-палӑк кӑкӑрне те тиркесе пӗтернӗ: «Мӗншӗн вӑл лапчӑк?» — теҫҫӗ ун йышшисем. Виҫҫӗмӗшӗ тата вӑл палӑкпа ачасене хӑратма пулать тесе шухӑшлать. Зоя Яковлева режиссер чӑваш сӗмӗ ҫуккине асӑрханӑ.
Рита Кириллова журналист комментарисенчен пӗринче ҫырнӑ тӑрӑх, хӗрарӑм-сутуҫӑ палӑкӗ Минскра пулнӑ, Шупашкарти унӑн копийӗ.
Елчӗк районӗнчи Аслӑ Шӑхаль ялӗнче пурӑнакан Владимир Волков килте музей йӗркеленӗ. Вӗсем аваллӑх пирки манмаҫҫӗ. Картише кӗрсенех ҫемьешӗн пӗлтерӗшлӗ ача кӳмин ураписене курма пулать.
Владимир Мефодьевич аслашшӗнчен юлнӑ ӗҫ хатӗрӗсене ҫӳп-ҫап купине ывӑтман, вӗсене типтерлӗн упрать. Сенӗк, кӗреҫе, карлав, купӑста тӳмелли тата салма таканисем, кункра, арман калакӗ, йывӑҫпа хӑмӑш ҫулҫисенчен явса ҫыхнӑ арчасем… Темӗн те пур унӑн музейӗнче.
Ҫамрӑксем ҫак музее килсе чылай ҫӗнӗлӗх пирки пӗлеҫҫӗ. Владимир Мефодьевич кашни экспонат пирки сехечӗ-сехечӗпе калаҫма хатӗр. Вӑл ял историне те тӗпчет, йӑх-несӗле тишкерет, сӑвӑсем ҫырать.
Владимир Волков авалхи япаласене пухас тесе тӗрлӗ района тухса ҫӳреме тӑрӑшать, мӗншӗн тесен кашни тӑрӑхри япаласем уйрӑлса тӑраҫҫӗ.
Пӗлтӗрхи Чунҫӳрев пирӗн халӑхӑн мӑн аслашшӗсем пурӑннӑ вырӑна — Хӑнахура — кайса килнӗччӗ. Унта вӗсем пысӑк чул лартса вӑл вырӑнта Аслӑ Пӑлхар патшалӑхӗ пулнине ҫирӗплетсе хӑварнӑччӗ.
Пӗлтӗр лартнӑ чул мӗнле тӑнине пӑхма чӑваш хастарӗсем Хӑнакура (Фанагорине) кӑҫал тепре ҫитнӗ. Шупашкартан автобуспа 43 ҫын, тата уйрӑммӑн Мускавран тӑваттӑн. Владимир Болгарский каласа панӑ тӑрӑх вырӑнтисем чула кӑшт куҫарнӑ. Туристсем чул патӗнче тӳлевсӗр ан ӳкерӗнччӗр тесе ӑна карта хыҫне лартнӑ. Сӑмах май, ку чул палӑк Хӑнакурта ҫӗре чавса шыранӑ вырӑнта (е тепӗр май каласан, раскопкӑсем патӗнче) ларать. Туристсене унта тӳлевлӗ кӗртеҫҫӗ — хакӗ 150 тенкӗ. Экскурси вара шӑп та лӑп чул палӑк патӗнчен пуҫланать.
«Чулпа асамлӑ япаласем пулса иртеҫҫӗ. Эпир ҫитес умӗн вӗсем [вырӑнтисем] чулне хӑйсем куҫарма тытӑннӑ. Троссемпе кӑкарса тракторпа хӗрес хыҫне куҫарнӑ, анчах та ҫӗклеймен. 4 тоннӑллӑ чул чӑвашсемсӗр ҫӗкленесшӗн пулман», — пӗлтерчӗ Владимир Болгарский. Чӑвашсем ҫитнӗ хыҫҫӑн вара чулне ҫӗклесе лартнӑ, сӑрланӑ, вырнаҫтарса лартнӑ. Чул йӗри-тавра тимӗртен чӑвашла юпасем вырнаҫтарса сӑнчӑрсемпе картланӑ.
Утӑ уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Сарӑту облаҫӗнчи Шнеуй ялӗнче облаҫри чӑвашсен «Акатуйӗ» иртнӗ, унта Чӑваш Республикин делегацийӗ хутшӑннӑ.
Суха тата ҫӗр уявӗпе унта пурӑнакансене тата хӑнасене Сарӑту облаҫӗ Правительствин Пуҫлӑхӗн ҫумӗ Иван Кузьмин, Шнеуй ялӗ вырнаҫнӑ муниципалитет районӗн пуҫлӑхӗ Олег Чумбаев, Чӑваш Республикин культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министрӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Вячеслав Оринов тата ыттисем саламланӑ.
Иван Кузьмин ҫак чаплӑ уяв паян чӑн чӑваш ҫӗрӗ ҫинче иртет, ку вӑл мода ыйтни мар тесе каланӑ. «Пирӗн кӗпӗрне нумай нациллӗ. Пӗтӗм истори пуҫланакан йӑла-йӗркене пӑхӑнни кирек епле халӑхӑн та тӗп пайӗ. Историе пӗлмен ҫын пуласлӑха аталантарасси иккӗлентерет. Ҫавӑнпа та 325 ҫул палӑртакан ялта тата шкул уҫнӑранпа 80 ҫул ҫитнӗ ялта Акатуй иртни питӗ лайӑх», — тенӗ Иван Кузьмин.
Уява 3 пин ытла ҫын хутшӑннӑ.
+28.3 °C