Ӗнер, раштавӑн 26-мӗшӗнче, Шупашкарти Карл Маркс урамӗн 33-мӗш ҫурчӗ ҫине кунта 1952–1977 ҫулсенче чӑваш халӑх поэчӗ Василий Давыдов-Анатри пурӑннине асра тытса асӑну хӑми ҫакрӗҫ.
Митинг иртрӗ — сӑмах тухса калакансем йышӗнче Юрий Семендер, Анатолий Кибеч, Светлана Азамат, Раиса Сарби, Валентина Тарават ҫыравҫӑсем пулчӗҫ. Тӑванӗсен ятӗнчен Чӑваш Республикинчи Раҫҫей авторӗсен пӗрлӗхӗн инспекторӗ пулсан ӗҫлекен Нина Давыдова-Анатри тухса калаҫрӗ.
Асӑну хӑмине Владимир Нагорнов кӳлепеҫӗ ӑсталанӑ. Укҫи-тенкине вара Чӑваш Енӗн культура министерстви уйрӑнӑ.
Митинг вӗҫленнӗ май пухӑннӑ халӑ асӑну хӑми ҫине чечексем хучӗ.
| РАШ | 26 |
Шупашкарта паян юханшыв порчӗ ҫумӗнче ҫӗр чӗтренни пирки халӑх пӗлтернӗ. Пӑтӑрмах кӑнтӑрла иртсен икӗ сехет ҫурӑра пулса иртнӗ имӗш: стенасемпе люстрӑсем чӗтреме пуҫланӑ. Ҫав вӑхӑтра Президент булварӗнче, Константин Иванов урамӗнче тата ытти вырӑнсенче пулнӑ халӑх та ҫавнашкал пулӑма туйнӑ иккен.
ЙӖМ ӗҫченӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх хӑрамалли нимӗн те ҫук. Раҫҫей Федерацин ИӖМӗн Чӑваш Республикинчи халӑхпа ӗҫлекен тата информаци пай пуҫлӑхӗн ӗҫне тӑвакан Вероника Чернова ҫапла пӗлтернӗ: «Ку пулӑм сасартӑк ӑшӑтса янӑран тӑпра ӑнсӑртран аннипе е куҫнипе ҫыхӑннӑ. Юханшыв порчӗн ҫуртӗнче кантӑксенче темиҫе ҫурӑк пур. Халӑх пӗлтернӗ ҫурӑк пирки калас пулсан вӑл тахҫанах пур, паянхи пӑтӑрмахчченех тухнӑ. Никам та аманман, нимле ҫурт та ишӗлмен. Юханшыв портӗнче ӗҫлекенсене килелле яма сӗннӗ».
2015 ҫулта Шупашкарта ҫӑмӑл атлетикӑпа ушкӑнсем хушшинчи 6-мӗш тӗнче чемпионачӗ иртмелле. Унччен вӑхӑт нумай пулин те хатӗрленме пуҫланӑ та ӗнтӗ. Паянхи ларура шӑп та лӑп ҫак ыйтӑва пӑхса тухрӗҫ.
Республикӑн спорт министрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх атлетсене илсе килессине тата кунта пурӑннӑ вӑхӑтра тӑкаксене саплаштарассине Европӑн ҫӑмӑл атлетика ассоциацийӗ хӑйӗн ҫине илнӗ. Хулари спорт ҫурчӗсене ҫӗнетсе хӑт кӗртессишӗн вара пӗтӗмпех республика яваплӑ пулӗ. Пурӗ 213 миллион тенкӗ тӑкаклама палӑртнӑ, вӗсенчен 113 миллионӗ «Олимпийский» стадионпа «Спорт» хӑна ҫурчӗ валли каймалла.
Канашлӑва хутшӑнакансем «Сувар-отель» пирки калаҫу пуҫланӑ май кунти ӗҫе халь те пуҫламанни вӗсене пӑшӑрхантарчӗ. Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков «Одис» компани (вӑл ҫак ҫурта туяннӑ) ӗҫе 1-мӗш кварталта пуҫлама шантарни пирки пӗлтерчӗ. Михаил Игнатьев вара хӑйӗн сӑмахӗнче ҫирӗпрех пулчӗ: «Ҫулталӑк каяллах шантарсаччӗ. Тепӗр ҫул иртсен чемпионат вӑхӑчӗ те ҫитсе тӑрать. Пуҫласшӑн мар пулсан ҫурта туса ҫитерме пултаракансене сутччӑр. Ҫыранхӗррин сӑнне пӑсса тӑрать.
