|
Пурнӑҫ пӗр вырӑнта тӑмасть. Акӑ, Трак тӑрӑхӗнчи Карай шкулне уҫнӑранпа 120 ҫул та ҫитрӗ ӗнтӗ. Ҫак тавралӑха пирвайхи ҫынсем ХVII ӗмӗртех килсе вырнаҫнӑ. Кӑна ҫак тӗслӗх те аван кӑтартса парать: Пайтул Искеев Степан Разин пуҫарнӑ пӑлхава (ХVII ӗмӗр) хутшӑннӑ чӑвашсенчен пӗри пулнӑ. Патша вӑхӑтӗнчи архивра тупнӑ документсене тишкернӗ май чӑваш тӗпчевҫисем (Иван Одюков, Валем Ахун) вӗсенче асӑннӑ «Хуракасси» (Каракасы) Карайкасси ятлӑ пулма пултарнине ҫирӗппӗнех калаҫҫӗ. Халӗ вӑл — Сурӑмхӗрри ялӗ. Унтан инҫех мар, Сурӑм шывӗ леш енче, Хурапыр ятлӑ ял та пур. 1875 ҫулта чӑвашсен просветительне И.Я. Яковлева округ инспекторне лартаҫҫӗ. Вӑл час-часах халӑх хушшине тухса ҫӳрет, хӑш-пӗр ялсенче нумайлӑха чарӑнса тӑрать, шкул ӗҫне пуҫарас тӗллевпе ҫӗкленнӗ ыйтусене татса пама тӑрӑшать. 1890 ҫулта Сурӑмхӗрринче шкул уҫӑлать. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Пӗр пин хыпар. Нумай-и? Сахал-и? Чӑн та, нумай мар. Ак Чӑваш Енӗн официаллӑ порталнех илер — 1996 ҫулта уҫӑлнӑранпа вӑл пурӗ миллион ытла хыпарпа тулнӑ. Пирӗн порталӑн вара, ҫак 1000 хыпарпа тулас тесе, 5 ҫул кӗтме тивнӗ. Аха, сӑмах ун пирки пырать — порталӑн чӑваш версийӗнче паян 1000-мӗш хыпар кун ҫути курчӗ. Хыпарсен пайне йӗркеленӗ май ытти хыпар ресурсӗсене чылай тишкерме тиврӗ — вӗсен чи лайӑх енӗсене усӑ куртӑмӑр. Хыпарсене эпир туллин кӑтартма тӑрӑшатпӑр — сӑнсем, хушма каҫӑсем кӗртетпӗр. Ҫавӑн пекех вулавҫӑ хыпар тӑрӑхӗпе те паллашма пултарать — кашни хыпара тенӗ пекех эпир сайтри статьясемпе ҫыхӑнтаратпӑр. Хыпар кунӗнче ытти ҫул мӗн пулса иртнипе те паллашма май пур — ятарлӑ календарь хатӗрленӗ (сӑмах май, ун урлӑ вӑл кун мӗнле пулӑмсем пулса иртнипе те паллашма пулать). Унсӑр пуҫне вулавҫӑ кашни хыпар пирки хӑйӗн шухӑшне хӑварма пултарать. Ҫитменлӗхсем те ҫук мар — йӑнӑшсем нумай, чылай чухне хыпарсем ытла та типӗ пулса тухаҫҫӗ, ҫыракансем сахал. Вӗсене тӳрлетес тесе пӗтӗм вӑя паратпӑр.
