Раштав уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарта пӗр хӗр троллейбуса кӗме тӑнӑ та ӑна ток ҫапнӑ. Вӑл «Гремячево» чарӑнура 6-мӗш троллейбуса ларасшӑн пулнӑ.

«Про Город» хаҫатра ҫырнӑ тӑрӑх, Олеся пӗрремӗш картлашка ҫине пуснӑ кӑна – вӑл каялла вирхӗнсе кайнӑ. Хӗр асфальт ҫине ӳкнӗ. Олеся вӑйлӑ чӗтренӗ, калаҫайман та. Ӑна икӗ ҫамрӑк ҫын пулӑшнӑ. Троллейбус водителӗ тухнӑ та: «Васкавлӑ медпулӑшу чӗнмелле-и?» - тесе ыйтнӑ. Шӑнкӑравлакан пуррине курсан каялла ларнӑ та транспорта тапратнӑ.

Хӗре пульницӑна илсе ҫитернӗ. Вӑл унта пӗр талӑк выртнӑ. Олеся юристран пулӑшу ыйтасшӑн, кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен тӑкак кӳнӗшӗн укҫа шыраса илесшӗн. Троллейбус управленийӗ ку ӗҫ тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттерме шантарнӑ.

Студентсен сесси хӗрсех пырать. Зачетсем, экзаменсем… Ахӑртнех, нумайӑшӗ ку тапхӑрта канлӗхне ҫухатнӑ. Теприсем, тен, нервисене лӑплантараймаҫҫӗ.

Раштав уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 16 сехет ҫурӑра Шупашкарти «Студентсен хули» чарӑнура темӗнле ҫын И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн истори вӗрентекенне тапӑннӑ. Хайхискер ӑнсӑртран чупса пынӑ та 30 ҫулти арҫынна ҫурӑмӗнче икӗ хутчен кӗрслеттернӗ.

Тапӑннӑ ҫын питне шарфпа хупланӑ. Хӑй 170-175 сантиметр ҫӳллӗш. Полицейскисем тӗрех «Квадрат» планпа ӗҫлеме пуҫланӑ, анчах преподавателе тапӑннӑ ҫынна тупайман. Вӗрентекене пульницӑна илсе кайнӑ, халӗ унӑн пурнӑҫӗ хӑрушлӑхра мар.

Шупашкарти «Волжский-3» микрорайонта ҫӗнӗ шкул тума пуҫланӑ. Кун пирки тӗп хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков Шупашкарта пурӑнакансемпе ӗнер, раштавӑн 20-мӗшӗнче, тӗл пулсан пӗлтернӗ.

Официаллӑ хыпар тӑрӑх, 1100 вырӑнлӑ шкул ҫуртне хӑпартма хула администрацийӗ «Старатель» строительство компанипе килӗшӳ алӑ пуснӑ. Унта палӑртнипе килӗшӳллӗн предприятин вӗренӳ учрежденине Атӑлҫи бульварӗнче 711 миллион тенкӗпе хӑпартмалла. Ӗҫе 2019 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен кая юлмасӑр вӗҫлемелле. Ҫак тапхӑрта строительсен вӗренӳ тата физкультурӑпа сывлӑха ҫирӗплетмелли корпусӗсене хӑпартмалла, стадионпа спорт лапамӗсене хӑтлӑлатмалла.

Палӑртса хӑварар, унсӑр пуҫне, сити-менеджер пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗп хулари «Сад» тата «Ҫӗнӗ хула» микрорайонсенче те шкулсем хӑпартма проектсем туса пӗтернӗ. Вӗсене ҫитес ҫул тума пуҫлӗҫ.

Кӑрлач уйӑхӗнче каллех троллейбуссен маршрутне пырса тивекен улшӑну пулӗ. Кӑрлачӑн 20-мӗшӗнчен 14-мӗш тата 16-мӗш маршрутпа ҫӳрекен троллейбуссене пӗрлештересшӗн. 9-мӗш троллейбуса вара унчченхи пекех ҫӳреттересшӗн.

Ҫӗнӗ маршрут «14-мӗш» пулӗ. Вӑл ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗпе ҫӗнӗ кӑнтӑр районне ҫыхӑнтарӗ, «Маштехникум» таран кайӗ. Университетран тухса виҫӗ кӗпер урлӑ каҫӗ, унтан Мир проспекчӗпе, Эгер бульварӗпе, Ленин Комсомолӗн урамӗпе кайӗ.

