Ыран, кӑрлач уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, 12 сехетре Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Лев Куракова асра тытнине палӑртса пухӑнӗҫ.
Лев Кураков — паллӑ учёнӑй-экономист, общество тата патшалӑх ӗҫченӗ, экономика наукисен докторӗ, профессор, Раҫҫей вӗрентӗвӗн академийӗн чӑн членӗ.
Лев Кураков пурӑннӑ пулсан ыран 80 ҫул тултаратчӗ. Вӑл ҫуралнӑ кун вулавӑшра унӑн вӗренекенӗсем, ӗҫтешӗсем, унпа пӗр шухӑшлӑ пулнисем асӑну каҫне пуҫтарӑнӗҫ.
Ӗнер, раштав уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, чӑваш писателӗ, журналисчӗ. тӑлмачӗ Ҫӗпритун Шӑпчӑк (Спиридон Павлович Толмасов) (28.12.1897-25.11.1954) ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнӗ.
Писатель-юморист 1897 ҫулхи декабрӗн 28-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи Ҫӗрпелте ҫуралнӑ. Иртеменкассинчи икӗ класлӑ шкултан вӗренсе тухнӑ. 1913-1916 ҫулсенче Уравӑшри вулӑс кантурӗнче ҫыруҫӑ пулса ӗҫленӗ. 1916 ҫулта ӑна патша ҫарне илнӗ, империалистла вӑрҫа хутшӑннӑ. Граждан вӑрҫинче пулнӑ. Ҫарта фельдшер ӗҫне вӗреннӗ. Унтан таврӑнсан, учительте, вулӑсри ҫутӗҫ пайӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ. Хаҫат-журналпа ҫыхӑну тытма пикеннӗ. Вӑл ҫырнисем час-часах пичетленме пуҫланӑ. Малтанхи сӑвви 1923 ҫулта «Канаш» хаҫатра тухнӑ. 1927 ҫулта хастарлӑ ялкора ҫав хаҫат редакцине ӗҫлеме чӗнсе илнӗ. Унта литсотрудник, пай пуҫлӑхӗ, яваплӑ секретарь пулнӑ. 1935 ҫулта ӑна Хӗрлӗ Чутай район хаҫачӗн редакторӗ пулма куҫарнӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев СССР летчик-космонавчӗн А.Г. Николаевӑн мемориал комплексне уҫнӑранпа 50 ҫул ҫитнӗ ятпа музейҫӑсене саламланӑ.
Республика ертӳҫи палӑртнӑ тӑрӑх, космонавтика музейӗ паян культура тата наукӑпа ҫутӗҫ центрӗ пулса тӑрать. Унта Совет Союзӗн икӗ хут Геройӗн, авиацин генерал майорӗн, Чӑваш Республикин хисеплӗ ҫыннин Андриян Николаевӑн пурнӑҫӗпе тата ӗҫӗ-хӗлӗпе ҫыхӑннӑ, истори тӗлӗшӗнчен паха экспонатсем упранаҫҫӗ.
Шуршӑлта паян, раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, музейӑн ҫур ӗмӗрхине халалласа «От школьного музея до Мемориального комплекса» (чӑв. Шкул музейӗнчен пуҫласа Мемориал комплексӗ таран) курав уҫӑлӗ тата «Музей вчера, сегодня, завтра…» (чӑв. Музей ӗнер, паян, ыран....) ҫавра сӗтел иртӗ.
Паян, раштав уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, паллӑ чӑваш художникӗ Анатолий Миттов (1932-1971) ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитрӗ.
Анатолий Миттов чӑн-чӑн чӑваш ӳнерне пуҫарса яраканӗ тесе хаклаҫҫӗ. Художникӑн хӑйне евӗр стилӗ тӑван халӑхӑмӑр культурине, йӑли-йӗркине уҫса пама пулӑшать. Вӑл хӑйӗн ӗҫӗсенче символсемпе усӑ курма пӗлнӗ, чӑвашӑн чунне таҫтан темле майпа тарӑннӑн курса-туйса тӑнӑ.
