Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Гаврил Федоров. Несӗлсен сасси» ятпа халӑх вокалӗн ӑсталӑх сехечӗ иртнӗ. Ӑна халӑх юрӑҫи тата чӑваш фольклорне пухнӑ Гаврил Фёдоров ҫуралнӑранпа кӑҫалхи пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче 145 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Ӑсталӑх класне Шупашкар районӗнчи «Телей» фольклор ансамблӗн ертӳҫи, халӑх юррин ӑсти, педагог, фольклорист Наталия Арсентьева ирттернӗ.
Пултарулӑх лабораторине (мероприяти пирки хыпарланинче ҫавӑн пек каланӑ) культурӑпа кану учрежденийӗсенче ӗҫлекенсем, «Телей» тата «Эткер» (ку коллектив вулавӑш ҫумӗнче ӗҫлет, унӑн ертӳҫи Земфира Яковлева) ансамбльсен солисчӗсем пухӑннӑ.
Паян, ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Аверий Токарев (1918-1997) композитор ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитрӗ.
Аверий Матвеевич Муркаш районӗнчи Кашмашра (105 ҫул каялла ҫав ял Хусан кӗпӗрнинчи Козьмодемьянск уесне кӗнӗ) ҫуралнӑ. Вӑл — музыкант тата композитор, педагог, Чӑваш АССР тата РСФСР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, СССР Композиторсен союзӗн членӗ.
Вӑл Шупашкарти Чӑваш музыка училищинче контрабас класӗнче вӗреннӗ, ҫав хушӑрах Чӑваш патшалӑх симфони оркестрӗнче ӗҫленӗ. Каярах Мускаври ҫар дирижерӗсене вӗрентекен аслӑ училище курсанчӗ пулса тӑнӑ.
Шупашкара таврӑнсан филармонири тата музыка театрӗнчи оркестрсенче тӑрӑшнӑ. Шупашкарти музыка училищинче контрабаспа калама, С.М.Максимов ячӗллӗ музыка шкулӗнче теори предмечӗсене вӗрентнӗ.
Аверий Токарев Чӑваш музыка драма театрӗн оркестрӗн артисчӗ те пулнӑ, ҫав хушӑрах вӑл Чӑваш педагогика институтӗнче преподавательте тимленӗ.
Композиторӑн уйрӑмах паллӑ юррисенчен «Пирӗн яла пырса кӗрсен», «Тӑвансемӗр, тав сире», «Кашмаш каччи» тата ыттисене асӑнса хӑварма пулать.
Ку хыпара каярах юлса пӗлтӗмӗр пулин те хыпарласах килет. Ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, Анатолий Смолин поэт ҫуралнӑ кун, «Куславккасем» ентешлӗх вырӑнти администраципе пӗрле «Смолин вулавӗсем» пултарулӑх конкурсӗ ирттернӗ. Ӑна кӑҫалхипе вуннӑмӗш хут йӗркеленӗ.
Анатолий Смолин сӑвӑҫ Куславкка районӗнчи Шӑнчас ялӗнче 1957 ҫулхи ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫуралнӑ, 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлса кайрӗ.
Анатолий Смолин куҫаруҫӑ та пулнӑ. Вӑл — Ҫеҫпӗл Мишши тата Ҫемен Элкер премийӗсен лауреачӗ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗреннӗ. «Ҫилҫунат» журналта ӗҫленӗ, Чӑваш Енӗн пӗрремӗш президенчӗн пресс-ҫыруҫинче, каярах унӑн пулӑшуҫинче тӑрӑшнӑ.
«Контактра» халӑх тетелӗнчи «Чӑваш чӗлхи — чӗкеҫ чӗлхи» пабликра «Халал пирӗн асӑмра» акци пуҫарнӑ.
Асӑннӑ ҫӑлкуҫра хыпарланӑ тӑрӑх, акцие «аслӑ Вӗрентекенӗмӗр Иван Яковлевӑн ырӑ сӑнарӗпе пархатарлӑ ӗҫӗ-хӗлне уҫса парас, «Чӑваш халӑхне» панӑ халал сӑмахӗсене ӑша хывма, ӑнланма, яланах асра тытма пулӑшас тӗллевпе» йӗркеленӗ. «Ан сӳнтӗр Аслӑ Вӗрентекенӗмӗр халалӗ!» — теҫҫӗ акцие пуҫарса янисем.
Халала пӗччен, ушкӑнпа е ҫемьепе вуламалла. Тӗрлӗ ролик туса, ӑсталӑх класӗсем кӑтартса, эссе, сӑвӑсем ҫырса #Халалпирӗнасӑмра хэштегпа палӑртса маларах асӑннӑ ушкӑна сӗнме пулать.
Чӑваш фольклорне пухнӑ Иван Одюков ҫуралнӑранрпа 100 ҫул ҫитнине халалласа юпа уйӑхӗн 10-11-мӗшӗсенче конференци иртӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ йӗркелет.
