Ӗнер, юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Шупашкарта «XXIV Петровские чтения» (чӑв. XXIV Петров вулавӗсем) пӗтӗм Раҫҫейри ӑслӑлахпа практика конференцийӗ иртнӗ.
Ку форума Чӑваш наци музейӗ 2001 ҫултанпа ирттерет. Унта музей сферинчи ҫивӗч ыйтусене музей ӗҫченӗсем ӑсчахсемпе тата педагогсемпе пӗрле сӳтсе яваҫҫӗ.
Конференцие Чӑваш наци музейӗн пӗрремӗш директорне Михаил Петров-Тинехпие асра тытса ят панӑ.
Кӑҫалхи форума Тӑван ҫӗршывӑн хӳтӗлевҫин ҫулталӑкне, Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 80 ҫул ҫитнине тата Чӑваш Енри Ҫар мухтавӗн музейӗ 25 ҫул тултарнине халалланӑ.
Кӑҫал паллӑ тюрколог, 17 томлӑ чӑваш чӗлхи словарне пухса хатӗрленӗ, СССР Наука академийӗн член-корреспонденчӗ Николай Ашмарин ҫуралнӑранпа 155 ҫул ҫитет. Ҫавна май Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ «Корифей чувашской филологии» онлайн-ивкторина ирттерет.
Николай Ашмарин чӑваш халӑхӗн культурипе вӗрентӗвне нумай тӳпе хывнӑ. Мускаври тухӑҫ чӗлхесен институтӗнче вӗреннӗ. Вӑл чӑваш чӗлхине нумай тӗпченӗ, унтан вӑл 17 томлӑ чӑваш чӗлхи словарьне пухса хатӗрленӗ. Вӑл кӑларӑм чӗлхе пӗлӗвӗнче питех те пӗлтерӗшлӗ.
Пирӗн республикӑра купсасен пурнӑҫӗпе паллаштаракан кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Вӑл «История купечества Чувашии» ятлӑ.
Юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, 14 сехетре, ҫав кӑларӑма Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче хӑтлама пуҫтарӑнӗҫ. Унта ӑслӑлӑх, вӗрентӳ, культура тата ӳнер ӗҫченӗсем пырса ҫитмелле.
Чӑваш Енри купсасен паллӑ династийӗсен йышӗнче Астраханцевсем, Ефремовсем, Волчковсем, Забродинсем, Таланцевсем тата ыттисем пур. Вӗсем культурӑпа экономика аталанӑвне нумай тӳпе хывнӑ. Апла пулин те купсасен историне хальччен тарӑннӑн та тӗплӗн тӗпчемен иккен.
Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ пӗлтӗр чӑннипех те сумлӑ фестиваль пуҫарса ячӗ. Ӑна СССР халӑх артистне Вера Кузьминана халалланӑ. Аса илтерер: унӑн ячӗ — «Чӗкеҫ».
Асӑннӑ ятпа театрта хӑй вӑхӑтӗнче Борис Чиндыков пьеси тӑрӑх ҫавӑн ятлӑ моноспектакль лартнӑччӗ. Ӑна драматург ятарласа Вера Кузьмина валли тесе ҫырнӑ.
Кӑҫал, чӳк уйӑхӗнче, Наци театрӗсен халӑхсем хушшинчи «Чӗкеҫ» фестиваль иккӗмӗш хут иртӗ. Чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче сцена ҫине Калмӑк Республикинчи Б. Басангов ячӗллӗ наци драма театрӗ тухӗ.
Паян Иван Мучи актер, писатель-сатирик ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитнӗ. Кун пирки Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче аса илтерет.
«Иван Мучи – Иван Илларионов ҫыравҫӑн хушма ячӗ. Пурнӑҫ ҫулӗ вӑрӑмах пулман унӑн. Апла пулин те ячӗ-сумӗ халӑхра, республика пичетӗнче лайӑх ҫирӗпленсе юлнӑ.
Граждан вӑрҫи хыҫҫӑн вӑл Хусанти пӗрремӗш чӑваш театрӗнче артист пулса ӗҫленӗ. 1922 ҫулта театрпа пӗрле Шупашкара куҫса килнӗ. Пӗр вӑхӑт «Канаш» хаҫат редакцийӗнче вӑй хунӑ. И.Мучи чӑвашсен сатира журналне, «Капкӑна», пуҫласа яраканӗ», — аса илтернӗ хыпарта.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Хавхалану» клуб ҫуллахи кану хыҫҫӑн каллех поэзие юратакансене пуҫтарнӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн патшалӑх телерадиокомпанийӗ пӗлтернӗ.