Раштавӑн 16–19-мӗшӗсенче Турцири Истамбулта Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен 15-мӗш Аслӑ пухӑвӗ-курултайӗ иртӗ. Чӑваш Республикинчен унта Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн делегацийӗ хутшӑнать, паян вӗсем ҫула тухрӗҫ.
Кӑҫал Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен пухӑвне ирттерме пуҫлани 20 ҫул ҫитет, ҫавӑнпа та курултай кунӗсенче ҫак уява та паллӑ тӑвӗҫ. Унсӑр пуҫне ҫамрӑк журналистсен тата тӗрӗк хӗрарӑмӗсен пӗрлешӗвне йӗркелеме палӑртнӑ. 2012 ҫулхи пухӑва пӗрремӗш хут Монголинчи тата калмӑксен делегацийӗсем явӑҫаҫҫӗ. Яланхи пекех курултай ӗҫне 1999 ҫулта Шупашкарта йӗркеленнӗ Пӗтӗм тӗнчери финн-угор ҫамрӑкӗсен пӗрлешӗвӗ те хутшӑнать.
Паян кӑнтӑрла Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши палӑкӗ умӗнче чӑваш халӑхӗн хастар ушкӑнӗ чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе чечек хучӗҫ.
Ҫак акцие хутшӑннӑ ҫамрӑксемпе аслисем Раҫҫей Федерацийӗн вӗренӳ саккунне улшӑнусем кӗртме хатӗрленӗ проектпа — республикӑсенче наци чӗлхисене ирӗклӗ майпа вӗрентессипе — килӗшменнипе хирӗҫ сӑмах каларӗҫ.
Кӑнтӑрла тӗлне Ҫеҫпӗл Мишши кӳлепи умне 15 яхӑн ҫын пуҫтарӑнчӗ, хӑйсемпе пӗрле илсе килнӗ чечексене палӑк умне хучӗҫ, сӑн ӳкерӗнчӗҫ.
Кунашкал акцисем ытти республикӑсенче те иртмелле.
Сӑнсем (17)
Ӗнер пирӗн республикӑра, Тутарстанра тата Пушкӑртра наци чӗлхисене хӳтӗлесе пикетсем иртрӗҫ. Тӑван чӗлхешӗн пӑшӑрханакансене урама РФ Патшалах Думи республикӑсенче кӑк халӑхсен чӗлхине вӗренме тивӗҫлинчен катертме шутлани кӑларнӑ.
Пысӑк йыш Пушкӑртстанра пухӑннӑ — унта пурӗ 80 яхӑн ҫын тухнӑ. «Обязательное изучение государственных языков не противоречит Конституции РФ», «За обязательное изучение государственных языков», «Теле юҡтың – иле юҡ!» (чӑв. Чӗлхе ҫукран — патшалӑх ҫук).
Хусанта 50-70 ҫын пухӑннӑ. Пуху вӗҫленнӗ май резолюци йышӑннӑ — ӑна Европа Канашӗ Парламент Ассамблеине (ПАСЕ) тата РФ Патшалӑх Думин председательне Сергей Нарышкина ярса панӑ.
Шупашкарта пӗр ҫын пикечӗ пулнӑ — ӑна Правительство Ҫурчӗ умӗнче ирттернӗ.
Асаилтерме: кӑҫал юпан 17-мӗшӗнче РФ Патшалӑх думи вӗренӳ саккунӗн ҫӗнӗ проектне пӗрремӗш вулавра йышӑннӑ. Ӑна килӗшӳллӗн республикӑсенче пурӑнакансем наци чӗлхисене вӗренесрен ирӗк илме пултараҫҫӗ. Чӑваш, тутар тата пушкӑрт халӑхӗсем ку саккун республикӑсене вырӑслантарасран шикленеҫҫӗ.
«Тӑван радио» Шупашкарта 100,3 FM хумпа тухма ирӗк илнӗ. Роскомнадзор ирттернӗ тупӑшӑва ҫавӑн пекех мускавсем — «Серебряный дождь» тата «Радио-дача» радиостанцисем — хутшӑннӑ. Конкурс ларӑвӗнче пирӗн республикӑри радиостанци енчен Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Игорь Кушаев тата Чӑваш Енӗн информаци политики министерствин пуҫлӑхӗ Валентина Андреева пулнӑ.
