«Байконур» космодрома Чӑваш Ен делегацийӗ пулнӑ. Аса илтерер: ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗнче унтан чӑваш элемӗллӗ тата Андриян Николаева ӳкерсе хунӑ ракета космоса вӗҫсе хӑпарнӑ. Ҫав кун

космодромра Чӑваш Ен делегацийӗ пулнӑ. Йыша тӳре-шарапа пӗрлех ача-пӑча та кӗнӗ.

Груз турттаракан карапа тӗнче уҫлӑхне хӑпартнине курма республикӑн пӗрремӗш вице-премьерӗ – финанс министрӗ Михаил Ноздряков, вице-премьер – экономика аталанӑвӗн тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗ Дмитрий Краснов, промышленность тата энергетика министрӗ Евгений Герасимов, Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗн ертӳҫи Вячеслав Борисов, Чӑваш Енри Хӗрарӑмсен канашӗн ертӳҫи Наталья Николаева, Шупашкарти «Ҫеҫпӗл» предприятин директорӗ Владимир Бакшаев тата Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи А.Г. Николаев ячӗллӗ мемориал комплексӗн директорӗ Александр Тукмаков тухса кайнӑ.

Физикӑпа, астрономипе, космоспа кӑсӑкланакан, тӗрлӗ конкурсра ӑмӑртура палӑрнӑ ачасене те инҫе ҫула илсе кайнӑ.

Владимир Филиппов телеоператор инсульта пула пульницӑна лекни пирки пӗлтернӗччӗ. Шел те, унӑн пурнӑҫӗ паян татӑлнӑ. Вӑл 72 ҫулта пулнӑ.

Владимир Анатольевич пурнӑҫӑн пысӑк пайне чӑваш телекуравне халалланӑ, «Чӑваш Ен» ПТРКра кино- тата видеоператор пулнӑ. 1997-2007 ҫулсенче «Химпром» пресс-службин фотографӗ, видеоператорӗ пулнӑ.

Владимир Филиппов «Хыпар» хаҫат премине «Ял ҫыннисем» сӑнӳкерчӗксен серийӗшӗн тивӗҫнӗ, Ҫемен Элкер ячӗллӗ преми лауреачӗ пулнӑ.

Владимир Анатольевичпа утӑ уйӑхӗн 3-мӗшӗнче 10 сехетре ҫак адреспа сыпуллашӗҫ: Шупашкар хули, Сӗнтӗрвӑрри ҫулӗ, 4/1 ҫурт.

Ҫӗмӗрлепе Красноармейски районӗсенче депутатсен пухӑвӗсене вӑхӑт ҫитичченех салатса ярӗҫ. Ҫакӑ ҫав районсенче муниципалитет округӗсем тӑвассипе ҫыхӑннӑ.

Кӗркунне парламент суйлавне ирттернӗ хыҫҫӑн ҫӗмӗрлесемпе красноармейскисем район тата ял тӑрӑхсен шайӗсенчи депутатсен пухӑвӗсене салатса ярӗҫ. Кун пирки «REGNUM» информаци агентстви Чӑваш Енӗн Тӗп суйлав комиссийӗн ертӳҫи Александр Цветков пӗлтернине кура хыпарланӑ.

«Парламент суйлавӗ хыҫҫӑн Ҫӗмӗрлепе Красноармейски районӗсенче муниципалитет округӗн депутачӗсем ҫеҫ юлӗҫ. Красноармейски районӗнче 15 депутат пулӗ, Ҫӗмӗрле районӗнче — 17», – пӑнлантарса панӑ Александр Цветков.

«Раҫҫейри пахалӑх системи» ҫӗршыври лавккасенче сутӑнакан квасӑн 7 маркине тишкернӗ. Палӑртма кӑмӑллӑ: «Букет Чувашии» кӑларакан «Килти квас» тӗрӗслев витӗр тухнӑ.

Тӗрӗслеве хутшӑннӑ 3 кваса технологие пӑсса хатӗрленнине палӑртнӑ. Хӑшӗ-пӗрине ГОСТпа килӗшӳллӗн вӗретмен.

Тӑватӑ квас ҫеҫ – «Очаковский», «Букет Чувашии», «Желтая бочка», «Силич» - тӗрӗслев витӗр тухнӑ, вӗсем пахалӑхлӑ пулнине палӑртнӑ.

Сӑмах май, 2017 ҫулта «Букет Чувашии» квасӗ тӗрӗслевре палӑрайман, ӑна йӳҫӗтес тӗлӗшпе технологие пӑснине пӗлтернӗччӗ. Халӗ ку квас пахалӑхӗ лайӑхланнине палӑртнӑ.

