«Пӗлме кӑсӑк», — тесе хыпарланӑ Фейсбукра Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Микулай Павловский чӑваш.
Тӗрлӗ телешоура тата ҫӗнӗ хыпарен кӑларӑмӗнче Чӗмпӗр хулинче пурӑнакан Диана Шурыгинӑпа Сергей Семенов хушшинче пулса иртнӗ пӑтӑрмах пирки вӗҫӗмех пӗлтерсе тӑчӗ.
«Семеновне курсанах: «Ку ача чӑваш евӗрлӗ... Вӑл чӑваш мар-ши?» — текен шухӑш ҫуралнӑччӗ. Туйӑмсем улталамарӗҫ: пӗрле ӗҫлекен хӗрарӑм каласа панӑ тӑрӑх, Сергейӑн амӑшӗ — чӑваш, вӗсем пӗчӗккӗ чух Ҫӗнӗ Малыкла районӗнчи Новочеремшанск салинче пурӑнса пӗр-пӗрне лайӑх пӗлнӗ», — хыпарланӑ Микулай Павловский.
«Диана Шурыгини те, ун ашшӗ-амӑшӗ те вырӑс пекех курӑнса каймаҫҫӗ... Вӗсем те е мӑкшӑ, е чӑвашах пулма пултараҫҫӗ. Кӑна ҫирӗплетсе калаймастӑп», — вӗҫленӗ кӳршӗллӗ реионти йӑхташӑмӑр.
«Асӑрхӑр! Ҫапла! Ҫапла! Ҫапла! Кӗтсе илтӗмӗр!» — хӑйсем патӗнче иртекен чӑваш эстрада артисчӗсен гала-концерчӗ пирки хавасланса пӗлтернӗ Питӗрти тата Ленинградри чӑвашсен Фейсбукри ушкӑнӗнче.
Кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче Питӗрти «Буревестник» (чӑв. Тӑвӑл кайӑкӗ) концерт программи те паллӑ. Унта Валерий Клементьев, Алена Акӑшпи, Вячеслав Александров, Роза Степанова, Людмила Кинер чӑваш эстрада артисчӗсем; Чӑваш Енри, Пушкӑртстанри, Тутарстанри, Мурманск, Мускав, Чулхула, Самар, Тӗмен тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчи, Мускаври, Питӗрпе Ленинград облаҫӗнчи тата Эстонири Таллинти тата Нарва хулисенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑнӗҫ.
Шупашкара икӗ хутлӑ пуйӑссем ҫӳреме пуҫлӗҫ. Анчах халех мар. 2019–2020 ҫулсенче.
Федерацин пассажир компанийӗ вӗсене хамӑр патра туса кӑларакансенчен туянасшӑн.
Икӗ хутлӑ пуйӑссене эпир маларах асӑннӑ организацире 15 маршрутпа ҫӳреттересшӗн. Кунта Петрозаводск, Мурманск, Йошкар-Ола, Хусан, Чӗмпӗр, Тольятти, Ӗпхӳ, Ӗренпур, Пенза тата Шупашкар хулисене асӑннӑ.
2021-мӗш ҫултан пуҫласа 2022-мӗш ҫул таран тата тепӗр тӑхӑр маршрутпа ҫӳретме тытӑнасшӑн. Пассажирсем нумай пулсан кӑҫал ун йышши пуйӑссене Ижевска ярасшӑн.
Сӑмах май, «Шупашкар–Хусан» маршрутпа пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссене ҫӳретме пуҫлас, унӑн вокзалӗ Шупашкар районӗнчи Ҫырмапуҫ ҫывӑхӗнче пулас пирки сӑмах-юмах ҫӳренине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ.
Ӗнер, кӑрлач уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ районӗнче мотоциклистсем тупӑшнӑ. Мотокросс валли ятарлӑ ҫул хатӗрленӗ.
Ӑмӑрту кӑҫалхипе пӗрремӗш хут мар ӗнтӗ иртет.
Хӗллехи мотокроса тӗрлӗ регионти: Самар, Чӗмпӗр, Киров облаҫӗсенчи, Тутарстанри, Мари Элти, Мӑкшӑ Республикинчи тата Чӑваш Енри тӑватӑ ытла теҫетке спортсмен хутшӑннӑ. Вӗсем тимӗр ута пӑрлӑ ҫул ҫинче те ҫӑмӑллӑн парӑнтарма пултарнине кӑтартса панӑ.
Мотокросс ветеранӗсем те, куракансем те ӑмӑртупа чунтан киленнине, тупӑшу илемлӗ те асра юлмалла иртнине палӑртнӑ.