Анатолий Миттов — Канаш чӑвашӗ. Вӑл унти Сиккасси ялӗнче ҫуралнӑ. Шупашкарти ӳнер училищинче пӗлӳ илнипех ҫырлахман, Ленинградри (халӗ — Питӗр) И.Е. Репин ячӗллӗ живопись, скульптура тата архитектура институтне вӗренме кӗнӗ. И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнчи (халӗ — университет) художествӑпа графика факультетӗнче студентсене вӗрентнӗ, Чӑваш кӗнеке издательствипе туслӑ ҫыхӑну тытнӑ.
Паллӑ чӑваш художникӗ Анатолий Миттов ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалласа «Неизвестный Миттов» (чӑв. Пӗлмен Миттов) курав уҫӑлӗ. Унта художникӑн халӑхра анлӑ сарӑлман картинисемпе, ӳкерчӗкӗсемпе паллаштарӗҫ. Кунсӑр пуҫне Анатолий Миттовӑн япалисем те куравра вырӑн тупӗҫ.
Анатолий Миттов пирки чӑвашсен сӑнарлӑ чӑн-чӑн ӳнерне пуҫарса яраканӗ тесе палӑртаҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра эпир анлӑ усӑ куракан «чӑваш тӗнчи» ӑнлава вӑл сӑрӑ урлӑ кӑтартма пултарнӑ.
Кураври япаласенчен чылайӑшӗ художникӑн тӑванӗн Виталий Миттовӑн (1936–2021) ҫемйинче упраннӑ.
Курав раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 16 сехетре Чӑваш тӗррин музейӗнче уҫӑлӗ.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче мухтавлӑ режиссёра Иосиф Дмитриев-Трера асра тытаҫҫӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа 75 ҫул ҫитнине халлалласа ӳнер учрежденийӗ «Яту сан ӗмӗре ҫуталтӑр» музыкӑпа поэзи каҫне ирттерме палӑртса хунӑ.
Пултаруллӑ артистӑн, режиссёрӑн, поэтӑн пултарулӑхне сума сӑвакансем театра раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче пуҫтарӑнӗҫ. Музыкӑпа поэзи каҫӗ 18 сехет те 30 минутра пуҫланӗ.
Ҫав каҫ Лолита Чекушкина композитор ҫырнӑ ораторипе паллашма май килӗ. Унӑн никӗсӗнче — Иосиф Трерӑн «Ӑрӑм» поэми.
«Иосиф Александровичпа эпир пӗрле нумай ӗҫленӗ. Вӑл маншӑн пулӑшуҫӑ тата юлташ пулса тӑнӑ. Пӗрле ӗҫленӗ тапхӑрта вӑл мӗн тери йӗр хӑварнине каласа пӗтерме те ҫук», — тет композитор.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, «Тинӗсре», «Тинӗс хумханать», «Тинӗс хуралҫисем», «Адмирал мундирӗ», «Хӑнтӑрча таврашӗнче», «Ҫунатлӑ эскадрон», «Чапаев летчикӗсем», «Чапаев тӑванӗсем» тата ытти кӗнеке авторӗ Валентин Бурнаевский ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитнӗ.
Пулас ҫыравҫӑ Самар облаҫӗнчи Кушка районне кӗрекен Ваҫлавкка ялӗнче ҫуралнӑ. М. Горький ячӗллӗ Литература институтӗнчен вӗренсе тухнӑ. Малтан вӑл Шупашкарти электроаппаратура заводӗнче рабочи пулса ӗҫленӗ. 1952-1961 ҫулсенче Чӑваш кӗнеке издательствинче корректорта, 1961-1988 ҫулсенче «Ялав» журналта литература ӗҫченӗнче тӑрӑшнӑ.
Писатель тинӗс ҫинчен ҫырма юратнӑ. Ун пек кӗнекесем унӑн — 11. Василий Чапаев ҫинчен 7 кӗнеке кун ҫути кӑтартнӑ.