Кӑрлачӑн 20-мӗшӗнчен 9-мӗш троллейбус унчченхи ҫулпах ҫӳреме пуҫлӗ. Аса илтерер: унӑн маршрутне ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче улӑштарнӑччӗ.

Шупашкарти «Лента» гипермаркет ҫывӑхӗнчи микрорайонта пурӑнакан ҫынсен сехри хӑпнӑ. Вӗсем 1 эрне ҫурӑ ӗнтӗ хула ҫывӑхне пынӑ кашкӑрсене сӑнаҫҫӗ. Хӑшӗ-пӗри кашамансене сӑн ӳкернӗ.

Ҫынсем кашкӑрсене бинокольпе пӑхаҫҫӗ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, кашамансем виҫҫӗн, кӑнтӑрла ҫеҫ курӑнаҫҫӗ. Кашкӑрсем унта 1 эрне ҫурӑ пурӑнаҫҫӗ ӗнтӗ.

Шупашкарта кашамансем чӑнах та пур-и? ЧР Ҫутҫанталӑк министерствин ӗҫеченӗ Николай Косулин ку хыпара тӗрӗслеме шантарнӑ. Ведомство каланӑ тӑрӑх, унччен республикӑн тӗп хулинче кунашкалли пулман.

«Ҫыхӑнура» канашлура вара ҫапла пӗлтернӗ: ҫав виҫӗ чӗрчун — кашкӑр мар. Ҫав вырӑнта йытӑ йӗрне ҫеҫ тупнӑ.

Раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкарти Ярмӑрккӑ урамӗнче пурӑнакан пӗр ҫемьере чутах пысӑк инкек пулман. Ача эмел ӗҫсе наркӑмӑшланнӑ. Юрать, халӗ унӑн пурнӑҫӗ хӑрушлӑхра мар.

Ун чухне ҫумра аслисем пулман. Икӗ ҫулти ача йодомаринлӑ 40 эмел ӗҫсе янӑ. Вӑйлах наркӑмӑшланнӑскере пульницӑна илсе ҫитернӗ. Халӗ унӑн сывлӑхне тухтӑрсем тӗрӗслесе тӑраҫҫӗ. Полицейскисем ку ӗҫ тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттереҫҫӗ.

Аслисем асӑрхаман чухне ача эмел ӗҫсе наркӑмӑшланнӑ тӗслӗх, шел те, тӑтӑшах тӗл пулать. Йӗрке хуралҫисем ашшӗ-амӑшӗн тимлӗрех пулмалли пирки тепӗр хутчен аса илтереҫҫӗ.

ЧР Культура министерствин сайтӗнчи сӑн ӳкерчӗк

1974 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче уҫӑлнӑ Шупашкарти В.И. Чапаев ячӗлӗ музей куракансемшӗн тата кӑсӑклӑрах пулӗ. Ӗнер унта «В.И.Чапаев музейӗн реэкспозицийӗ» проектӑн хӑтлавӗ иртнӗ.

Проекта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игратьев республикӑри профессионал коллективсен пултарулӑх проекчӗсене аталантарма пӑхса хӑварнӑ укҫапа тунӑ. Тупрана Чӑваш Ен хыснинчен пӗлтӗр уйӑрнӑ. Ҫавӑнтанпа музейҫӑсем самай ӗҫ туса ирттерме пултарнӑ.

Музейӗн ҫӗнетнӗ экспозицийӗ куракана Пӗрремӗш тӗнче тата граждан вӑрҫисен тапхӑрӗнчи экспонатсемпе паллаштарать. Унта «Мгебров-Изотта-Фраскини» броневика, 1902 ҫулхи проектпа тунӑ 76 миллиметрлӑ тупӑпа (ӑна

тепӗр майлӑ «виҫӗдюймовка» теҫҫӗ) тата 1910 ҫулхи проектпа ӑсталанӑ пулемета асӑнмалла.

Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче ҫӗрле республикӑра вӑйлӑ ҫил пулнӑ. Шӑпах ҫав кун Ҫӗмӗрле хулинче тӗп чӑрӑш, капӑрлатнӑскер, персе аннӑ.

