Чӑваш патшалӑх академи юрӑпа ташӑ ансамблӗ Чӗмпӗрти Акатуя тата унта иртекен Халӑхсен туслӑхӗн кунӗпе саламлама концертпа тухса кайӗ. Уяв ыран, ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, «Винновская роща» культурӑпа кану паркӗнче иртӗ. Акатуй 11 сехетре пуҫланӗ.
Уява Тутарстанри, Оренбург, Чӗмпӗр тата Самар облаҫӗсенчи коллективсем хутшӑнӗҫ.
Чӗмпӗрсем чӑваш Акатуйне кӑҫалхипе 32-мӗш хут пуҫтарӑнаҫҫӗ. Кӑҫалхи ҫав уяв «Чӗмпӗрти учительсен чӑваш шкулӗ. Иван Яковлев хваттерӗ» музей территорийӗнче чӑваш ҫырулӑхӗн палӑкне уҫнипе пӗр килӗ.
Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, Комсомольски районӗнче ҫул ҫинчи инкекре водительпе пассажир вилнӗ.
Пӑтӑрмах 15 сехет те 30 минут тӗлӗнче «Ҫӗрпӳ-Чӗмпӗр» автоҫул ҫинче пулса иртнӗ. Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствинче малтанласа пӗлтернӗ тӑрӑх, «Citroen» машина автомобильсем хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухса кайнӑ. Унта вӑл «ГАЗель» автомобильпе пырса ҫапӑннӑ. Ют ҫӗршывра туса кӑларнӑ транспортри водительпе пассажир вилнӗ, хамӑр ҫӗршывра туса кӑларнин рульне тытса пынӑ арҫынна пульницӑна ӑсатнӑ.
Ӗнер каҫхине Мускавран вӗҫекен самолет Шупашкарта анса ларайман, ҫавна май унӑн Чӗмпӗре кайма тивнӗ. Мӗн пулнӑ-ха?
«Победа» авикомпани самолечӗ аэропорта тӗтреллӗ ҫанталӑка пула анса ларайман. Чӗмпӗре вӑл 23 сехет хыҫҫӑн ҫитнӗ, пассажирсене ҫур сехетрен ҫеҫ кӑларнӑ. Унтан автобус Шупашкара ирхи 5 сехетре ҫеҫ кайнине пӗлтернӗ.
Анчах чылайӑшӗн ӗҫе каймалла-ҫке-ха. Ҫавӑнпа такси чӗнме, куншӑн 6 пин тенкӗ тӳлеме тивнӗ.
Метеостанци пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарта каҫхи 8 сехет ҫурӑран пуҫласа ирхи 5-чен тӗтре тӑнӑ, 100 метр аякри ҫеҫ курӑннӑ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, республикӑн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Светлана Каликова Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн председателӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Владимир Бабайкинпа канашлу ирттернӗ. Тӗлпулӑва Чӗмпӗр облаҫӗнчи халӑх культурин центрӗн ӗҫченӗ Светлана Ковшенина тата ыттисем хутшӑннӑ.
Канашлура Чӗмпӗр хулинче ирттерме палӑртнӑ «Акатуя» епле уявлассине тата асӑннӑ хулари чӑваш алфавичӗн палӑкне уҫассине сӳтсе явнӑ. Чӗмпӗрти Акатуя ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче пуҫтарӑнӗҫ.
Пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче пирӗн республикӑра вӑтам шалу виҫи (ку вӑл налуксем тытӑннине шута илмесен) 48 пин те 8 тенкӗпе танлашнӑ. Асӑннӑ сумма 2020 ҫулхи раштав уйӑхӗнчинчен 16,4 процент пысӑкрах, 2021 ҫулхи чӳк уйӑхӗнчинчен — 29,8 процент.
Чӑвашстата ӗненсен, 48 пин тенкӗ — республикӑшӑн рекордла кӑтарту. Унчченхи рекорд 2020 ҫулхи раштав уйӑхӗнче пулнӑ. Ун чухне ҫав хисеп 41 пин те 331 тенкӗ пулнӑ.
Раштав уйӑхӗнчи шалу виҫипе Чӑваш Ен Мари Эл, Мордва тата Удмурт республикисенчен, Киров, Пенза тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчен иртнӗ. Ҫулталӑкӑн юлашки уйӑхӗнче чылай ҫӗрте преми панине палӑртмалла.
Пӗлтӗрхи кӑрлач-раштав уйӑхсенче вӑтам шалу виҫи 35 пин те 530 тенкӗпе танлашнӑ. Ку енӗпе эпир Мордва Республикинчен (унта уйӑхри вӑтам шалу виҫи — 34 441 тенкӗ) тата Мари Элтан (35 502 тенкӗ) иртнӗ.
Чӗмпӗрте «От пиктограммы до буквы» (чӑв. Пиктограммӑран пуҫласа саспалли таран) чӑваш ҫырулӑхӗпе ӗҫ тетрадьне чысланӑ.
Ӗҫ тетрадьне чӑваш ҫырулӑхне йӗркеленӗренпе 150 ҫул ҫитнине халалланӑ. Ӑна тӑвас тесе Чӗмпӗрти тӗп вулавӑш тытӑмӗпе асӑннӑ хулари культура управленийӗ пулӑшнипе ҫине тӑнӑ.
Чӗмпӗрти ҫав культура учрежденийӗ «Смотрю и вижу» (чӑв. Пӑхатӑп тата куратӑп) ярӑмпа 11-мӗш кӑларӑм кун ҫути кӑтартнӑ. 11-мӗшне, ав, чӑваш ҫырулӑхне халалланӑ.
Ӗҫ тетрачӗпе Б.В. Аржанцев ячӗллӗ 25-мӗш ача-пӑча вулавӑшӗн сайтӗнчи «Рабочие тетаради» ярӑмра паллашма пулать.
Ҫӗнӗ ҫулта ваттии те, вӗтти те тӗлӗнтермӗш кӗтет. Юлашки вӑхӑтра пирӗн облаҫра та, Раҫҫейре те Хӗл Мучине ҫыру ярасси анлӑ сарӑлчӗ. «Ӗмӗт чӑрӑшӗ» кашни субъект правительствинче, муниципаллӑ пӗрлӗхре пур. Ачасем унта Ҫӗнӗ ҫул уявӗнче хӑйсем мӗн пирки ӗмӗтленнине ҫырса яраҫҫӗ.
Чӗмпӗрте пурӑнакан чӑваш ачин Гриша Петровӑн та ӗмӗчӗсем пысӑк. Вӑл Хӗл Мучине хӑй ашшӗпе час-часах УАЗ машинӑна юсанине, ҫавӑнпа та вӗсене юсама ҫӑмӑлтарах пултӑр тесе мӗнле туса кӑларнине курас килни пирки ҫырса янӑ.
Ульяновск хула администрацийӗн «Ӗмӗт чӑрӑшӗ» ҫинчи ҫырӑва хула пуҫлӑхӗ Дмитрий Вавилин илсе вуланӑ. Вӑл Гришӑн ӗмӗтне хаваспах пурнӑҫланӑ. Мӗншӗн тесен пуҫлӑхӑн пӗрремӗш ӗҫ вырӑнӗ — автозавод. Сӑмах май каласан, Гришӑн аслашшӗн Петр Петровӑн пӗрремӗш ӗҫ вырӑнӗ те — УАЗ.
Предприяти ӗҫченӗсем пуҫлӑхпа Гришӑна тӗп конвейер ӗҫне кӑтартнӑ. Кунта пӗр вӑхӑтрах 500 ҫын вӑй хурать — пӗр йӗр ҫинче «Патриотсем», «Хантерсем», «Профи», иккӗмӗшӗнче — «Буханкӑсем», «Фермерсем» тата ытти модельсем пухаҫҫӗ. Ачана пурте интереслӗ пулнӑ: машшин рамисене, ун ҫине мостсем, передачӑсен коробкипе двигателе вырнаҫтарни, рабочисем детальсене мӗнле майлаштарни тата ытти те.
Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен „Канаш“ хаҫачӗпе облаҫри чӑвашсен наципе культура автономийӗ ҫумӗнчи Чӗмпӗр Ен ҫыравҫисен «Шевле» литература пӗрлешӗвӗн «Атӑл юрри» илемлӗ литературӑпа публицистика альманахӗ кун ҫути курчӗ. Обществӑлла редколлеги 5 (7) номере Ҫӗнӗ чӑваш алфавитне 150 ҫул ҫитнине халалланӑ. Ҫак кунсенче хулари 17-мӗш номерлӗ наци вулавӑшӗнче унӑн хаклавӗ те иртрӗ.
Ҫӗнӗ кӑларӑм 122 страницӑран, «Поэзи», «Проза», «Ҫамрӑк хунав», «Публицистика», «Таврапӗлӳ», «Юрӑ-кӗвӗ» пайсенчен тӑрать. Альманаха вырӑнти 27 ҫыравҫӑн илемлӗ хайлавӗсем кӗнӗ.
„Атӑл юррин“ историйӗ пысӑк. Унӑн пӗрремӗш номерӗ 1920 ҫултах тухнӑ, иккӗмӗшӗ – 1921 ҫулта. Кун хыҫҫӑн ӗҫ чарӑнса ларнӑ. Чӗмпӗр облаҫӗнче наци политикин ҫӗнӗ хумӗ ялкӑшма тытӑнсан, чӑваш ҫыравҫисем „Шевле“ литература пӗрлешӗвне пухӑнсан, 2000 ҫулта тин 3-мӗш номерӗ кун ҫути курма пултарчӗ. Редакторӗ В.Ф. Ромашкин. Ҫӗнӗ ӗмӗрте вӑл — пӗрремӗш. Ҫавӑнпа номерӗ те иккӗллӗ ҫырӑнать — 1(3). 2012 ҫулта шевлеҫӗсемпе хаҫат редакцийӗ тепӗр номер кӑларчӗ — 2 (4). Редакторӗ Н.Н. Ларионов. 2019 ҫултанпа „Атӑл юрри“ кашни ҫулах — виҫӗ номер (3 (5), 4 (6), 5 (7) — вулакан патне ҫитрӗ.
Чӗмпӗр хулинче Чӑваш алфавичӗн палӑкӗ уҫмалла нимелле укҫа пухнине унччен Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Унта уйрӑм ҫынсем те, ӗҫ коллективӗсем те хутшӑнаҫҫӗ. Акцие Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Олег Николаев та хутшӑннӑччӗ.
Аса илтерер: палӑкӑн пӗтӗмӗшле хакӗ 1,8 млн тенкӗпе танлашать. Пушкӑртстанра тухса тӑракан «Урал сасси» хаҫат калашле, «пархатарлӑ ӗҫе» Ульяновск облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗ (ертӳҫи – Олег Мустаев) йӗркелесе пырать. Хальхи вӑхӑт тӗлне илсен, нухратӑн ҫуррине пухнӑ.
«Урал сасси» хаҫатӑн ӗҫченӗсем те ятарлӑ счет ҫине пурӗ 10 пин тенкӗ куҫарса панӑ. Ыркӑмӑллӑх акцине маларах Пушкӑртстанри чӑвашсен канашӗн ертӳҫи Людмила Мурманская та хутшӑннӑ.
Шупашкартан вӗҫсе кайнӑ ҫӑмӑл моторлӑ самолёт Чӗмпӗрте инкеке лекнӗ.
Паян, чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, «Diamond DA42 M» маркӑллӑ самолёт Чӗмпӗрти аэродрома ирӗксӗртен анса ларнӑ. Ҫавӑн чухне вӑл шассине сиенленӗ, анчах ҫынсем шар курман. Ку хыпара РФ Следстви комитечӗн Транспорт ҫинчи следстви управленийӗнче пӗлтерни тӑрӑх «Ҫыхӑнура» форумра хыпарланӑ.
Самолёт вӗренӳпе тренировка вӗҫевне тухнӑ. Вӑл Шупашкарти аэропортран хускалса кайнӑ. Салонта инструкторпа курсант пулнӑ. Самолёт хуҫи — Чӗмпӗрти граждан авиацийӗн институчӗ.
Пӑтӑрмах сӑлтавне тӗпчевҫӗсем тӗрӗслӗҫ.
+1.8 °C