«Тӑван радио» радиова «Чӑваш Енӗн наци телерадиокомпанийӗ» кӑҫал юпа уйӑхӗнче йӗркеленӗ. Унӑн кӑларӑмӗсем икӗ чӗлхепе тухмалла — чӑвашла тата вырӑсла. Программӑра обществӑпа политика, вӗренӳ, халӑх, литература, музыка кӑларӑмӗсем анлӑ пулмалла. Радиостанци ҫавӑн пекех республикӑн тулашӗнче пурӑнакан чӑвашсемпе ҫыхӑну вӑйлатасшӑн, вӗсем ҫинчен ытларах каласа парасшӑн.
Мӗнех, саламлатпӑр! Шупашкарта чӑвашла радиостанци пулмаллах!
Чӳкӗн 23-мӗшӗнче ЧПУн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче хӑнана Эктор Алос и Фонт тата Александр Васильевич Блинов чӗлхеҫӗсем ҫитрӗҫ. Пӗрремӗш курс студенчӗсем хаклӑ хӑнасене хаваспах кӗтсе илчӗҫ.
Эктор Алос и Фонт Франци ҫӗршывӗнчи Каталони тӑрӑхӗнче ҫуралса ӳснӗ, унӑн тӑван чӗлхи каталон чӗлхи, халӗ вӑл тӑрӑшсах чӑвашла вӗренет. Александр Блинов вара Шупашкартах ҫуралса ӳснӗ, анчах пӗчӗкле вырӑсла ҫеҫ пӗлнӗ, халӗ вара чӑвашла та шакӑртаттарсах калаҫать.
Эктор тӗнчери пӗчӗк йыш калаҫакан чӗлхесен шӑпи пирки мӗн тӗпчесе пӗлни пирки каласа пачӗ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, каталон чӗлхине те ЮНЕСКО пӗтекен чӗлхесен шутне кӗртнӗ, ҫавӑнпа тӗпчевҫӗ тӑван чӗлхин шӑпи пирки кулянать, ӑна мӗнле ҫӑлса хӑварасси пирки шухӑшлать. Ун шучӗпе чӑваш чӗлхин пуласлӑхӗ каталони чӗлхиннинчен аванрах, мӗншӗн тесен чӑваш чӗлхипе калаҫакансен йышӗ пилӗк хут ытларах. Чӗлхесен пуласлӑхӗ ҫамрӑксенчен килнине палӑртрӗ тӗпчевҫӗ. Тӗслӗх вырӑнне Александр Блинова илме пулать. Вӑл, чӑваш йӑхӗнчен тухнӑскер, малтан чӑвашла пӗлмен, анчах ҫакӑ йӗркеллӗ маррине ӑнланса илсе хӑй тӗллӗнех ашшӗ-амӑшӗн чӗлхине вӗреннӗ.
Ӗнер, чӳкӗн 24-мӗшӗнче, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ ҫамрӑксен театрӗнче Иосиф Трер ҫырнӑ «Ама кайӑк ҫулӗпе» спектаклӗн премьери пулчӗ.
Пьесӑра чӑвашсен йӑли-йӗркипе сӑмахлӑхӗ тӗп вырӑнта. Ӗҫсем ҫимӗк умӗн пулса иртеҫҫӗ. Сӑнарсем: Ама кайӑк, усал Иййе, Хӗвел хӗрӗ Тилли. Тӗп сӑнарӑн — Кӗҫӗннин — чылай пӑтӑрмахпа инкек-синкек урлӑ тухма тивет.
Спектакль режиссёрӗ те ӑна лартаканни те — унӑн авторӗ, Иосиф Трер. Вылякансем шутӗнче: Людмила Павлова, Ольга Почалкина, Светлана Дмитриева, Дмитрий Петров, Владимир Свинцов, Ольга Мацуцына, Венера Пайгильдина, Надежда Садовникова, Ирина Архипова, Николай Тарасов.
Шупашкарта пурӑнакан 44 ҫулхи хӗрарӑма РФ УК-ӑн 109-мӗш ст. 1 пайӗпе (асӑрханусӑр пулни ҫын вилли патне илсе пыни), 156 статьипе (амӑшӗ ҫул ҫитмен ачине кирлӗ евӗр пӑхманни, тертлