2022 ҫул — Чӑваш Республикинчи мухтавлӑ ентешсен ҫулталӑкӗ
Республикӑра мухтавлӑ ентешсен ҫулталӑкӗ пынӑ май, шкулта вӗренекенсем те паллӑ ҫынсем ҫинчен нумайрах пӗлме тӑрӑшаҫҫӗ. Аслӑ мӑнукӑм та акӑ «Нарспи» поэма авторӗн Константин Васильевич Ивановӑн кун-ҫулӗпе интересленме тытӑннӑ, ҫуллахи каникул кунӗсенче класӗпех чаплӑ поэт ҫуралса ӳснӗ Слакпуҫ ялне кайса курма шутлаҫҫӗ.
— Пирӗн Шӑмӑршӑ ялӗнче те ҫӗр-шывӗпех палӑрнӑ Иванов ҫуралнӑ, — терӗм мӑнукӑма. — Иван Филиппович Иванов. Шел, ун ҫинчен ентешсем пӗлсех каймаҫҫӗ. Наукӑшӑн пысӑк пӗлтерӗшлӗ хӑш-пӗр ӗҫӗ халӗ те патшалӑх вӑрттӑнлӑхӗ шутланать.
Иван Ивановӑн кун-ҫулӗпе эпӗ хӗрӗх ҫул каяллах интересленме пуҫланӑччӗ. Шӑмӑршӑри Илпек урамӗнче пурӑннӑ Илья Васильевич Муллин пенсионер мана Иван Филиппович пирӗн районтан тухнӑ пӗрремӗш профессор пулнӑ тесе пӗлтернӗччӗ.
Эпӗ унпа малтанласа килӗшмерӗм: пӗрремӗш профессор Тури Чаткасра ҫуралса ӳснӗ Семен Федорович Сайкин тесе шутлаттӑмӑр вӗт-ха!
Ҫук иккен: Сайкин доктор диссертацине 1965 ҫулта хӳтӗленӗ пулсан, Иванов унран 29 ҫул маларах — 1936 ҫултах — биологи наукисен докторӗ пулса тӑнӑ.
Ҫак кунсенче Китайра Олимпиада пырать. Вӑйӑсем нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче пуҫланчӗҫ, нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗччен пырӗҫ. Олимпиадӑна официаллӑ майпа паян савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӗҫ.
Эпир, биатлона юратакансем, ҫак кунсенче Раҫҫей спортсменӗсемшӗн хытах пӑлханӑпӑр, вӗсене ӑнӑҫу сунӑпӑр. Ҫитменнине тата пирӗншӗн, Чӑваш Ен ҫыннисемшӗн, питех те ырӑ хыпар пур. Биатлонистсен тренерӗсенчен пӗри — Сергей Башкиров.
Шупашкарта ҫуралса ӳснӗ Сергей Башкиров биатлонпа 10 ҫула ҫитсен кӑсӑкланма тытӑннӑ. Унӑн пӗрремӗш тренерӗ ашшӗ пулнӑ.
Сергей Башкиров Тӗнче чемпионатӗнче юниорсем хушшинче ҫӗнтернӗ, Тӗнче кубокӗн тапхӑрӗнче, Европа кубокӗн тӑватӑ ӑмӑртӑвӗнче мала тухнӑ.
Сергей Башкиров 2002 ҫулта ҫӗршывӑн командин йышӗнче Америкӑри Солт-Лейк-Сити хулинчи хӗллехи Олимп ӑмӑртӑвне хутшӑннӑ.
Чӑваш спортсменки, халӗ Тӗмен облаҫӗн чысне хӳтӗлекен ентешӗмӗр Татьяна Акимова биатлон енӗпе ҫӗнӗ сезона хатӗрленет.
Спортри ӑсталӑхне вӑл Евгений Куваев тренер патӗнче туптать. Куваев ушкӑнӗнче Татьяна Акимова, Евгения Буртасова, Наталья Гербулова, Анастасия Егорова, Ксения Довгая, Екатерина Носкова, Полина Плюснина тата Ксения Шнейдер хатӗрленеҫҫӗ.
Биатлон енӗпе Тӗнче кубокӗн пӗрремӗш тапхӑрӗ чӳк уйӑхӗн 27-мӗшӗнче пуҫланӗ, IBU кубокӗн пӗрремӗш ӑмӑртӑвӗ — чӳк уйӑхӗн 25-мӗшӗнче. Вӗсене кам хутшӑнасси Тӗменте чӳк уйӑхӗн 15-16-мӗшӗсенче иртекен ӑмӑртусем хыҫҫӑн паллӑ пулӗ.
2022 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 4-20-мӗшӗсенче Пекинта Хӗллехи XXIV Олимп вӑййсем иртӗҫ. Унта пирӗн ҫӗршыври 48 биатлонистӑн хутшӑнас шанчӑк пур, ҫав шутра — Татьяна Акимован та.
Ӗнер Шупашкарта пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ магистраль тӑвас ыйтупа канашлу ирттернӗ. «Скоростные магистрали» предприятин пуҫлӑхӗн ҫумӗ Федор Лычагин пулас проектпа паллаштарнӑ.
«Мускав – Хусан» магистраль Шупашкарпа иртӗ.
Вӑл ҫула «Евразия» груз турттаракан магистралӗн пӗр пайӗ пуласси пирки шухӑшлаҫҫӗ. Вӑл Пекинпа Берлина ҫыхӑнтармалла. «Эпир Китайран Европӗрлӗхе тавара 2–3 талӑкра ҫитересшӗн», — тенӗ Федор Лычагин.
Пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссен магистралӗ Чӑваш Енре 115 км тӑршшӗ пулӗ. Етӗрне, Муркаш, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри районӗсемпе иртӗ.
Канашлура магистраль иртмелли участоксене уйӑрас ыйтӑва та хускатнӑ. Ку енӗпе муниципалитетсен халӑхпа та ӗҫлемелле, ҫул валли ҫӗр кирлине ҫынсене ӑнлантарса памалла.
Чӑваш Ене кӗҫех ультрамарафонец Александр Капер ҫитӗ. Хальлӗхе вӑл Чулхула облаҫӗнче. Шупашкара вӑл пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче ҫитмелле.
Александр Капер Мускавран тухнӑ. Вӑл Пекина чупса ҫитесшӗн. «Мускав – Пекин» чупӑва вӑл пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче пуҫланӑ. Пӗтӗмпе 8 пин ытла ҫухрӑм чупмалла. Хальлӗхе вӑл 500 ҫухрӑма парӑнтарнӑ.
Спортсменпа пӗрле «автодом» пур. Вӑл унта выртса тӑрать. Кайран ку проект пирки «На бегу» фильм ӳкерӗҫ.
Марафонец Шупашкара ҫитсен унпа пӗрле чупма май пулӗ. Ҫакна тумашкӑн спортсменӑн сайтӗнче трек тӑрӑх сӑнамалла.
Татьяна Архипова марафонистка 2008 ҫулта Пекинра иртнӗ Олимп вӑййисенче 3 пин метрлӑ дистанцире финиша 4-мӗш ҫитнӗ. Ун чухне виҫҫӗмӗш вырӑна Курскри Екатерина Волкова тухнӑ.
Анчах халӗ Екатеринӑн медальне чӑваш спортменкине Татьяна Архиповӑна парасшӑн. Волковӑн организмӗнче Пӗтӗм тӗнчери антидопинг организацийӗ усӑ курма чарнӑ препарат — туринабол — тупнӑ.
Ҫакна Татьяна Архиповӑн тренерӗ Михаил Кузнецов ырламасть. Унӑн шухӑшӗпе, кукӑль вӗрилле тутлӑ. Унтанпа 8 ҫул иртнӗ-ҫке-ха. Халь тин иртнине мӗншӗн пӑтратас? «Юлашки икӗ ҫулта Раҫҫей спортсменӗсем тӗрлӗ провокацие лекеҫҫӗ», — тенӗ тренер.
Сӑмах май, Татьяна халӗ тренировкӑсенче. Ку уйӑхра вӑл Кисловодск хулине сбора кайӗ.
Китайри лавккасенче Шупашкар канихвечӗсем курӑнма тытӑннӑ. Чӑвашри «Акконд» фабрика ҫапла хӑйӗн географине анлӑлатнӑ, продукцине Китая ӑсатма тытӑннӑ.
Нумаях пулмасть Китайри пысӑк дистрибьюторсемпе виҫӗ контракт алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн Шупашкар пылакӗсем Китая ӑсанма тытӑнӗҫ.
Китайри Лункоу, Мишань, Муданьцзян тата Суйфэньхэ хулисенче пурӑнакансем Шупашкарти канихветсемпе сӑйланма тытӑнӗҫ. Паллах, унта пур канихвета та ӑсатмӗҫ. Китая хӑш-пӗр тӗс ҫеҫ ҫитӗ.
Малашне вара унта канихвет кӳрсе килес ӗҫе анлӑлатма палӑртнӑ. Халӗ Китайри пысӑк дистрибьюторсемпе — Пекинпа тата Шанхайпа — калаҫаҫҫӗ.
Сӑмах май, Шупашкар канихвечӗсем 20 ҫӗршывра сутӑнаҫҫӗ: Казахстанра, Украинӑра, Грецире, Германире, Канадӑра тата АПШра.
Александр Яргунькинӑн хӑвӑрт утас енӗпе Пекинра иртнӗ тӗнче чемпионатне хутшӑнмалла пулнӑ. Анчах ӑна допингпа усӑ курнӑ тесе ӑмӑртӑва хутшӑнтарман. Ҫакна «Спорт-Экспресс» пӗлтерет.
