ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн тивӗҫӗсене вӑхӑлӑха пурнӑҫланӑ Александр Ефремов тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл вӑрман касма ирӗк панӑ чухне саккуна пӑснӑ-мӗн, ҫакӑншӑн ӑна айӑпласшӑн. Министр 22 миллион тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ тесе шутлаҫҫӗ.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн следователӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, Александр Ефремов ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ чухне 2016 ҫулхи раштавран пуҫласа 2017 ҫулхи пуш уйӑхӗччен ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса коммерци фирмине эрозипе кӗрешекен зонӑна кӗрекен вӑрмана касма ирӗк панӑ. Фирма 3,6 гектар ҫинчи йывӑҫсене карьертан хӑйӑр кӑларма каснӑ.

Халӗ Александр Ефремов саккуна пӑснӑ ытти тӗслӗхпе ҫыхӑннипе ҫыхӑнманнине тӗрӗслеҫҫӗ.

Улатӑр районӗнче пурӑнакан 39 ҫулти арҫын суд сакки ҫинче явап тытнӑ. Район сучӗ ӑна 2 ҫул та 6 уйӑх ӗҫлеттерме йышӑннӑ. Шалӑвӗнчен 15 процент патшалӑх валли тытса юлӗҫ. Кунсӑр пуҫне унӑн 300 пин тенкӗ штраф тӳлемелле.

Ҫак арҫын Улатӑрти «Вӑрман хуралӗ» лесничествӑра участковӑй лесникӗ пулнӑ. Вӑл ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса 2018 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче бензопӑчкӑпа 23 йывӑҫ каснӑ, вӗсемпе хӑйне кирлӗ пек усӑ курнӑ. Ку патшалӑха 209 пин тенкӗ ытлалӑх тӑкак кӳнӗ.

Айӑпланнӑ ҫыннӑн ваккачӗ приговора ЧР Аслӑ судне пӑхса тухма панӑ. Анчах унта та приговора ҫаплипех хӑварнӑ.

Чӑваш Енре ҫу уйӑхӗн 1-мӗш хыҫҫӑн пушара хирӗҫле ятарлӑ режим тесе йышӑннӑ. Кун пек хута Чӑваш Енӗн Правительствин шайӗнче иртнӗ эрне вӗҫӗнче, ака уйӑхн 19-мӗшӗнчех, алӑ пуснӑ.

Унта ҫырнӑ тӑрӑх, пушара хирӗҫле режим ӑна пӑрахӑҫласси ҫинчен ятарлӑ йышӑну кӑларичченех вӑйра пулӗ.

Ҫав вӑхӑтра вӑрмансенче пушар хӑрушлӑхӗ IV–V класс тесе йышӑнсан унта кӗртме чарӗҫ. Вӑрманта ӗҫлекенсене мар-ха. Канма каяс текенсене.

Кӑвайт чӗртме, вӑрман ҫывӑхӗнче йӑлари хытӑ каяша, ҫӳп-ҫапа ҫунтарма юрамӗ. Типӗ курӑка та чӗртме ирӗк пулмӗ.

Вӑрмансене пушартан сыхлассипе Чӑваш Енӗн Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви яваплӑ тесе палӑртнӑ. Асӑннӑ ведомство вӑрмансене кӗнӗ ҫӗрте тӗрӗслев пункчӗсем тӑратассишӗн яваплӑ.

2014 ҫулхи пуш уйӑхӗнче «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗн ӗҫченӗсем хӑйсен пӗлӗшӗсен тӗлӗшпе икӗ суя протокол ҫырнӑ. Лешсем вӑрманта ҫӳпӗленӗ имӗш. Вӗсене 300 тенкӗлӗх штрафланӑ, анчах штрафне парк ӗҫченӗсем хӑйсем тӳленӗ.

Пӗлӗшӗсем хӑйсене штрафланине полици ӗҫченӗсенчен нумаях пулмасть пӗлнӗ. Парк ӗҫченӗсем суя протокол хатӗрлесе хӑйсем ӗҫленине кӑтартасшӑн пулнӑ. Капла парк территорийӗнче йӗркене пӑснӑ тӗслӗхсем курӑнаҫҫӗ-ҫке-ха.

