Нумаях пулмасть Патӑрьел районӗн кунӗ пулнӑ. Ҫак кун халӑхшӑн чӑннипех те савӑнӑҫлӑ иртнӗ.

Ыхракассинче выльӑх-чӗрлӗх пусмалли цех уҫӑлнӑ. Ку — халӑхшӑн ҫӗнӗ ӗҫ вырӑнӗ. Решит Санзяпов каланӑ тӑрӑх, унта 11 ӗҫ вырӑнӗ пулӗ. Эппин, 11 ҫемье укҫа ӗҫлесе илме пултарӗ.

Ҫӗнӗ Ахпӳртре те уяв иртнӗ. Унта ҫуллахи уйлӑх (лагерь) уҫӑлнӑ. Анчах вӑл — ӗнесем валли. Лагере 400 пуҫ вырнаҫма пултарать. Ӑна хута ямашкӑн 4 миллион тенкӗ тӑкакланӑ. Ятарлӑ вырӑнта ӗне ҫинӗ чухне доярка ӑна сӑвать. Малтанлаха палӑртнӑ тӑрӑх, лагерьте 18 ҫын вахта мелӗпе ӗҫлӗ.

Ҫӗнӗ Ахпӳртре ҫав кун ҫӗрулми упрамалли объекта та уҫнӑ. Ӑна усламҫӑ хӑйӗн укҫипе хута янӑ. Унта 800 тонна ҫӗрулми хума пулать. Анчах унта вентиляци тытӑмне тата электроэнергие туман-ха хальлӗхе. Кун хыҫҫӑн ҫеҫ вӑл ӗҫлеме пултарӗ, республика экономикине тупӑш кӳрӗ.

Пӗтӗм тӗнчери астрономи пӗрлӗхӗ ҫӗнӗрен уҫнӑ экзопланетӑсен ячӗсен конкурсне пуҫарнӑ. Ун йышне 305 планетӑна кӗртнӗ. Теори тӗлӗшӗнчен пӑхсан, унта пурӑнма май пур. Тен, хӑш-пӗр ҫав планетӑран Ҫӗр ҫинчисене те сӑнаҫҫӗ?

Ҫав планетӑсем 260 ҫӑлтӑр тытӑмӗсенче вырнаҫнӑ. Тӗнчери астрономи клубӗсемпе организацисем, шкулти кружоксем… Пурте конкурса хутшӑнма пултараҫҫӗ. Сасӑлава NameExoWorld сайтра уҫҫӑн ирттерӗҫ. Вӑл ҫитес ҫулхи ҫулла вӗҫленӗ. Ун чухне ҫӗнтерӳҫӗ тата планетӑсен ячӗсене палӑртӗҫ.

Кирек мӗнле ят та пама юрать. Ҫапах ӑнлантармаллах. Калӑпӑр, Кӑнтӑр Америкӑра пурӑнакансем майя или инксен империсене халаллама пултараҫҫӗ. Пӗр сӑмахпа, планетӑсене мифологи ячӗсемпе ҫыхӑнтарнине ырлаҫҫӗ.

Паллах, комисси хӑшӗ-пӗри планетӑсене хӑйсен юратнӑ йыттисене халалласа ят парассинче те иккӗленмест. Планетӑсене ят парас конкурса миллионран кая мар сӗнӳ килессе кӗтеҫҫӗ. Ытлашши вӑрӑм ятсене — 13 саспаллирен нумайрах сӑмахсене — тӳрех пӑрахӑҫлӗҫ. Кирек мӗнле чӗлхепе те киревсӗр сӑмахсене те йышӑнмӗҫ.

Ҫӗрпӳре культура эткерлӗхӗнчи ҫурта сутӗҫ. Ҫапла йышӑннӑ Чӑваш Енӗн Пурлӑх тата ҫӗр хутшӑнӑвӗсен министерстви. Курбатов ҫурчӗн пуҫламӑш хакне 205 пин тенкӗпе хакланӑ.

Ҫурта вӑл вырнаҫнӑ ҫӗрпе пӗрле сутӗҫ. Курбатов ҫуртен 1897 ҫулта туса лартнӑ. Унӑн пӗтӗмӗшле калӑпӑшӗ — 264,1 тӑваткал метр. Вӑл вырнаҫнӑ тата ӑна тытса тӑма кирлӗ ҫӗр лаптӑкӗ 1349 тӑваткал метрпа танлашать иккен. Курбатов ҫуртне туянаканӑн унпа усӑ курмалла кӑна мар, ӑна тытса тӑмалла тата упраса хӑвармалла.

Утӑн 26-мӗшӗнче республикӑра пурӑнакансем муниципалитет тата республика спорткомплексӗсене, бассейнсене, спорт лапамӗсене, катоксене, тренажер залӗсене тӳлевсӗр кӗме пултараҫҫӗ.