Ҫав ҫӑлкуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, Александр Китай тӗп хулине ҫитеймен. Ӑна Раҫҫейрен Пекина вӗҫекен самолетранах антарнӑ. Унӑн организмӗнче эритропоэтин тупнӑ. Ку организма вӑй хушакан япала.
Ҫапла тӗнче чемпионатӗнче Раҫҫейрен нихӑш хӑвӑрт утакан спортсмен та хутшӑнман. Ку — пӗрремӗш хут.
Утӑ уйӑхӗнче Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗ ҫитес стартсене хӑвӑрт утакансене ямастпӑр тесе йышӑннӑ. Ку Виктор Чегин тренер тӗлӗшпе тӗпчев ирттернӗ хыҫҫӑн ҫапла пулса тухнӑ. Кӑҫал кӑрлач уйӑхӗнче Валерий Борчина, Сергей Кирдяпкинӑна, Ольга Каниськинӑна допинга пула дисквалфикациленӗ. Пӗлтӗр ҫулла Елена Лашмановӑна юраман препаратсене ӑша янӑшӑн икӗ ҫуллӑха дисквалификациленӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Шупашкарта ҫӑмӑл атлетика енӗпе Раҫҫей чемпионачӗ вӗҫленнӗ. Унта спортсменсем Пекинра иртекен тӗнче чемпионатне каймашкӑн путевкӑсем ҫӗнсе илнӗ.
Чӑваш спортсменӗсенчен кам кайӗ-ха Пекина? Малтанах каласан, ку чемпионат юлашки темиҫе ҫулта Чӑваш Енӗн пӗрлештернӗ командишӗн чи ӑнӑҫли пулнӑ. Пирӗн ентешсем чемпионатра пилӗк медаль ҫӗнсе илнӗ. Вӗсенчен иккӗшӗ — ылтӑн медаль. Команда зачечӗпе килӗшӳллӗн, Чӑваш Енӗн пӗрлештернӗ команди турнир таблицинче — иккӗмӗш. Пӗрремӗшӗнче — мускавсем.
Пекина каймашкӑн тӑватӑ чӑваш спортсменӗ тивӗҫ пулнӑ. Алина Прокопьева марафонка, шӑчӑпа сикекен Анжелика Сидорова, сӑнӑ ывӑтакан Вера Ребрик тата хӑвӑрт утакан Александр Яргунькин Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командине кӗрсе Пекинри тӗнче чемпионатне хутшӑнӗҫ. Яргунькин Раҫҫей командинче пӗртен пӗр хӑвӑрт утакан пулӗ.
Аса илтерер: Пекинра ҫӑмӑл атлетика енӗпе иртекен тӗнче чемпионачӗ ҫурлан 22–30-мӗшӗсенче иртӗ.
Вӑрмар районӗнче Акатуя кӑҫал 61-мӗш хут паллӑ тунӑ. Вӑрмарти тӗп стадионта ир-ирех халӑх хӗвӗшме тытӑннӑ. Ачасем аслисемпе танах ял хуҫалӑх техникин куравӗпе кӑсӑкланса паллашнӑ.
Кӑнтӑрлахи 11 сехетре уява уҫнӑ. Гимн юрланӑ май Чӑваш Ен Ялавӗ ҫӳлелле ҫӗкленнӗ. Ӑна кӑҫӑл ҫӗклеме Геннадий Ямуков фермер хуҫалӑхӗнче ӗҫлекен Владимир Николаев тракторист тивӗҫнӗ.
Юрий Власов тракториста, Сергей Сидоров рабочие, Тамар Кириллова оператора ял хуҫалӑх производствинче пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑшӑн Хисеп грамотипе чысланӑ.
Чупай ял тӑрӑхӗ «Чӑваш Енри чи хатлӑ ял тӑрӑхӗ» конкурсра 1-мӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗшӗн ЧР Министрсен Кабинечӗн Дипломне тивӗҫнӗ. Вӑрмар ял тӑрӑхӗ вара ҫак конкурсра 2-мӗш вырӑна тухнӑшӑн ҫак хисепе илнӗ.
Ичеснер Атайкасси ялӗнче пурӑнакан Светлана Захаровӑна «Вӑрмар районӗн хисеплӗ ҫынни» ята панӑ. Вӑл — ҫӑмӑл атлетика енӗпе РФ тава тивӗҫлӗ спорт мастерӗ, Афинӑра — 2004 ҫулта, Пекинра — 2008 ҫулта иртнӗ ҫуллахи Олимп вӑййисене хутшӑннӑ. Ҫак ятах Энӗшпуҫ ялӗнчи Василий Нягин тивӗҫнӗ.
+2.3 °C