Сӑмах май, ӗнерпе паян пирӗн республикӑра спортпа туслӑ ҫемьесемпе ветерансен йӗлтӗр ӑмӑртӑвӗ иртмеллеччӗ. Анчах йӗлтӗр ҫулӗ пӑрлаккине кура ӑна каярах йӗркелӗҫ.
Раштавӑн 18-19-мӗшӗсенче Мускавра ОНФ «Россия, устремленная в будущее» (чӑв. Малашлӑха тилмӗрекен Раҫҫей) канашлу ирттернӗ. Унта чӑвашсем те хутшӑннӑ. Вӗсенчен пӗри Чӗмпӗрти чӑвашсен культурӑпа наци автономине ертсе пыракан, ЧНК пайташӗ Олег Мустаев пулнӑ. Олег Николаевич канашлӑва чӑваш шупӑрӗпе ҫитнӗ.
Чӗмпӗр чӑвашӗн тумне Владимир Путин та асӑрханӑ, хӑйӗн сӑмахне вӗҫленӗ хыҫҫӑн вӑл Олег Мустаев патне пырса унӑн тумӗ чи илемлисен йышӗнчи пулнине каланӑ, хӑш халӑхран килнине ыйтса пӗлнӗ.
Чӗмпӗр хулинче Шупашкара килекен суккӑрсемпе анланманлӑх сиксе тухнӑ. Поводырь йытӑсемлӗ хӗрпе каччӑна асӑннӑ хулари тӗп автовокзалта контролер тата хуралҫӑсем тытса чарнӑ. Вӗсем ҫамрӑксенчен йытӑсемшӗн билет ыйтнӑ. Лешсем Раҫҫей правительствин ятарлӑ йышӑнӑвӗпе пӗркенме пӑхнӑ, анчах май килмен.
Пӑтӑрмаха ӳкерсе илнӗ видеона Ютуб видеохостингра вырнаҫтарнине «ZNAK» интернет-хаҫат ҫырса кӑтартнӑ.
«Хӑлат пек сиксе ӳкрӗҫ. Полицейски саккуна хӑй те пӗлмест, ӑна суда памалла», — тенӗ видеора хӗр.
Пӑтӑрмах пирки Чӗмпӗр облаҫӗн прокуратуринче те пӗлеҫҫӗ иккен. Надзор органӗ ку фактпа тӗрӗслев пуҫарнине ӗнентернӗ. Сусӑрсене кӳрентернипе «Открытая Россия» (чӑв. Уҫӑ Раҫҫей) общество организацийӗ те кӑсӑкланнӑ.
Чӗмпӗрти 64-мӗш шкулта чӑвашсен пӗрлехи йӗркелӳ пухӑвӗ иртнӗ. Унта вӗсем «Ниме» ятлӑ вырӑнти чӑваш культура центрӗ туса хума йышӑннӑ. Пухӑннисем Устав ҫирӗплетнӗ, ҫаплах правлени членӗсене тата ун председательне суйланӑ. Председателӗ — Герман Мадюков. Правление председательсӗр пуҫне ҫаксем кӗнӗ: В.Ярухин, Ф.Улендеева, Е.Уресметова, Д.Кузьмин. Ревизор — Н.Еграшкина. Ҫавӑн пекехвӗсем 2017 ҫул вӗҫне тата 2018 ҫул валли плансем тунӑ. Плана кӗртме ҫӗнӗ сӗнӳсем те йышӑнма хатӗрри пирки вӗсем Чӑваш халӑх сайтне пӗлтерчӗҫ.
«Тӑван халӑхшӑн, чӑваш культуришӗн ырӑ ӗҫсем тума кӑмӑл тӑвакансене, таврана илемлӗрех тӑвасшӑн ҫунакансене хамӑр пата йыхравлатпӑр. Эпир Чӗмпӗр хули территорийӗпе ӗҫлетпӗр. Ӗҫ пурин валли те ҫитет, килӗр. Ырӑ тума васкӑр! Ыйтса пӗлмелли телефон: 8-909-359-89-52», — пӗлтерчӗҫ вӗсем хӑйсен ҫырӑвӗнче.
Чӗмпӗрте пурӑнакан Николай Кондрашкин кӳлепеҫӗ чӑвашсен мӑн аслашшӗсем шутланакан пӑлхарсен Аслӑ Пӑлхар патшалӑхне никӗсленӗ Купрат Эльпуҫа /патшалӑх ертӳҫине/ асӑнса Шупашкарта палӑк лартма сӗнет иккен. Кун пирки «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Тӑван Атӑл» журналӗн ҫак уйӑхри номерӗнче Николай кондрашкинпа пичетленӗ интервьюра пӗлтернӗ.
