Чӑваш Енре «Каникулы в Историю. Чувашия» (чӑв. Историре каникулта. Чӑваш Ен) ятпа тулли метражлӑ документлӑ фильм ӳкерӗҫ. Унӑн сценарине хатӗрлесе ҫитернӗ ӗнтӗ. Фильмра камсем вылясси те паллӑ.

Экономика аталанӑвне хӑвӑртлатмалли институт проекчӗпе пулса пыракан фильма ҫурла уйӑхӗн 7–15-мӗшӗсенче ӳкермелле. Паян ҫак ыйтупа республикӑн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерствинче канашлу иртнӗ.

Фильмра тӑван республикӑмӑрти ҫутҫанталӑка, архитектура палӑкӗсене, чиркӗвӗсене тата ытти илемлӗ вырӑна ӳкерӗҫ. Кадра Куславкка, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Йӗпреҫ, Улатӑр, Етӗрне, Хӗрлӗ Чутай районӗсем лекӗҫ.

Фильмри тӗп сӑнара Раҫҫей халӑх артисчӗ Александр Галибин калӑплӗ. Унта ҫавӑн пекех Шупашкарти 5-мӗш гимназири ачасем ӳкерӗнӗҫ.

Моисей Спиридонов тӑванӗсем

Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Моисей Спиридонов художникӑн тӑванӗсем пулнӑ. Кун пирки асӑннӑ учрежденин ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗн пайӗн ертӳҫи Геннадий Иванов-Орков Фейсбукри хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ.

Музейра Моисей Спиридоновӑн тӑванӗн хӗрӗ О.И. Меркурьева тата ыттисем пулнӑ. 94 ҫулта пулин те ӳнерпе тата культурӑпа малтанхиллех кӑсӑкланать. Хӑй вӑхӑтӗнче вӑл Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнчи музея чылай ҫул ертсе пынӑ. Енӗш Нӑрваш — Спиридоновпа Сверчков художниксен тӑван тӑрӑхӗ. О.И. Меркурьева мӑшӑрӗ П.М. Меркурьев чӑвашсен этнографийӗпе темиҫе ярӑмпа ӳкернӗ.

Моисей Спиридонов — чӑваш живописецӗ, графикӗ. 1890 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ уесӗнчи (халӗ Тӑвай районӗ) Енӗш Нӑрвашра ҫуралнӑ. 1981 ҫулхи пушӑн 31-мӗшӗнче Шупашкарта вилнӗ. 1912 ҫулта Хусанти ӳнер шкулне вӗренсе пӗтернӗ. 1912-1918 ҫулсенче Питӗрти ӳнер академийӗн Аслӑ ӳнер училищинче Н.С.Самокиш профессор мастерскойӗнче вӗреннӗ. Ҫавӑн пекех Ӳнер академиӗн Аслӑ Вӗренӳ курсӗсене пӗтернӗ. Шӑхасанти педагогика техникумӗнче вӗрентнӗ, Чӑваш облнаробразӑн ИЗО уйрӑмӗн ертӳҫи пулнӑ.

Малалла...

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Проблемы изучения чувашского искусства» (Чӑв. Чӑваш ӳнерне тӗпчессин ыйтӑвӗсем) темӑпа В.А. Васильев 2009 ҫулта пичетленӗ «Алексей Афанасьевич Кокель» кӗнекене сӳтсе явнӑ.

Институт пуҫлӑхӗн ӑслӑлӑх тата аталану енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ Г.А. Николаев монографисене ӑсчахсем пӗрле пухӑнса сӳтсе явасси малашне йӗркене кӗрсе каясса шаннине пӗлтернӗ. Институтӑн тӗп ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, ӳнер пӗлӗвӗн докторӗ ыйту ҫивӗчлӗхне палӑртнӑ. В.А. Васильевӑн кӗнекине вӑл хурланӑ.

Чӑваш Енри Художниксен союзӗн правленийӗн ертӳҫи А.П. Анохин та сӳтсе явакан ыйту пӗлтерӗшне палӑртнӑ. Ю.В. Викторов профессор В.А. Васильева Кокель пирки массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче тӗрӗс мар хыпар сарать тенӗ. Тухса калаҫнисенчен ыттисем те пӗр шухӑшлӑрах пулни сисӗннӗ.

Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артистки Галина Бокашевская

Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Шупашкарти кинофестиваль вӗҫленнине эпир пӗлтернӗччӗ. Пилӗк куна пынӑскер вӑхӑтӗнче ӳнерӗн ҫак тӗсӗнчи тӗрлӗ халӑхӑн пултарулӑхӗпе паллашма май килчӗ. Ӗҫсене сумлӑ ӑстасем хакларӗҫ. Вӗсен шутӗнче Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артистки Галина Бокашевская та пулнӑ. Куракансем ӑна «Тоталитарный роман», «Джек Восьмеркин — «американец», «Улицы разбитых фонарей» тата ытти фильм тӑрӑх аван пӗлеҫҫӗ пулӗ. Унӑн фильмографийӗ вара тӑхӑр теҫетке ытла фильмран тӑрать.

