Ыран, юпа уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Кисан (Рязань) хулинче чӑваш тӗррине кӑтартӗҫ. Унти Историпе архитектура музей-заповедникӗн Юрӑ корпусӗнче «Узоры земли чувашской» (чӑв. Чӑваш ҫӗрӗн тӗррисем) курав ӗҫлеме пуҫлӗ. Курава тӑратнӑ материалсем — Шупашкарти Чӑваш наци музейӗ фончӗ пуянлӑхӗ.
«Комсомольская правда Рязань» хаҫат курав пикри ҫапларах хыпарланӑ: «Чӑваш Ен хӗрарӑмӗсем тӗрӗ тӗрлессипе палӑрса тӑраҫҫӗ. Тӗрӗпе йӑлари япаласене, йӑла-йӗрке хатӗрӗсене, тумтире капӑрлатнӑ. Ӗҫ валли ҫипе вырӑнти хӗрарӑмсем килте хӑйсем сӑрланӑ».
Кисан хулинчи куравра хӗрарӑмӑн пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрӗсемпе, арҫын тата хӗрарӑм тумтирӗпе, килте усӑ куракан япаласемпе паллашма май килӗ. Курав ыран 15 сехетре савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑлӗ.
Кӗҫех Чӑваш наци конгресӗн Аслӑ пухӑвӗ иртмелле. Кӑҫал ӑна йӗркеленӗренпе 25 ҫул ҫитет те ҫак чаплӑ уява ирттерме тӗплӗн хатӗрленеҫҫӗ. Хӗрӳленсе ӗҫлеҫҫӗ.
Аслӑ пухура ЧНК Президентне суйламалла. 28-мӗшччен вӑхӑт нумаях юлмарӗ пулин те мӗнле кандидатсем пурри пирки халӗ те паллӑ мар-ха. Те Угасловах хӑвараҫҫӗ, те Валерий Клементьева пӗр картлашка ҫӳлерех хӑпарма сӗнӗҫ. Паллӑ мар. Мӗнех, ку вӑл вӗсен шалти ӗҫӗ. Ахаль халӑхран тахҫанах ыйтма пӑрахнӑ та, хура халӑха ку ыйту пӑшӑрхантармасть. Апла-и, капла-и, «Кама лартаҫҫӗ-ши?» — текен ыйтӑва халиччен никамран та илтменччӗ-ха. Пуриншӗн те «ик айкки те тӑвайкки».
Ку сӑмаха ма пуҫартӑм-ха? Раҫҫей шайӗнче пӗр хыпар ҫӳрет. Кремль, имӗш, кӗпернаттӑрсен пуканне йышӑнма пултаракансен йышне хатӗрлет. Космонавтсене хатӗрленӗ пекех вӗсене вӗрентеҫҫӗ: ятарласа Сочире пухнӑ, ӑслӑ-тӑнлӑ ҫынсем лекцисем вуласа панӑ. Вӑл ҫеҫ те мар, пулас кӗпернаттӑрсене ҫичӗ метр ҫӳллӗшӗнчен шыва та сиктернӗ.
Шухӑшларӑм та... Тен, пирӗн те ЧНК Президенчӗ пулас кандидатсене ҫапла хатӗрлемелле?
Акӑ ӑҫта пурӑнса ҫитрӗмӗр. Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен пӗртен-пӗр хаҫатне хупса ӑна вырӑсла кӑна кӑларса тӑрасшӑн. Кун пирки ӗнер халӑх тетелӗсенче хыпар сарӑлнӑ, паян «Хыпар» хаҫат та ҫырнӑ.
Чӑваш наципе культура автономийӗн ӗҫтӑвком ларӑвӗ нумаях пулмасть Чӗмпӗрте иртнӗ, тӗп ыйту «Канаш» хаҫат пуласлӑхӗ пирки пулнӑ.