Аса илтерер: кӑҫалтан пуҫласа республикӑра уйӑхсерен сывлӑхпа спорт кунне ирттереҫҫӗ. Вӗсене хӑш кун йӗркелессине ЧР Министрсен Кабинечӗ ҫирӗплетнӗ: утӑн 26-мӗшӗнче, ҫурлан 9-мӗшӗнче, юпан 18-мӗшӗнче, раштавӑн 20-мӗшӗнче.

Кӗҫех утӑн 26-мӗшӗ ҫитӗ. Халӑх спорт комплексӗсенче сывлӑхне тӳлевсӗрех ҫирӗплетме пултарӗ. Анчах… ҫак кун Шупашкарта сивӗ шыв пачах пулмӗ. Талӑкӗпех.

«Ҫыхӑнура» тӗнче тетелӗнчи проект кун пирки ЧР Спорт министерствине шанкӑравласа кӑсӑкланнӑ. Сывлӑхпа спорт кунне урӑх куна куҫармаҫҫӗ-и?

— Кунсене ЧР Министрсен Кабинечӗ ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче ҫирӗплетнӗ. Мероприяти республикипех иртӗ. Ҫак уява пӗр-пӗр муниципалитетра урӑх куна куҫармӗҫ, — ҫапла хуравланӑ вӗсене.

Юлашки вӑхӑтра ҫӗр чикки пирки тавлашакансем йышланнӑ-мӗн. Ун йышшисем ҫӗр пирки ваттисем вӑрҫӑнма хушманнине ӑшра тытмаҫҫӗ пуль ҫав. Ҫӗре виҫекенсемпе те тавлашаҫҫӗ иккен ун йышшисем. Юлашкинчен асӑнни 2008 ҫулхи пушӑн 1-мӗшӗччен йӗркеленӗ ҫӗр лаптӑкӗсем пирки куҫман пурлӑх пирки калакан патшалӑх кадастрӗнче сведенисем ҫуккипе ытларах ҫыхӑннӑ иккен. Кадастр учечӗпе аппаланакансем патне ҫынсем ҫӗр чиккине палӑртма ыйтса маларах тухман иккен те, ҫавна пулах паян мишавай юпине ӑҫта лартмаллине пӗлмесӗр аптӑраҫҫӗ курӑнать.

Юлашки ҫур ҫулта кӑна Росреестрӑн Федерацин кадастр палатин республикӑри филиалӗ 157 ӗҫпе суда ҫитнӗ. Чикӗ ыйтӑвӗпе ҫыхӑннисем ҫав шутра — 27 процент. Анчах кадастр палати айӑпа хӑй ҫине илмест. Кунта ыйтӑва ытти кӳршӗ-аршӑпа тата кадастр инженерӗсемпе татса памалла теҫҫӗ. Ӑнланманлӑх сиксе тухасран ҫӗр лаптӑкӗ тӗлӗшпе кадастр ӗҫӗ ирттерсе кадастр учетне кӗрттерме сӗнеҫҫӗ.

Муркаш районӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗсем питӗ хастар — чылай мероприятирен айккинче юлмаҫҫӗ. Темӗнле пулсан та — чӑваш халӑхӗ хӑйӗн йӑли-йӗркине упрама тӑрӑшать. Ку енӗпе культура ӗҫченӗсем самай тӑрӑшаҫҫӗ. Ав Орининти информаципе культура центрӗнче кӑҫал чылай мероприяти иртнӗ. Ҫулла пахчара ӗҫ нумай пулин те пултарулӑх ушкӑнӗсем халӑха савӑнтарма вӑхӑт тупаҫҫӗ. Атапайри «Сурпан», Мулкачкассинчи «Пучах», Орининти «Шуракӑш» тата «Орин ен» пултарулӑх ушкӑнӗсем Муркаш районӗпе республикӑра кӑна мар, Чӑваш Ен тулашне те ҫитсе килнӗ.

Мулкачкассинчи «Пучах» ушкӑн Мари Республикинчи Звенигово районӗнче иртнӗ Акатуя хутшӑннӑ ав. «Сурпан» Орлов-Шуҫӑм композитор ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ фестивале (Ҫӗрпӳ районӗ) ҫитнӗ. Москакассинчи «Пилеш» ташӑ ушкӑнӗ вара Алтая таранах кайса килнӗ.

Утӑн 13-мӗшӗнче «Пучах» каллех уява ҫитнӗ. Хальхинче — Шупашкар районӗнчи Атӑльял уявне. Уяв вӗсен кӑмӑлне кайнӑ. Ял мӗнле пуҫланса кайнине кӑтартнӑ.

Малалла...

Чӑваш наци музейе ЧР Элтеперӗн грантне ҫӗнсе илнӗ. 2 миллион та 856 пин тенке мӗн тӗллевпе тӑкаклӗҫ-ха? Музей «Чӑваш тӗррин музейӗ. I тапхӑр» пултарулӑх проектне пурнӑҫа кӗртӗ.

Чӑваш наци музейӗнче чӑваш халӑх тӗррин 18-19-мӗш ӗмӗрсенчи тӗслӗхӗсем упранаҫҫӗ. Ку пухмач — наци пуянлӑхӗ, халӑх мӑнаҫлӑхӗ.