Унта иртсе кайнӑ уйӑхра ҫуралнӑ сӑвӑҫсене чыслаҫҫӗ. Хальхинче вара пурнӑҫран уйрӑлса кайнисене те асӑннӑ, вӗсен сӑввисене вуланӑ.
Авӑн уйӑхӗнче Валем Ахун, Трубина Мархви, Александр Артемьев, Мӗтри Кипек, Стихван Шавли, Фёдор Павлов тата ытти сӑмах ӑсти ҫуралнӑ. Ҫав шутра Петӗр Яккусен те.
«Хавхалану» клубӑн черетлӗ ларӑвне юпа уйӑхӗн виҫҫӗмӗш кӗҫнерникунӗнче ирттерме палӑртаҫҫӗ.
Аслӑ Чалтан вӑрҫинче пуҫ хунӑ паттӑр командира — Андрей Петтоки поэта (1905–1942), «Ленинҫул» колхоз ертӳҫине, чӑваш писателӗсен Союзӗн председательне, халӑх манмасть. Унӑн ҫавра юбилейӗсене ку таранччен Шупашкарта, Самарта, Муркашра тата тӑван ялӗнче Ахманере чыслӑ ирттернӗччӗ.
2005 ҫулта поэт 100 ҫулӗ тӗлне Геннадий Дегтярев ентешӗ «Андрей Петтоки; поэт кун-ҫулӗпе пултарулӑхне ҫӗнӗлле пӑхни» сумлӑ кӗнеке пухрӗ, эпӗ «Андрей Петтоки сӑвӑҫӑ» брошюра кӑларнӑччӗ, Самарта (унта сӑвӑҫ мӑшӑрӗпе хӗрӗ пурӑнатчӗҫ) «Очищая мир любовью» выставка ӗҫлерӗ. А.Т. Петтоки 110 ҫулӗ валли Муркаш вулавӑшӗ библиографиллӗ буклет пичетлерӗ.
Кӑҫал Андрей Петтоки ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитет. Ахманесем ӑна Ҫӗнтерӳ 80 ҫулӗпе ҫыхӑнтарнӑ. Тӗрӗс тунӑ. Рота командирӗ аслӑ лейтенант Андрей Петтоки, тискер тыткӑнран хӑтӑлма пултарнӑскер, нимӗҫсемпе хаяррӑн ҫапӑҫса атакӑри салтакӗсем умӗнчех паттӑррӑн вилнӗ.
Поэт шӑлнӗн (вӑл та вӑрҫӑра пӗтнӗ) Василий Трофимович Петуховӑн мӑнукӗ Галина Валерияновна Михайлова — Республика сыватӑшӗнче санитаркӑра тӑрӑшаканскер — кӑҫал Ахмане урамӗнчи поэт палӑкӗ таврине тирпейлесе чечеклетнӗ.
Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Шупашкар тӑрӑхӗнчи Томакасси ялӗнче чӑваш халӑх юрри-кӗввин фестивалӗ иртнӗ. Ӑна чӑваш фольклорне пухнӑ Гаврил Федорова халалланӑ.
Округри фольклор фестивальне вӑйӑ картине тӑнинчен пуҫланӑ. Унта уява пынӑ мӗнпур коллектив хутшӑннӑ.
Унтан вӗсем хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ, чылайӑшӗ Гаврилов Фёдоров репертуарӗнчи хайлавсене янӑратнӑ.
2029 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 5-мӗшӗнче СССР лётчик-космонавчӗ, икӗ хут Совет Союзӗн Геройӗ, авиацин генерал-майорӗ ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитӗ.
Ҫав куна республикӑра анлӑн та тивӗҫлипе уявлама хатӗрленеҫҫӗ. Ҫавна май паян, авӑн уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, республика Элтеперӗ Олег Николаев ятарлӑ йышӑнӑва алӑ пуснӑ. Унта 2029 ҫулта тӗрлӗ мероприяти туса ирттересси ҫинчен каланӑ, ун валли мероприятисен планне хатӗрлеме хушнӑ.
Шупашкар районӗнчи Ишлейри вилӗмсӗр ҫулӑм чӗртнӗ. Ҫулӑма Шупашкарти Ҫар мухтавӗн монуменчӗнчен илсе пынӑ.
Вӑрҫӑра пуҫ хунисене асӑнса Ишлейра 1985 ҫултах палӑк уҫнӑ. Унта виҫӗ салтак кӳлепине вырнаҫтарнӑ, ик айккипе вӑрҫӑра вилнисемпе хыпарсӑр ҫухалнисен ячӗсене ҫырса хунӑ.
Халӗ монумент патне газ илсе ҫитернӗ. Ҫапла вара пирӗн республикӑра вилӗмсӗр ҫулӑм 14 вырӑнта ҫунать.
-2.7 °C