Ку хыпара «Про Город» хаҫата Сергей Прохоров пӗлтернӗ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, Ҫӗнӗ ҫул чӑрӑшӗ вӑйлӑ ҫиле пула тӳннӗ. «Хулара ҫил питӗ вӑйлӑ пулчӗ. Чӑрӑша тӗкӗлӗнӗ япала чӑтайман. Юрать, никам та шар курман», — тенӗ Сергей.

Чӑрӑша тепӗр кунах, раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 15 сехет валли, каялла вырнаҫтарнӑ, электричествӑна юсанӑ. Халӗ вӑл хула ҫыннисемпе хӑнисене йӑлтӑр-ялтӑр теттисемпе савӑнтарать.

Сӑмах май, Ҫӗмӗрлере Ҫӗнӗ ҫулӑн тӗп чӑрӑшне раштав уй ӑхӗн 1-мӗшӗнче лартнӑ. Вӑл 15 метр ҫӳллӗш.

Шупашкарта пурӑнакан пӗр хӗрарӑм телевизор пӑхса ларнӑ чухне куҫ ӳкнине, пӑснине сирекен «сиплевҫӗ» пулӑшӑвне асӑрханӑ. Хайхискер нумай шухӑшласа тӑман – шӑнкӑравланӑ.

Ҫак шӑнкӑрав ӑна укҫасӑр хӑварасси пирки, ахӑртнех, шухӑшламан вӑл. «Сиплевҫӗсемпе» вӑл телефонпа ҫеҫ калаҫнӑ, куҫпа пачах курман. Сеанссем икӗ сехете тӑсӑлнӑ. Ҫав вӑхӑтра ултавҫӑсем Шупашкар хӗрарӑмне мӗн тумаллине каласа тӑнӑ.

Шӑнкӑрав хыҫҫӑн шӑнкӑрав… Ҫапла майпа хӗрарам 900 пин тенкӗ кӑларса хунӑ. Кун хыҫҫӑн вӑл полицирен пулӑшу ыйтнӑ. Анчах «сиплевҫӗсем» унӑн пуҫне вӑйлах ҫавӑрнӑ пулмалла – полицейскисене каласа кӑтартсан часрах киле – черетлӗ сеанса – васканӑ.

Хулара транспортпа ҫӳреме туса панӑ ПТК (Пӗрлехи транспорт карти; ЕТК) халӗ те йывӑрлӑхсем кӑларса тӑратать. Юлашки вӑхӑтра, сӑмахран, ман хамӑн ун тӗлӗшӗпе темиҫе пӑтӑрмах пулса иртрӗ. Ҫавна май тепӗр хут ҫак системӑн кӑлтӑкӗсем тавра калаҫу пуҫлас терӗм.

Пӑтӑрмахсем пирки

Пӗрремӗшӗ К. Маркс урамӗнчи, 52/2 ҫуртӗнче («Первая площадка» офис комплексӗ) вырнаҫнӑ «Перекет банкӗн» уйрӑмӗнче пулса иртрӗ. Ун чухне чирлеттӗмччӗ, ҫавӑнпа та хама кӑшт япӑхрах туяттӑм. ПТК тултарас тесе кӗтӗм. Хайхи экран ҫинчи пускӑчсене пуса-пуса хамӑн укҫа карточкинчен хунӑ май пӑтӑрмах сиксе тухрӗ — укҫине карточкӑран тӑкакларӗ, ПТК ҫине вара хушаймарӗ. Кун чухне мӗн тумалла-ши? тесе банк ӗҫченӗсене шырама кайрӑм. Чирлӗ пулнӑран банкоматра хамӑн карточка юлни пирки шутламарӑм пулас. Ахаль чухне кӗпӗрленсе ҫӳрекенсем темскер ман ума тӗл пулмарӗҫ. Банкомат патне таврӑнтӑм та лешӗ ман укҫа карточкине ҫӑтса та янӑ иккен (ют ҫын аллине ан лектӗр тесе). Хайхи ӑна тавӑрас енӗпе пулӑшу ыйтма кайрӑм — карточкӑна паспортпа ҫеҫ кӑларса парайраҫҫӗ; ПТК ҫине ҫитеймен укҫана вара К.

Малалла...