«Паян телефонпа Николай Ларионовпа (сӑмах «Канаш» хаҫат редакторӗ пирки пырать) та калаҫрӑм... Олег Мустаев облаҫри чӑваш автономийӗн пуҫлӑхне ларни нумай вӑхӑт та иртмерӗ... И.Я. Яковлев хисепленекен ҫутӗҫ обществине хуптарчӗ, унччен «Еткер» передачӑна пӗтерсе хучӗ... Халь хӑйӗн юлташӗсемпе (депутатсем тата влаҫ ҫумӗнче ҫаврӑнакан такамсем) «Канаш» хаҫата тапӑннӑ: облаҫри пӗртен-пӗр чӑваш хаҫатне вырӑсла кӑларма тытӑнасшӑн («хаҫатӑн тиражӗ пӗчӗккӗ»; пӗр депутатӑн ачисем «Канаш» хаҫата питӗ вуласшӑн тет, анчах чӑвашла пӗлмеҫҫӗ иккен...), хаҫат редакторне Николай Ларионова ӗҫӗнчен кӑларасшӑн... Пухӑннӑ чӑвашсем ҫавна сивлерӗҫ, облаҫра МИХ пуҫлӑхӗ патне ҫыру хатӗрлеме тытӑнчӗҫ», — ҫырнӑ хӑйӗн «Ҫыхӑнура» страницинче Николай Павловский.
Чӳк уйӑхӗн 15–17-мӗшӗсенче Белгород хулинче ветерансен «Поединки хоров» (чӑв. Хорсен тупӑшӑвӗ) Раҫҫейри II конкурсӗ иртмелле. Унта пирӗн республикӑран кам каяссине ыран палӑртӗҫ.
Юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, 10 сехетре, «Ҫирӗп пирӗн ҫунатсем!» республикӑри фестиваль-конкурсӗ пулать. Унта хутшӑнакансен икӗ хайлав шӑрантармалла. Вӗсенчен пӗри чӑвашла пулмалла. Кун пирки Чӑваш Енӗн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин пресс-служби пӗлтерет.
Конкурса хутшӑнакансене «Вокал», «Фольклор пултарулӑхӗ», «Театр жанрӗ», «Инструмент музыки», «Хореографи», «Илемлӗ сӑмах» номинацисемпе хаклӗҫ.
Белгорода кайма тивӗҫ ветерансен хорне палӑртмалли республикӑри фестиваль Шупашкарта, Трактор тӑвакансен культура керменӗнче, иртӗ.
Тӗмен облаҫӗнчи чӑвашсен «Тӑван» ассоциацийӗн йышӗнчи хастарсенчен пӗрне, Геннадий Афанасьев поэта, сӑвӑ кӗнеки пичетлесе кӑларма вӑл тӑрӑхри чӑвашсен пӗрлӗхӗ тата облаҫ Думин депутачӗ Артем Зайцев (вӑл та чӑваш) пулӑшӗ. Ку хыпара «Хыпар» издательство ҫуртне ассоциаци ертӳҫи Ираида Маслова пӗлтернӗ.
Геннадий Афанасьев Тутарстанра ҫуралса ӳснӗ чӑваш иккен. Анчах вӑл Ҫурҫӗрте ӗҫлесе пурӑннӑ. Пӗлтӗр поэт Тӗмене куҫса пынӑ. Сӑввисене вырӑсла ҫырать. Хальлӗхе унӑн пӗр кӗнеке пичетленнӗ те иккен. Иккӗмӗшне кун ҫути кӑтартма «Тӑван» ассоциаци тата Тӗмен облаҫӗн Думин депутачӗ Артем Зайцев чӑваш пулӑшӗ.
Геннадий Афанасьев вырӑнти чӑвашсен ассоциацийӗ Пӗтӗм тӗнчери ваттисен кунӗ ячӗпе вырӑнти хастарсене пухса ирттернӗ уявра аякри ватӑ йӑхташӑмӑрсене хай ҫырнӑ сӑввипе саламланӑ.