Василий Бурнаевский 2007 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Чӑваш журналистикин тата педагогикин ветеранӗ, Раҫҫей культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Сергей Карягин пурӑннӑ пулсан 90 ҫул тултармаллаччӗ. Ҫавна халалласа унӑн вӗренекенӗсем, пӗрле ӗҫленисем, ентешӗсемпе тӑванӗсем астӑвӑм каҫне пуҫтарӑннӑ.
Сергей Карягин Патӑрьел районӗнчи Кивӗ Ахпӳрт ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. «Чӑваш Ен» патшалӑх телерадиокомпанийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, «1976-мӗш ҫултан 2002-мӗш ҫулччен Сергей Карягин «Коммунизм ялавӗ» хаҫатра корреспондент, пай пуҫлӑхӗ пулнӑ. Республикӑри ял хуҫалӑх ӗҫӗ-хӗлне тарӑннӑн ҫутатса тӑнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл Чӑваш Енри «Астӑвӑм» кӗнекене тата "Патӑрьел районӗн энциклопедине" кӑларас тата пухса йӗркелес ӗҫе хастар хутшӑннӑ».
Канаш районӗнчи тата тепӗр шкулта Ҫеҫпӗл Мишшин парттине уҫнӑ. Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче ун пек парттӑна вилӗмсӗр поэт-трибун ҫуралнӑ Ҫеҫпӗл ялӗнчи шкулта уҫнӑччӗ. Хальхи вара — асӑннӑ тӑрӑхри Шӑхасанта.
Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа кӑҫал 123 ҫул ҫитрӗ. Вилӗмсӗр ентешне вӑл тӑрӑхри хастарсем асра тытаҫҫӗ. Ҫак йӗркесен авторӗ пӗлнӗ тӑрӑх, парттӑна уҫас тесе «Канашсем» ентешлӗх ертӳҫи Юрий Тарасов тата Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен союзӗ ҫине тӑнӑ.
Поэт ҫуралнӑ кун, чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, унӑн Шупашкарти палӑкӗ умне чечек хунӑ хыҫҫӑн асӑннӑ пӗрлӗхсен хастарӗсем (видеора эпир Лидия Филиппова тата Анатолий Кипеч калем ӑстисене уйӑрса илтӗмӗр) Канаш районне тухса кайнӑ. Вӗсем Канаш районӗнчи библиотекӑра тата Шӑхасанта иртнӗ мероприятисене хутшӑннӑ. Унта ачасем те, аслисем те йышлӑн хутшӑннӑ. Шӑхасанти шкулта Ҫеҫпӗл парттине савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ.
Ырӑ хыпара эпир Лидия Филиппова журналист, публицист, поэт «Пӗр класрисем» страницӑра хыпарлани тӑрӑх пӗлтӗмӗр.
Ҫеҫпӗл Мишшин ҫуралнӑ кунӗ умӗн Шупашкарти Ҫеҫпӗл ячӗллӗ библиотекӑра «Ҫеҫпӗл — ҫӗн ӗмӗр чӑвашӗ» ятпа куҫса ҫӳрекен картинӑсен куравӗ уҫӑлнӑ.
Ӑна йӗркелекнни — Ҫеҫпӗл Мишши музейӗн ертӳҫи Антонина Андреева.
Куравра Чӑваш наци музейӗнче упранакан Георгий Фомиряков этнофутурист-ӳнерҫӗн картинисенчен пӗр пайне кӑтартнӑ. Тепӗр пайӗ Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнчи «Ҫеҫпӗл Мишшин юн чӗри» куравра иккен.
Ольга Тургай радиожурналист, драматург «Контактра» пӗлтернӗ тӑрӑх, Ҫеҫпӗл Мишши музейӗн ертӳҫи Антонина Андреева куравпа паллаштарнӑ май гениллӗ поэтӑмӑр ҫинчен питӗ интереслӗ каласа панӑ. Халӑх поэчӗ В.Туркай Ҫеҫпӗл Мишшин Чӑваш тӗнчинчи, литературинчи пӗлтерӗшӗ ҫинчен чарӑнса тӑнӑ.
+12.5 °C