«Традиционный и современный фольклор народов Волго-Уралья» (чӑв. Атӑлпа Урал тӑрӑхӗнчи халӑхсен йӑлана кӗнӗ тата хальхи вӑхӑтри фольклорӗ) ят панӑ регионсем хушшинчи ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗнче секци ларӑвӗсем ӗҫлӗҫ тата «Чӑваш фольклорӗ» коллективпа ҫыракан монографие хатӗрлесси» ятпа ҫавра сӗтел иртӗ.
Иван Ильич Одюков — литература тӗпчевҫи, чӑваш фольклорне пухаканӗ. Филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ (1966), профессор (1987). 1923 ҫулхи авӑнӑн 27-мешӗнче Шупашкар районӗнчи Атӑльялта ҫуралнӑ. 1995 ҫулхи акан 16-мӗшӗнче Шупашкарта куҫне хупнӑ.
Паян, пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Алексей Рекеев ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа анлӑ лару иртӗ.
Алексей Васильевич — чӑваш ҫырулӑхӗпе литературине пуҫарса яма тӳпе хывнӑ ҫынсенчен пӗри, Иване Яковлевӑн вӗренекенӗ пулнӑ тата унпа пӗр шухӑшлӑн ӗҫленӗ, педагог тата тӑлмачӑ, этнограф тата общество деятелӗ.
Ларӑва институтӑн этнологи секцийӗ ирттерет. Унӑн теми — «Традиционная культура чувашей глазами священников» (чӑв. Чӑвашсен йӑлана кӗнӗ культури чиркӳ ҫыннисен куҫӗпе).
Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен инстиутчӗ «Яковлевские чтения: патриотизм, гражданственность, духовность в аспекте современных социокультурных процессов» (чӑв. Яковлев вулавӗсем: хальхи вӑхӑтри социокультура процесӗнчи патриотизм, гражданлӑх, ӑс-хакӑл) ятпа пӗтӗм тӗнчери ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ ирттерме палӑртса хунӑ. Вӑл ака уйӑхӗн 25–27-мӗшӗсенче пулӗ.
Конференцире Иван Яковлевӑн педагогикӑри эткерлӗхне хальхи вӑхӑтри вӗрентӳре усӑ курнине, наци культурине хальхи саманара упраса хӑварассипе аталантарассине, Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗн пӗлтерӗшне тата ытти нумай ыйтӑва сӳтсе явӗҫ.
Елчӗк тӑрӑхӗнчи Лащ Таяпа ялӗнчи шкулта Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш автономийӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ Олег Мустаева асра тытса асӑну хӑми вырнаҫтарнӑ. Аса илтерер: маттур чӑваш арӗ пӗлтӗрхи пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Олег Мустаев — Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Елчӗк районӗн хисеплӗ ҫынни пулнӑ.
Олег Мустаев 1965 ҫулхи раштавӑн 4-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Ҫӗнӗ Эйпеҫ ялӗнче ҫуралнӑ. И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУна пӗтерсен вӑл Чӗмпӗре куҫса кайнӑ. 1992 ҫулта ӑна «Еткер» чӑваш фончӗн президентне суйланӑ. 2016 ҫултанпа Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш наци культурин автономин председателӗ пулнӑ, 2017 ҫулта ӑна Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ пулма шаннӑ.
Чӑвашсене ҫутта кӑларнӑ, халӑха ҫырулӑх парнеленӗ, пӗрремеш чӑваш букварне кун ҫути кӑтартнӑ Иван Яковлевҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнӗ май мероприятисем Тутарстанпа Чӗмпӗр облаҫӗнче те иртӗҫ.
«Чӑваш Ен» НТРК пӗлтернӗ тӑрӑх, Иван Яковлев ҫуралнӑ ака уйӑхӗ форум-фестивальпе уйрӑмах пуян пулӗ. Шӑпах ун чухне Чӑваш Енре Раҫҫей шайӗнче йӗркелекен ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ, тӑван чӗлхене вӗрентекенсен «Пӗрлӗхре – вӑй» форум, Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ, «Туслӑх хӗлхемӗ» республика фестивальне тата ытти уява ирттерӗҫ. Тутарстанра «Яковлев вулавӗсене» йӗркелӗҫ. «Сувар» чӑваш хаҫачӗ вара Иван Яковлев халалӗпе хайлавӗсене чи лайӑх вулакансен конкурсне ирттерӗ.
Шри-Ланкӑра вырӑс чӗлхине вӗрентекен центр уҫӑлӗ. Ӑна чӑвашсене ҫутта кӑларма нумай тӑрӑшнӑ Иван Яковлев ятне парӗҫ.
Чӑвашсене паллӑ вӗрентекенӗ ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа ирттермелли мероприятисене йӗркелессишӗн яваплӑ комитет ҫак эрнере ларӑва пуҫтарӑннӑ. Ларӑва РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков ертсе пынӑ. Унта мероприятисен планне сӳтсе явнӑ.
Ака уйӑхӗн 17-21-мӗшӗсенче РФ Патшалӑх Думинче Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнӗ ятпа курав та уҫӗҫ.
+12.5 °C