Пӗлме: чи пӗрремӗш хыпар 2005 ҫулхи юпан 5-мӗшӗнче ҫырӑннӑ — вӑл сайт движокне улӑштарни пирки ҫеҫ пӗлтернӗ. | ||
 Чыслав саманчӗ Ҫӗмӗрле районӗнче ҫӗртме ҫурла уйӑхӗсенче «Ҫуллахи вӑхӑтӑн ҫӗраҫҫийӗ» ятлӑ ача-пӑча вулавӗн ҫуллахи фестивалӗ иртрӗ. Унта районӑн ял вулавӑшӗсем хутшӑннӑччӗ. Нумай пулмасть, ҫурлан 25-мӗшӗнче, фестивале пӗтӗмлетрӗҫ — Хутарти культура ҫуртӗнче «Ҫу уйӑхӗсен ӑшшийӗ — кӗнекесем» («Это лето было книгами согрето») ятлӑ уяв ирттерчӗҫ. Сӑмах май каласан, уява Ҫӗмӗрлери тӗп вулавӑш ӗҫченӗсен хатӗрлеме тӳр килчӗ. Фестиваль пирки каласа парас пулсан, ҫу вӑхӑчӗ хушшинче районта вулавӑш ӗҫченӗсем 50 ытла мероприяти ирттерчӗҫ, 8 ҫӗре яхӑн ача хутшӑнчӗ. Хутарти уяв интереслӗ иртрӗ — хӑнасемпе (фестиваль ҫӗнтерӳҫисем) куракансем умӗнче ачасем сценкӑсем кӑтартрӗҫ, юрласа-ташласа пачӗҫ. Литературӑна пӗлнине те куракансен кӑтартма тиврӗ — пӗчӗк ӑмӑртусем ирттерчӗҫ. Уяв вӗҫленес умӗн фестиваль ҫӗнтерӳҫисене парнесемпе тата хисеплӗ грамотӑсемпе чысларӗҫ. Ачасен хушшинче парнесене 15-ӗн тивӗҫрӗҫ. Чи хастаррисем: Сергеева Н. (Юманай ял вулавӑшӗ), Арсютова З. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Елчӗк районӗн уйӗнче Елчӗк районӗн официалла сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх районти уйсенче ӗҫ хӗрӳ пырать — ҫурлан 26-мӗшӗ тӗлне кӗрхи тырра 878 гектарта (ку планланин 12% пулать) лартнӑ. Майӗпен ҫӗрулми те кӑлараҫҫӗ. Паянхи кун тӗлне пурӗ 75 гектар кӑларса пӗтернӗ. Шел те, ҫуллахи шӑрӑха пула тухӑҫлӑх пӗчӗк — гектартан пурӗ те 59 центнер ҫеҫ. Ҫӗрулмие «АСК-Елчӗк», «Нива» ял хуҫалӑх предприятийӗсенче тата хӑш-пӗр фермер хуҫалӑхӗсенче ҫеҫ кӑлараҫҫӗ-ха. Унсӑр пуҫне, район сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, «Сатурн» ЯХПК, «Победа» ТМЯО, «Комбайн» ЯХПК-сенче 71 гектар рапс акнӑ. Ҫавӑн пекех 10 650 гектар ҫӗре сухалама ӗлкӗрнӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Нумай пулмасть чӑваш кӗнеке издательствинче Ангелина Павловскаян «Саланнӑ кӗлте» кӗнеки пичетленсе тухрӗ. Вӑл — повеҫсемпе калавсен пуххи. А.Павловская чылайранпа ҫыракан автор, унӑн хайлавӗсене вулакан яланах хапӑлласа йышӑнать. Мӗншӗн тесен вӑл ҫырса кӑтартакан харкамҫӑсем пурнӑҫран илнӗ пире ҫывӑх сӑнарсем, еӗсен шӑпи, кун-ҫулӗ, чун ыратӑвӗ юнашар ҫынӑнни евӗрех чуна хускатаҫҫӗ, шухӑша яраҫҫӗ. Вӗсемпе пӗрле пӑшӑрханатӑн, телейшӗн хӗпӗртетӗн. Кӗнекене виҫӗ повеҫпе икӗ калав кӗнӗ. «Раштав саламӗ» повеҫри Улькка валли пурнӑҫӗ хӑй ятарласа темӗнле тӗрӗслев хатӗрленӗ тейӗн: ачаллах тӑлӑха юлать, савнӑ мӑшӑрне Матвие ҫухатать. Ывӑлӗн те кун-ҫулӗ вӑхӑтсӑрах татӑлмалла пулса тухать. «Саланнӑ кӗлте» повесть те инкек-синкеклӗ вӗҫленет: тӗп сӑнарӗн Яков Васильевичӑн кил-йышӗ пӗтӗмпех арканать, пӗтет. Кӗнекене эсир лавккасенче туянма пултаратӑр — хакӗ 99 тенкӗ кӑнаҫ.