Кӗнеке ҫӳлӗкӗ
Вулакансем тӑтӑшах ыйтнине шута хурса Чӑваш кӗнеке издательстви «Чӑваш пилӗсемпе кӗллисем» кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ (Шупашар, 2017. Редакторӗ В.Н.Алексеев. — 366 ен). Халӑх пилӗсемпе кӗллисем пӗрремӗш хут «Чӑваш халӑх пултарулӑхӗ» ярӑмпа 2005 ҫулта пин ҫурӑ шутпа тухнӑччӗ. Вӑл академилле кӑларӑм пулсан та, ҫулталӑкранах сутӑнса пӗтнӗ-мӗн.
«Чӑваш пилӗсемпе кӗллисем» кӗнекене ку хутӗнче пӗчӗкрех калӑппа, кӗскетсе, ҫӗнетсе, тирпейлӗ пичетленӗ. «Чӑваш халӑхӗн тӗнӗ-ӗненӗвӗ – чи авалхи йӑла-йӗркесенчен упранса юлнӑ еткерлӗх. Ӑна таптаса, кӑкласа, пӗтерсе пынӑ пулсан та, вӑл хӑйӗн ҫирӗп никӗсне паян кунчченех тӗрӗс-тӗкел тытса тӑрать», — тенӗ кӗнеке пуҫламӑшӗнче. Ача-пӑча шыва кӗрес умӗн калакан ансат сӑмахсене, пысӑк ӗҫ умӗн вӑйпитти ҫын ҫутҫанталӑкран ӳт-пӳ ҫӑмӑллӑхне ыйтнине, ваттисем яш-кӗрӗме туйра пилленине, уявра-ӗҫкӗре ҫӑкӑр касса пичке пуҫланине, салтака е вӗренме каякана ырӑ сунса ӑсатнине, несӗл пуҫӗсене асӑнса хывнӑ кӗлӗсене пирӗнтен нумайӑшӗ илтме пултарнӑ.
Ӗмӗрсен аваллӑхӗнче ҫуралнӑ сӑмахлӑхран халӑха ХХI ӗмӗрте кирли мӗн юлма пултарнӑ-ши.
«Чӑваш эстрада юррисенчен тӗлӗнсе каятӑп: хӑш юрра кӑна ямастӑн — пӗр тӗрлӗ тӑнкӑр-тӑнкӑр кӗвӗ... Пӗр ҫыракан пурин валли те кӗвӗсем шаплатарать кӑна. Ҫакӑн пек кӗвӗсем 90-мӗш ҫулсенченех пыраҫҫӗ... Юрлаканнисем лайӑх юрлаҫҫӗ, сассисем те пур - лӗпӗр- лӗпӗр мусӑкки пӗтерет... Ҫавӑнпа чӑваш эстрадин аталанӑвӗ ҫук», — тесе ҫырнӑ Фейсбукра Чӗмпӗр тӑрӑхӗнче пурӑнакан Микулай Павловский.
Микулай Павловский шухӑшне аталантарса теприсем сӑвӑ пахалӑхне те, юрлас ӑсталӑха та хурлассӑн туйӑнать. Мӗнех, кашнин хӑйӗн шухӑшӗ тейӗпӗр те лӑпланӑпӑр.
Чӑваш Республикин гербне ӳкернӗ туалет хучӗ сутнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, ҫак гигиена хатӗрне туса кӑларакан предприятие Мускав облаҫӗнче регистрациленӗ. Хӑйӗн бренчӗ валли логотип шухӑшласа кӑларнӑ. Ҫуралнӑ тӑрӑхне юратнӑран хӗрарӑм хӑйӗн продукцийӗ ҫине ӳкернӗ Кузьӑна чӑваш гербӗллӗ футболка тӑхӑнтарнӑ.