Бюст-палӑк лартма Купрат ханӑн сӑнӗ хатӗр-мӗн. Ӑна Чӑваш Ене илсе те килнӗ. Яваплӑ вырӑн йышӑнакан тӳре-шара ҫав палӑка лартма йышӑну тусан ӗҫ каймалла тенӗ.
«Ӑна Шупашкар районӗнчи Станьялта лартас шут пур. Вырӑнти истори музейӗпе калаҫса татӑлнӑ темелле. Купрата пысӑк палӑк вара Шупашкарта лартмалла. Ӑна Тутарстанри Пӑлхар хулинче, Фанагорире /Краснодар крайӗ/ е Туна шывӗ ҫинчи Пӑлхар ҫӗршывӗнче лартас текенсем те пур», — тенӗ кӳлепеҫӗ журнала.
Кӑҫал Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономине йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитрӗ.
Шӑп 20 ҫул каялла, 1997 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче облаҫри чӑвашсен иккӗмӗш отчетпа суйлав конференцийӗ иртнӗ. Унти тӗп ыйту шӑп та лӑп Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑвашсен наципе культура автономине йӗркелесси пулнӑ.
Конференцие 250 делегат суйланӑ, 228 делегат хутшӑннӑ. Тӗп ыйтупа Петр Яковлевич Уфимкин, вӑл вӑхӑтра Чӑнлӑ районӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ пулнӑскер, тухса калаҫнӑ. Вӑл облаҫри чӑвашсен И.Я. Яковлев ячӗллӗ культурӑпа ҫутӗҫ обществин (вӑл вӑхӑтра председательте Виктор Егоров пулнӑ) делегачӗсене тата чӑвашсен «Еткер» ыркӑмӑллӑх фондне (президенчӗ Олег Мустаев пулнӑ) Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑвашсен наципе культура автономине йӗркелеме сӗннӗ. Конференцие хутшӑннӑ мӗнпур делегат — 228 ҫын — пӗр шухӑшлӑ пулса сасӑланӑ. Ҫакӑнтах автономин уставне, унӑн пӗрремӗш председательне — П.Я. Уфимкина тата ревизи комиссине суйланӑ. Общество организацийӗн тӗп тӗллевӗ — чӑваш культурипе йӑли-йӗркине сыхласа хӑварасси, чӑваш чӗлхине сарасси тесе палӑртнӑ.
Унтанпа 20 ҫул иртрӗ. 20 ҫул хушшинче автономи тӑрӑшнипе Чӗмпӗр облаҫӗнче нумай чӑваш халӑх уявӗ чӗрӗлсе тӑчӗ.
Чӗмпӗр хула администрацийӗ пулӑшнипе, Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура атономийӗ, чӑваш культура центрӗ тата «И.Я. Яковлев хваттерӗ» музейӗ чӑваш букварӗн уявне паллӑ турӗҫ.
Шӑп та 145 ҫул каялла Хусанти К.А. Тилли типографийӗнче паллӑ педагог-ҫуттакӑларуҫӑ хатӗрленӗ чӑваш букварӗ кун ҫути курнӑ. Чӑваш ҫырулӑхӗн сӑпки Чӗмпӗр хули тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Шӑпах Чӗмпӗрте хатӗрленӗ те букваре. И.Я. Яковлевӑн ҫак ӗҫри пӗрремӗш пулӑшаканӗсем студент-филолог В.А. Белилин тата пӗрремӗш вӗренекенӗ, педагог, тӑлмач, этнограф А.В. Рекеев пулнӑ. Букварь 1872 ҫулта «Чӑваш ачисене ҫырӑва вӗрентмелли кӗнеке» ятпа пичетленсе тухнӑ.
Мероприятие Чӗмпӗрти 6, 21, 40, 55-мӗш, Луговойӗнчи, Чӑнлӑ районӗнчи Аслӑ Нагаткин, Репьевка шкулӗсенче чӑваш чӗлхипе культурине тӗрлӗ майсемпе вӗренекен ачасемпе вӗрентекенсем килсе ҫитнӗ. Чи малтан вӗсем Чӗмпӗр чӑваш шкулӗн комплексӗпе паллашнӑ, «И.Я. Яковлев хваттерӗ» музейра экскурси иртнӗ. Музейӑн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗ Светлана Борисова уйрӑмах иккӗмӗш хутри чӑваш алфавичӗпе тата чӑваш букварӗпе ҫыхӑннӑ экспонатсене тимлӗх уйӑрнӑ. Виҫҫӗмӗш хутра ачасем И.
+20.3 °C