Шупашкарти юбилейлӑ, вуннӑмӗш, кинофестивальте тӳре евӗр пулнӑскер пӗлтӗр районсем тӑрӑх ҫӳренӗ чухне чӑвашсен пуян мифологийӗпе паллашма май килнине пӗлтернӗ. Ҫавна май вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, пирӗн патра тӑван халӑхӑмӑрӑн мифологине тӗпе хурса ӗҫлемелле.

Ҫакна та пӗлтермелле. «Советская Чувашия» хаҫат тишкерӳҫи Рита Кириллова хӑйӗн статйисенчен пӗринче тӳресенчен тахӑшӗ чӑваш киновӗ икӗ пайран: вырӑсенни евӗр боевиксенчен тата телеспектакль евӗр киносенчен — тӑнине палӑртнине асӑнса хӑварнӑччӗ.

Паян Шупашкарти кинофестиваль савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура вӗҫленнӗ. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ. Республикӑн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, кинофестивале ырласа мухтакансем йышлӑн пулнӑ.

Паян кинофестивале хупнӑ чух ӳнерӗн ҫак мероприятийӗ валли хатӗрленӗ ятарлӑ парнепе — «Анне» статуэткӑпа — чи лайӑх фильмсене тата вӗсене хатӗрлекенсене чысланӑ.

Наци хушшинчи ҫыхӑнусене ҫирӗплетнишӗн Чӑваш Ен Элтеперӗ «Семейные хлопоты» режиссерне тата сценаристне, Хусанти культура институчӗн киноӳнер кафедра заведующине Алексей Барыкина хавхалантарнӑ.

Элтеперӗн ятарлӑ парнипе театрпа кино актрисине, СССР халӑх артисткине Мая-Гозель Аймедована тата Ходжакули Нарлиев режиссера, сценариста, Туркменистан халӑх артистне чысланӑ.

Чи лайӑх фильм тесе Гран-прие «Завещание отца» (Кӑркӑстан, режиссерӗсем — Бакыт Мукул, Дастан Жапар Уулу) тивӗҫнӗ.

Владимир Филиппов сӑнӳкерчӗкӗ

Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче ҫак кунсенче Федор Мадуровӑн «Вӑрҫӑ ачисем» куравӗ ӗҫлет. Унта художникӑн скульптурипе, графикипе тата живопиҫӗпе паллашма пулать. Ӑна Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗн 75 ҫулхине халалласа йӗркеленӗ.

Курава уҫма республикӑри тӳре-шара: культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов, вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев тата Самар облаҫӗнчи чӑвашсен «Пехил» общество организацийӗн правленийӗн ертӳҫин ҫумӗ, художник ҫуралнӑ Шӑмӑршӑ ҫӗрӗ ҫинчен тухнӑ ентешлӗхӗн пайташӗ Анатолий Ухтияров тата ыттисем хутшӑннӑ.

Вячеслав Ориновпа Юрий Исаев юбиляра курав уҫӑлнӑ ятпа саламласа республикӑн ӳнер ӗҫне аталантарма тӳпе хывнӑшӑн Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн ячӗпе Тав хучӗпе чысланӑ.

Константин Яковлев Владимир Агеев ӗҫӗсемпе паллашать

Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министрӗ Константин Яковлев Улатӑр районӗнчи Кувакинӑри Раиса Терюкалова художникӑн пултарулӑх мастерскойӗнче пулнӑ чух унӑн ӗҫне туяннине эпир пӗлтернӗччӗ. Халӗ министр тата тепӗр ӗҫ илнӗ. Хальхинче вӑл урӑх художникӑн ӗҫне туяннӑ.

Чӑваш патшалӑх музейӗнче нумаях пулмасть Чӑваш халӑх художникӗн Владимир Агеевӑн куравӗ уҫӑлнӑ. Ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче унта Константин Яковлев министр ҫитсе курнӑ. Экспозици музей фондӗнче упранакан ӗҫсемпе ҫеҫ мар, уйрӑм ҫынсен коллекцийӗсенчи пуянлӑхпа та куракана илӗртет.

Республикӑн культура министрӗ Владимир Агевӑн ӗҫне туяннӑ. Ун пирки Фейсбукра Рита Кириллова журналист Константин Яковлев ырӑ тӗслӗх кӑтартнине палӑртнӑ.