Чӑваш Енри тӗрӗ ӑстисем республика карттине тӗрлӗҫ. Кашни районти ӑста хӑйӗн районне тӗрлӗ, хӑйсен тӑрӑхӗнчи эрешсемпе усӑ курӗ.

Республика карттине паян тӗрлеме пуҫланӑ. Ӑстасем 2,5 уйӑх ӗҫлӗҫ. Унтан «Паха тӗрӗ» фирма районсенчи ӑстасен пайӗсене сыпӑнтарӗ. Чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Чӑваш тӗррин кунӗнче, ҫак тӗрӗ Шупашкарти тӗрӗ музейӗнче вырӑн тупӗ.

Сӑмах май, 1937 ҫулта Пӗтӗм Союзри ял хуҫалӑх куравӗ валли Чӑваш АССРӗн карттине пӗрремӗш хут тӗрленӗ, вӑл 2,7*2,5 метр калӑпӑшлӑ пулнӑ. Карттӑна «Паха тӗрӗри» 11 ӑста 1 ҫул тӗрленӗ.

Ҫӑлавпа шырав службин архивӗнчи сӑн

Ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Муркаш районӗнче арҫын путса вилнӗ. Кун пирки ҫӑлавпа шырав служби пӗлтерет.

Инкек Шупуҫ ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗвере пулнӑ. Арҫын виллине водолаз шыранӑ, шыв тӗпӗнчен туртса кӑларсан вилене тӑванӗсене панӑ.

Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнӑ май республикӑра юлашки вӑхӑтра ҫынсем путнӑ тӗслӗх ҫине-ҫинех пулчӗ. Атӑлта 12 ҫулти хӗрача путнӑччӗ. Инкеклӗ лару-тӑру министерстви асӑрхануллӑрах пулма ыйтать.

Украинӑри Нью-Йорк

Аслӑ Рада Донецк облаҫӗнчи Новгородски хула евӗрлӗ поселокӗн ятне Нью-Йорк ҫине улӑштарасси пирки йышӑну тунӑ. Кун пирки «Интерфакс-Украина» пӗлтерет.

Ку пуҫарупа вырӑнти ҫарпа граждансен администрацийӗ поселокра пурӑнакан халӑх ӗлӗкхи ята тавӑрма ыйтнӑ хыҫҫӑн тухни пирки палӑртаҫҫӗ. Йышӑнӑва парламентри 301 сасӑпа (226 кирлӗ) ҫирӗплетнӗ.

Нью-Йорк поселенине II Катӗрне патшара лартнӑ вӑхӑтра Раҫҫей империне куҫса килнӗ нимӗҫсем никӗсленӗ. 1930 ҫулсенче вӗсен тӑхӑмӗсене РСФСРӑн Инҫет Хӗвелтухӑҫне депортациленӗ, 1951 ҫулта вара влаҫрисем поселока ҫӗнӗ ята пама йышӑннӑ. Халӗ унта 12 пине яхӑн ҫын пурӑнать.

2015 ҫулта Украинӑра декоммунизаци ҫинчен калакан саккуна йышӑннӑ, унпа килӗшӳллӗн, сӑмахран, совет элемӗсемпе усӑ курма чарнӑ, СССР коммунистла режимне айӑплама тата совет вӑхӑтӗнчен юлнӑ ятарлӑ службӑсен архивӗсене уҫма йышӑннӑ. Саккуна пурнӑҫланӑ май хуласемпе урамсен ячӗсене улӑштараҫҫӗ, совет ҫулпуҫӗсен тата деятелӗсен палӑкӗсене кӑларса переҫҫӗ.

2021 ҫулта, сӑмахран, ҫӗршывра Октябрьти пӑлхавӑра йӗркеленӗ Владимир Ленина халалланӑ юлашки палӑка аркатнӑ. Ҫапла май революционерӑн республикӑра урӑх пӗр монумент та, уйрӑм ҫынсен харпӑрлӑхӗнчисемпе Кейӗве пӑхӑнман территорисенче вырнаҫнисене шута илмесен, юлман.

Малалла...

Ҫӗртме уйӑхӗнче Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ 40 пин те 999 мӑшӑр хатӗрлерӗ. Ҫапла май мӑшӑрсен йышӗ 870 пин те 886-а ҫитрӗ.