Ҫыравҫӑ 1939 ҫулта кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Вӑрмар тӑрӑхӗнчи Пӗчӗк Енккасси ялӗнче ҫуралнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Хӗрсем ухӑран переҫҫӗ Иртнӗ шӑматкун, ҫурлан 21-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкарта анӑҫри вӑтам ӗмӗр вӑхӑтне лекме май пулчӗ — кунта сӑнарлӑ вӑйӑсен, историлле фехтовнинин, реконструкцин тата ташӑн «НоРоК-2010» уҫӑ фестивалӗ иртрӗ. Урӑхла каласан, рыцарьсен Ҫӗнӗ Шупашкарти конвенчӗ (чӑвашла каласан, пӗр-пӗр хоббипе кӑсӑкланакан ҫынсен пухӑвӗ, мероприятийӗ). Фестивале Ҫӗнӗ Шупашкар хулине никӗсленӗренпе 50 ҫул ҫитнине халалларӗҫ. Чӑваш Енрисемсӗр пуҫне унта ытти тӑрӑхри хӑнасем те пурччӗ — Чулхуларан «Берн», Хусантан «Нюрнберг» тата «Польско-литовское копье» историлле реконструкци клубӗсем, Чӗмпӗртен «Кремень» истори клубӗ. Чӑваш Енрен ку мероприятине Шупашкарти «Правь» истори клубӗ, «Робин Гуд» ухӑҫсен клубӗ тата «Соколиный Яръ» ятлӑ ҫамрӑксен обществӑлла организацийӗ хутшӑнчӗҫ. Фестивале уҫнӑ ҫӗре Ҫӗнӗ Шупашкар хула администрцийӗн ҫумӗ Владимир Матвеев та килнӗччӗ, вӑл ытти халӑхсен историне пӗлни усӑллӑ пулнине пӗлтерчӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Ҫапла, нумай пулмасть, пӗрремӗш хайлавсем ҫитрӗҫ. Икӗ юмах килчӗ — иккӗшӗ те Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ялӗнчен. Вӗсем малтанхи ӑмӑртусене те хастар хутшӑнатчӗҫ, кӑҫалхине те ирттерсе ямарӗҫ. Шел те, пурне те йышӑнма май ҫук. «Юратнӑ лаша Ҫӑлтӑр» хайлава ҫеҫ илтӗмӗр — ӑна 5-мӗш клас ачи ҫырнӑ пулин те авӑн уйӑхӗнче 6-мӗшне каятех пулӗ терӗмӗр. Тепри вара вырӑсларан куҫарнӑ хайлав ҫеҫ пулчӗ. Асаилтеретпӗр: кӑҫал эпир 1-5 класра вӗренекен шкул ачисен хайлавӗсене йышӑнмастпӑр — вӗсене тӗрӗслеме питӗ хӗн. Ҫавӑн пекех ӑмӑрту йӗрки-шывӗпе килӗшӳллӗн чӑвашла ҫырнӑ хайлавсем ҫеҫ хутшӑнайраҫҫӗ. «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» интернет конкурса ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине, културине вӗрентекенсене литература пултарулӑхне аталантарас, ҫутҫанталӑкри, тӑван тавралӑхра пулса иртекен чи кӑсӑк енсене илемлӗ литература мелӗсемпе уҫса пама хавхалантарас тӗллевпе йӗркеленӗ, вӗрентекен ҫулталӑкне халалланӑ. | ||