«Хыпар» издательство ҫурчӗ Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерствипе ҫыхӑннӑ. Унтисем туалет хучӗ ҫинчи чӑваш элемӗсене Геральдика комиссийӗ пӑхса тухассине пӗлтернӗ. Кунсӑр пуҫне ведомство производителе Чӑваш Республикинчи Геральдика комиссийӗнчен ятарлӑ ирӗк илме сӗнсе ҫыру янине каланӑ. Туалет хутне кӑларакан предприяти ертӳҫи Марина Петровна ун пек сӗнӳ вӗсем патне хальлӗхе ҫитменнине ӗнентернӗ.
Чӑваш Енре ҫитес ҫул наци кӗнекин фестивальне анлӑн ирттересшӗн. Кун пирки ӗнер республикӑн Информаци политикин, массӑллӑ коммуникацин министерствинче иртнӗ канашлура сӑмах хускатнӑ.
Социаллӑ пӗлтерӗшлӗ литература кӑларас енӗпе ӗҫлекен канашӑн ларӑвне Александр Иванов министр ертсе пынӑ.
Ларура тухса калаҫнӑ Чӑваш кӗнеке издательствин пуҫлӑхӗ Валерий Комиссаров хӑйсен ӗҫпе кӗскен паллаштарнӑ. Кӑҫал тухнӑ кӗнекесенчен вӑл тӗслӗх вырӑнне «Чувашская Республика. Книга памяти жертв политических репрессий, т. 3», «Братья Турхан: личности и время» (вӑл «Замечательные люди Чувашии» ярӑмпа пичетленнӗ), Николай Терентьевӑн суйласа илнӗ хайлавӗсене илсе кӑтартнӑ.
2017 ҫулхи социаллӑ пӗлтерӗшлӗ литературӑн тематика планне 45 кӗнеке кӗртнӗ, вӗсенчен 31-шӗ — чӑвашла.
Чӑваш Ене килекен туризмсене наци ҫимӗҫӗпе сӑйлас ыйтӑва ӗнер Чӑваш Енӗн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӗн, суту-илӗвӗн министерствинче сӳтсе явнӑ. Унта Шупашкарти обществӑлла апатлану предприятийӗсен пуҫлӑхӗсем пуҫтарӑннӑ. Канашлура хускатнӑ ыйту — гастрономи туризмӗ.
Чӑваш Енре паян тӗрлӗ наци кухни пур. Ку вӑл питех те аван. Чи малтанах пирӗншӗн, чӑвашсемшӗн, темелле-тӗр. Ытти халӑхӑн ҫимӗҫӗпе сӑйланса вӗсене хаклама пултаратпӑр. Анчах мӗншӗн пирӗн, чӑвашсен, хамӑрӑн ҫимӗҫе туллин сӗнес мар. Нишлӗ мар вӗт халӑхӑмӑрпа пирӗн апат-ҫимӗҫӗмӗр: аш-пӑшран хатӗрлекен ҫимӗҫе кӑмӑллакансем валли шӑрттан, шӳрпе пур; кукӑль-ҫӑмах юратсан — хуплу, хуран кукли...
Шупашкарти кафесемпе ресторансен хуҫисем наци апат-ҫимӗҫне хатӗрлеме пуҫличчен туроператорсемпе калаҫса татӑласшӑн. Ара, лешсем туристсене хайсем патне илсе пырсан аван-ҫке.
Обществӑлла апатлану предприятийӗсенче чӑваш наци апат-ҫимӗҫӗ кирлех тенӗ май меню пуянлӑхӗ, хӑш-пӗр апат-ҫимӗҫе хальхи вӑхӑт ыйтнине кура ҫӗнетесси пирки те сӑмах хускатнӑ. Тата, паллах, хаксене те ирӗке яма кирлӗ мар. Килен-каяна ӑш пиллӗн йышӑнни те пӗлтерӗшлӗ.
-4.7 °C