Чӑваш халӑх тӗррин аталанӑвӗнче Алькешри «Паха тӗрӗ» артелӗн тӳпи пысӑк. Вӑл 1923 ҫулта йӗркеленнӗ. «Паха тӗрӗ» фабрикӑн ӗҫӗ-хӗлӗ музей экспозицинче тӗп вырӑнсенчен пӗрине йышӑнӗ.

Кунсӑр пуҫне чӑваш тӗррин ӑсталӑх лаҫҫине уҫма палӑртнӑ. Унта ачасемпе ӑсталӑх класӗсем, интерактивлӑ занятисем ирттерӗҫ.

Улатӑр хули

Утӑн 5-мӗшӗнче «Юратнӑ хула, санӑн самантусене юрататӑп» сӑнӳкерчӗксен конкурсӗ пуҫланнӑ. Ӑна Улатӑр хули 462 ҫул тултарнине халалланӑ.

Конкурса профессионалсем те, ахаль ҫынсем те хутшӑнма пултараҫҫӗ. Пӗр ҫын 3 ӗҫ таран тӑратма пултарать. Кашнинче ят тата автор пирки пулмалла. Ӗҫсене ҫурлан 5-мӗшӗччен Fotokonkurs-alatur2013@mail.ru электрон почтӑпа йышӑнаҫҫӗ. Е ҫак адреспа ярса памалла: Улатӑр хули, Первомайски урамӗ, 87-мӗш ҫурт, 319-мӗш пӳлӗм.

Конкурс ҫак номинацисемпе иртет:

• Культура еткерлӗхӗн объекчӗсем.

• «Ман хула тӑван ҫӗршывӑн пӗр пайӗ» (урамсем, ҫуртсем, парксем, скверсем)

• Объективра — культура (Улатӑрти культура пурнӑҫӗ)

• «Ҫамрӑксем — пирӗн хула пуласлӑхӗ»

• «Сывӑ пурӑн!»

Конкурса ҫурлан 5–10-мӗшӗсенче пӗтӗмлетӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсен тата призерсен ӗҫӗсене Улатӑр хула администрацийӗн сайтӗнче вырнаҫтарӗҫ.

Кӑҫалхи ҫур ҫулта пирӗн республикӑра ял хуҫалӑх продукцине туса илесси нумайланнӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов правительство членӗсемпе эрнекунсерен ирттерекен канашлура пӗлтернӗ. Официаллӑ статистика пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенче мӗнпур ял хуҫалӑх предприятийӗсенче ял хуҫалӑх продукцине туса илесси 1 процент хушӑннӑ. Ака лаптӑкӗ пӗтӗмпе 558,6 пин гектарпа танлашнӑ, ку вӑл пӗлтӗрхинчен 9,3 пин гектар нумайрах. Сӗт тата аш туса илесси те ӳснӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх шутне кӑҫалхи ҫур ҫулта 0,3 процент чухлӗ ӳстерсе 211,8 пин пуҫа ҫитернӗ.

Канашлура ял хуҫалӑхне кӳрекен пулӑшу пирки те калаҫнӑ. Ҫӗртмен 30-мӗшӗ тӗлне 1 миллиард тенкӗ ытла субсиди куҫарнӑ. Ҫак цифра пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 4 процент пӗчӗкрех иккен. Ҫулталӑкра вара пӗтӗмпе 2,1 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Федераци хыснинчен субсиди ҫителӗклӗ килсе ҫитмен имӗш. 2012 ҫулта парӑм 62,7 миллион тенкӗ пулнӑ-мӗн, пӗлтӗр — 160,4 миллион.

Утӑн 11-мӗшӗнче Чӑваш Республикинче ют ҫӗршыв гражданӗсене тата граджанлӑхсӑр ҫынсене вырӑс чӗлхине пӗлессине тӗрӗсленӗ. Ҫакна кура вӗсене вырӑс чӗлхиллӗ ҫын пулнипе пулманнине палӑртнӑ.

Экзамен виҫӗ пайран тӑнӑ: виҫҫӗшӗ — ҫыру вӗҫҫӗн, пӗри — сӑмах вӗҫҫӗн. Экзамена Украинӑри, Арменири, Таджикистанри тӑватӑ ҫын хутшӑннӑ.

Украинӑри икӗ граждан тата Таджикистанри пӗр ҫын вырӑс чӗлхине пӗлнине палӑртнӑ. Армени ҫынни экзамена тытайман. Ӑна вӑл тепӗр ҫулталӑкран ҫеҫ тытма пултарӗ.

Чӑваш чӗлхине пӗлмеллине палӑртакан пӗр саккун та ҫуккине асӑрхаса хӑварас пулать. Ку япала ӗнтӗ ют ҫӗршывран килнисем чӑваш ҫыннисемпе тӗл пулмассине кӑтартса парать. Е саккун кӑларакансем вӗсем чӑвашсемпе вырӑсла калаҫасса шанаҫҫӗ пулинех.