Иртнӗ уйӑхра эпир Николай Шундикӑн «Инҫетри ҫурҫӗрте», Джек Лондонӑн «Мексиканец», Максим Горькийӗн «Окуров хули», Анатолий Алексинӑн «Сашӑпа Шура», Лев Толстойӑн «Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр» кӗнекисене мӑшӑрларӑмӑр. Унсӑр пуҫне пирӗн корпус корей тата казах юмахӗсемпе пуянланчӗ. Малалла эпир Владимир Обручевӑн «Тусемпе материксем пулса кайни», Александр Авдеенкон «Тисса хӗрринче», Александр Купринан «Шурӑ йыта» тата ыттисемпе ӗҫлеме шутлатпӑр — вӗсен тексчӗсене юсаса тухнӑ ӗнтӗ, мӑшӑрласси ҫеҫ юлать.

Ҫӗртме уйӑхӗнчи ӗҫе пӗтӗмлетнӗ май хӑй тӗллӗн куҫаракан тӑлмачсем тавра ҫыхӑннӑ хыпарсене те асӑнса хӑварар. Пӗрремӗшӗнчен, Яндекс.Тӑлмач тинех сайтсене тӳрех чӑвашларан ытти чӗлхесене тата ытти чӗлхесенчен чӑвашла куҫарма вӗренсе ҫитрӗ. Унччен вӑл пайра чӑвашлипе усӑ курма май ҫукччӗ, халь вара ӗҫлет. Иккӗмӗшӗнчен, пирӗн хамӑрӑн тӑлмач та лайӑхрах та лайӑхрах куҫарма вӗренсе пырать. Тӗрӗссипе хальхи вӑхӑтра 3 сайтра чӑвашла куҫарма май пур: Яндекс.

Малалла...

Елизавета Фурашова

Чӗмпӗрте пурӑнакан чӑваш хӗрарӑмӗ Фурашова Елизавета Алексеевна тухтӑр утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче 100 ҫул тултарчӗ. Вӑл Чӗмпӗр облаҫӗн Хисеплӗ гражданинӗ, Ленин орденӗн кавалерӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ врачӗ, хӑй вӑхӑтӗнче Чӗмпӗр хула Канашӗн депутачӗ пулнӑ.

Е.А.Фурашова хальхи Чӗмпӗр облаҫӗнчи Чӑнлӑ районне кӗрекен Анат Тимӗрҫен ялӗнче 1921 ҫулта ҫуралнӑ. 1945 ҫулта Воронеж медицина институтне хӗрлӗ дипломпа пӗтернӗ. Вӑл облаҫра неврологи службине уҫаканӗ пулнӑ, унта 35 ҫул тӗп врачра вӑй хунӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухсан тепӗр 35 ҫул ахаль врачра ӗҫленӗ. Пурӗ ун медицинӑри стажӗ 72 ҫул. Ҫав вӑхӑтрах вӑл 90 ҫул тултариччен Чӗмпӗр патшалӑх университетӗнче доцент пулнӑ. Пурӗ чӑваш хӗрарӑмӗ 40 ҫулта 400 невролог врач хатӗрленӗ, вӗсем хушшинче профессорсем те пур. Ун ачисем, мӑнукӗсем, кӗҫӗн мӑнукӗсем те медицинӑра вӑй хунӑ, халӗ те вӑй хураҫҫӗ. Пурӗ династин медицина стажӗ 300 ҫула яхӑн. Чӑваш хӗрарӑмӗн ячӗ легендӑсем хушшине кӗнӗ.

Мускавпа Раҫҫейӗн Тӗп пайне утӑ уйӑхӗнче типӗ ҫанталӑк кӗтме пултарать. Кун пирки «Фобос» ҫанталӑк центрӗн ертсе пыракан ӗҫтешӗ Евгений Тишковец каласа панӑ. Типӗ ҫанталӑк тӑнине пула утӑ уйӑхӗнче ҫумӑрӑн уйӑхри норминчен 30% ҫеҫ ҫума пултарӗ.

Раҫҫейӗн тӗп пайӗнче утӑ уйӑхӗнче 94 мм ҫумӑр ҫумалла, кӑҫал вара, тип ҫанталӑка пула, 20-30% ҫеҫ ҫӑвӗ, ҫурҫӗр-анӑҫ пайне илес пулсан вара — унта уйӑх пачах та ҫумӑрсӑр иртме пултарӗ.

Евгений Тишковец пӗлтернӗ тӑрӑх утӑ уйӑхӗнче ҫакнашкал ҫанталӑк 1972 ҫулта (ун чухне 16 мм ҫунӑ), 1992 ҫулта (23,3 мм), 1997 ҫулта (6 мм), 2002 ҫулта (23,8 мм), 2010 ҫулта (12 мм) тата 2014 ҫулта (4 мм) пулса иртнӗ.

Утӑ уйӑхӗнче уяр кунсен шучӗ вӑтам кӑтартуран пысӑкрах, сывлӑш температури те вӑтамминчен 0,5-1 градус ӑшӑрах пулӗ.