 Хӗрлӗ хӑйӑва каснӑ самант Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ умӗн, Ҫӗнӗ Шупашкара никӗсленӗренпе 50 ҫул ҫитнине халалланӑ мероприятисен шутне кӗртсе ҫурлан 23-мӗшӗнче кил-йышри пӗрремӗш ача-пӑча сачӗ уҫӑлчӗ. Ача-пӑча сачӗн альтернативлӑ формӑллӑ учреждение Белинскийсен ҫемьи йӗркеленӗ. Вӗсен кил-йышӗнче пурӗ 7 ача — чи аслине, Лизӑна, 12 ҫул. Шкул ҫулне ҫитменнисем виҫҫӗн — ултӑ ҫулти Андрей, виҫӗ ҫулти Анюк, тата ҫулталӑк ытларах тултарнӑ пӗчӗк Виктор. Кил-йышри ача-пӑча сачӗ «Калинка» ятлӑ 2№ ШАПМУ-на пӑхӑнать. Амӑшӗ, воспитатель пулса ӗҫленӗскер, ачисене килте пӑхӗ. Ачасен сывлӑхне «Калинкӑра» тӗрӗслесе тӑрӗҫ. Ҫаван пекех физкультура тата музыка урокӗсене те ачасен ача-пӑча садне ҫӳреме тивӗ. Кил-йышри ача-пӑча сачӗ виҫӗ пӳлӗмлӗ хваттерте вырнаҫнӑ. Белинскийсем ӑна нумай ачаллӑ ҫӗмьесене хваттерпе тивӗҫтерекен республика программипе илнӗ пулнӑ. Хваттерте мӗн кирли пурте пур: спорт кӗтесӗ те; ҫывармалли, апат ҫимелли пӳлӗмсем те. Ҫак кил-йышри ача-пӑча садне уҫма Ҫӗнӗ Шупашкар хулин пуҫлӑхӗ Владимир Тимофеев та килчӗ — вӑл ачасемпе пӗрле хӗрлӗ хӑйӑва касрӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
 Алеша Михайлов Мускавран савӑнӑҫлӑ хыпар ҫитрӗ — пӗтӗм тӗнчери «Симӗс планета» ятлӑ ача-пӑча экологи канашлӑвӗ ирттерекен конкурсӑн лауреачӗсене пӗлтерчӗҫ. Вӗсенчен пӗри — Красноармейски иккӗмӗш шкулӗнче 10-мӗш класра вӗренекен Михайлов Алексей (сӑмах май, вӑл «Трак ен» сайтӑн администраторӗ те). Алеша хӑйӗн «Ҫӗр пулӑхлӑхне упрассишӗн кӗрешер» сайчӗпе «Хальхи технологисем — ҫутҫанталӑка хӳтӗлес ӗҫре» (экологи тата ҫутҫанталӑка хӳтӗлес темӑпа хатӗрленӗ сайтсен тата тӗнче тетелӗнчи веб-страницӑсен ӑмартӑвӗ) ятлӑ номинацире лауреат ятне ҫӗнсе илнӗ. Ку проект ӗҫӗн ертӳҫи — ҫак шкулта чӑваш чӗлхи тата обществознани вӗрентекен Михайлов В.М. Пӗтӗм чун-чӗререн саламлатпӑр!
Пӗлме: Пӗтӗм тӗнчери «Симӗс планета» ача-пӑча экологи форумӗ ирттерекен конкурса ҫак ҫӗршывсем хутшӑннӑ: Армени Республики, Болгари Республики, Бразили федеративлӑ Республики, Германи федеративлӑ Республики, Инди Республики, Казахстан Республики, Кипр Республики, Китай Халӑх Республики, Колумби Республики, Молдова Республики, Россия Федерацийӗ, Румыни Республики, Словак Республики, Таиланд Королевстви, Украина Республики. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
Хурлӑхлӑ хыпар Денис Халецкий Тин ҫеҫ хурлӑхлӑ хыпар ҫитрӗ — чӑвашла пӗрремӗш интернет-радиова, EthnickRadio проекта, пуҫарса яракансенчен пӗрин, Денис Халецкийӗн, чӗри тапма чарӑннӑ. 34 кӑначчӗ вӑл... Этникрадио проекта аталантарма вӑл хӑйӗн вӑйне те, вӑхӑтне те нумай хунӑччӗ.
Дениспа тунтикун, ҫурлан 23-мӗшӗнче сывпуллашӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
| ||
-9.7 °C