Парк ӗҫченӗсен тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Халӗ вӗсенчен пӗри унта ӗҫлемест ӗнтӗ, тепри вӑй хурать-ха.

Кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен Раҫҫейри вӑрмансенче хӑрӑк йывӑҫ-турата пуҫтарма ирӗк парӗҫ. ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви саккунӑн проектне хатӗрленӗ, ӑна паян пӑхса тухса ырланӑ.

Саккунра палӑртнӑ тӑрӑх, пӗр ҫемьен е пӗччен пурӑнакан ҫыннӑн ҫулталӑкне 15 кубла метр хӑрӑк-харӑк пуҫтарма юрать. Юлашки ҫулсенче вӑрмансенче хӑрӑк йывӑҫ нумай, хӑш-пӗр ҫӗрте кӗрсе тухма та ҫук. ЧР ҫутҫанталӑк министрне Александр Коршунова та ҫакӑ пӑшӑрхӑнтарать ахӑртнех. Вӑл каланӑ тӑрӑх, 2014 ҫулта пӑрлӑ ҫумӑр ҫунӑ хыҫҫӑн вӑрмансенче хуҫӑлса ӳкнӗ йывӑҫсене халӗ те пуҫтарман. Ара, ку таранччен хӑрӑк турат пуҫтарма ирӗк паман. Ҫӗнӗ саккун вӑя кӗрсен лару-тӑру лайӑх енне улӑшанасса шанать тӳре-шара.

Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).

Вут сӑмаха пурте пӗлетпӗр. Шанка хӑй тӗллӗн пит ҫӳресех каймасть хальхи чӗлхере. Ҫапах та ун хӑй тӗллӗн пӗлтерӗшӗ пур-ши? Пур. Шанкӑ вӑл хуппине сӳсе илнӗ ҫамрӑк ҫӑкана пӗлтернӗ. Вӑрмана ҫӳрекенсем курнӑ ӗнтӗ: ҫӑпата валли сӳме кайсан, ҫамрӑк ҫӑка касаҫҫӗ, ӑна пушшиччи теҫҫӗ, хуппине сӳсе илеҫҫӗ, вара ҫӑка патакки шап-шурӑ выртса юлать. Ҫавӑ иккен вӑл — шанкӑ. Вут-шанкӑ — хутма, ҫунтарма хатӗрлекен япала. Тӗрӗс ӗнтӗ, хуппине сӳсе илнӗ ҫамрӑк ҫӑка питӗ час типет, лайӑх ҫунать. Ӑна пуҫтарма та ҫӑмӑл.

Хыҫран хушни. «Шанкӑ» сӳнӗ ҫӑкаран пулса кайнине тӳрех калама йывӑр. Мӑшӑрлӑ сӑмахсенчи сайра усӑ кураканни ытларах чухне — пӗр пӗлтерӗшлӗ, анчах та тӗрлӗ сӑлтава пула калаҫуран тухнӑскер пулать. Кунта та «шанкӑ» тени вутта пӑрахмалли туратпа е пулинккепе ахӑртнех ҫыхӑннӑ. Сӑмах май, Ашмаринӑн сӑмах пуххине пӑхсан унта Юхма Мишши илсе пани чӑн та пур:

Шанкӑ — лутошка, липа, с которой снята кора, содрано лыко; голая ободранная липовая лутошка; липовое бревно, срубленное летом; сушняк, сухой хворост.

Малалла...

Чӑваш Енре вӑрман хуҫалӑхӗн участокӗн экс-мастерӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, хӗрарӑм саккуна пӑсса йывӑҫ каснӑ, вӗсене киле илсе кайнӑ.