Кинематографистсем канашлаҫҫӗ

Кӑҫал Пӗтӗм чӑвашсен III «Асам» кинофестивалӗ чӳк уйӑхӗн 13–17-мӗшӗнче иртӗ. Ку йышӑнӑва Чӑваш кинематографисчӗсен пӗрлешӗвӗ иртнӗ уйӑхрах тунӑ. Нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗнче ЧРКП пайташӗсем Раҫҫей кинематографисчӗсен пӗрлӗхне чӑваш кинематографисчӗсене кӗртес, правленине ҫӗнетес тата ытти ыйтӑва сӳтсе явнӑ.

Чӑваш кинематографисчӗсен пӗрлешӗвӗн сайтӗнче хыпарланӑ тӑрӑх, «Республикӑмӑрта ӳкернӗ фильмсене ытти тӗрӗк халӑхӗ хушшинче сарма, чӑваш ҫӗрӗ «Тӗрӗк киноӳнерӗн тӗнчи» ята тивӗҫме, чӑваш киноӳнерне аталантарма республикӑмӑра инвестицисем илсе килес тӗлӗшпе тӗрӗк кинематографисчӗсем валли «Влияние кино на познание народов — «Тюркское кино» ятла уйрӑм конкурс йӗркелеме» йышӑннӑ.

Ҫак программӑн тӳрисен йышне Кӑркӑсстанри Эдил Марлис Уулу кинорежиссера, продюсера, Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗн президентне тата Екатеринбургри Сергей Анашкин кинокритика, киноведа, режиссера, Раҫҫей кинематографисчӗсен пӗрлӗхӗн, Тӗнчери кинокритиксен FIPRESCI федерацийӗн пайташне суйланӑ.

Владимир Нагорнов куравне Чӗмпӗрте уҫнӑ самант

Ӗнер, пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Чӗмпӗрте Владимир Нагорновӑн «Время. Стиль. Образ» (чӑв. Вӑхӑт. Стиль. Сӑнар) куравӗ уҫӑлнӑ. Кун пирки Фейсбукра вӑл тӑрӑхри Микулай Павловский пӗлтернӗ.

Курава Чӗмпӗр облаҫӗнчи В.И. Ленин ячӗллӗ ӑслӑлӑх вулавӑшӗнче 16 сехетре савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта художниксем, культура ӗҫченӗсем, журналистсем, ятлӑ-сумлӑ ытти ҫын пуҫтарӑннӑ.

Владимир Нагорнов — Чӑваш Республикин тата Пушкӑрт Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, Раҫҫейри художниксен пӗрлешӗвӗн пайташӗ. 1956 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Чӗмпӗр облаҫӗнчи Чӑнлӑ районӗнчи Пухтел ялӗнче ҫуралнӑ. 1984 ҫултан вӑл Шупашкарта пурӑнма пуҫланӑ.

Владимир Нагорновӑн паллӑрах ӗҫӗсен шутӗнче Шупашкарти Амӑш палӑкне, К. Иванов, П. Хусанкай, Н. Полоруссов-Шелепи палӑкӗсене тата ытти чылай скульптурӑна асӑнма пулать.

Чӑваш кинематографисчӗсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫин ҫумӗ Ильтимер Ефремов пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫу уйӑхӗн 10–15-мӗшӗсенче «Юман» илемлӗ фильм ӳкерме пуҫлаҫҫӗ. Режиссерӗ — Елена Рябцева. Аса илтерер, Пӗтӗм чӑвашсен пӗлтӗрхи «Асам» иккӗмӗш кинофестивалӗнче Е. Рябцеван «Принять удар» ӗҫӗ «Чи лайӑх илемлӗ фильм» номинацире ҫӗнтернӗччӗ.

Ильтимер Ефремов халӑх тетелӗсенчен пӗринче ҫырнӑ тӑрӑх, «Муркаш районӗнчи Уйкасси ял ҫумӗнчи пӗве хӗрринче пӗр сценӑна ӳкерме лаша урапапа кирлӗ». Ҫав тӑрӑхри ялсенче лаша пуррисене пулӑшма ыйтать. Лашашӑн укҫа тӳлӗҫ.

Ильтимер Ефремовран фильм мӗн ҫинчен пуласси пирки те ыйтса пӗлтӗмӗр. Ку ӗҫ этем ҫирӗпленӗвӗ пирки теме юрать. Ачисем пӗчӗклех вилнӗрен черетлӗ ачине Хветуҫ Юман ят панӑ. Анчах ӑна та вӑл ҫухатать. Хуйха путса чӗмсӗрленнӗ кинеми патне студент чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ҫырса илме студент пырать...

Сӑнарсене калӑплама паллӑ сцена ӑстисемпе — Нина Яковлевапа, Иосиф Трерпа — калаҫса татӑлнӑ.