Ку Сӗнтӗрвӑрри лесничествинче пулнӑ. Прокуратура тӗрӗслев ирттернӗ, унта хурӑнсемпе ӑвӑссене чӑнах та касни тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Ҫак хӗрарӑм кӑҫал ака-юпа уйӑхӗсенче йывӑҫсене вӑрмантан тиесе тухнӑ, унӑн ҫакна тумашкӑн ирӗк пулман. Ҫапла майпа вӑл лесничествӑна 10 пин тенкӗ тӑкак кӳнӗ.

Прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, йывӑҫ каснӑ хыҫҫӑн хӗрарӑмӑн ывӑлӗ лесничествӑн дирекцине амӑшӗн ячӗпе йывӑҫ касмалли суту-илӳ килӗшӗвӗн бланкне алӑ пусмашкӑн тӑратнӑ. Кун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Чӑваш Енри вӑрмансене кӗме каллех чарнӑ. Кун пирки республикӑн Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви хӑйӗн сайтӗнче ҫырса хунӑ. Ведомство вӑрмансене кӗме тӑхтама ыйтать.

Чӑваш Енри вӑрмансенче пушар тухас хӑрушлӑх виҫи хальхи вӑхӑтра 5-мӗш класс (специалистсем ӑна чрезвычайлӑ теҫҫӗ) шутланать иккен.

Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви «Вӑрман хуралӗ» хысна предприятийӗн телефон номерне (8352) 40-24-00 кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне вӑрман хуралӗн телефон номерне те ҫырса хунӑ: 8-800-100-94-00.

Аса илтерер, пушар хӑрушсӑрлӑхӗн правилисене пӑхӑнман уйрӑм ҫынсене 2 пин тенкӗрен пуҫласа 4 пин таран штрафлаҫҫӗ, должноҫри ҫынсене — 15-30 пин тенкӗлӗх, уйрӑм усламҫӑсене — 30-40 пин тенкӗлӗх, предприяти-организацисене — 200-400 пин тенкӗлӗх.

Чӑваш Енри вӑрмансене ҫак кунсенче пакунлисем хураллаҫҫӗ. Йӗрке хуралҫисемсӗр пуҫне вӑрман ӗҫченӗсем, ҫӑлавҫӑсем ҫак енӗпе тимлеҫҫӗ.

Паянтан пуҫласа пирӗн республикӑри вӑрмансенчи пушар хӑрушлӑхӗ IV класпа танлашать. Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, чи пысӑк хӑрушлӑх — V.

Пушар тухас хӑрушлӑх пысӑккине кура паянтан пуҫласа ҫурла уйӑхӗн 3-мӗшӗчченех ҫынсене вӑрмана кӗртмӗҫ.

Сӑмах май ҫакна та аса илтерер: ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнчен пирӗн республикӑра пушара хирӗҫ ятарлӑ режим ҫирӗплетнӗччӗ. Ҫавна май вӑрмансенче кӑвайт чӗртме юрамасть. Йӗркене пӑсакансене ҫирӗп явап тыттарӗҫ. Кун пирки Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗ асӑрхаттарать.

Шӑмӑршӑ районӗнчи Энтриел ялӗнче пурӑнакан 78 ҫулти арҫын утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ирхине яланхиллех вӑрмана тухса утнӑ. Вӑрман ял пуҫӗнченех пуҫланнӑ. Арҫын кӗсье телефонне пӗрле илнӗ.

Тепӗртакран тӑванӗсен сехри хӑпнӑ. Ара, лешӗ шӑнкӑравласан та тытман. Ватӑскере полицейскисем, ҫӑлавҫӑсем, нимеҫӗсем (волонтерсем) шырама кайнӑ.

Чалдон ятлӑ йытӑ пулӑшнипе арҫынна тепӗр кун ирхине тупнӑ. Вӑл ялтан 5 ҫухрӑмра пулнӑ. Ватӑскер кӗсье телефонне ҫухатнӑ-мӗн. Вӑл вӑрманта шывсӑр тата апатсӑр пӗр талӑк пулнӑ. Арҫын ывӑннӑ, ҫапах тухтӑрсем унӑн сывлӑхӗ хавшанине палӑртман.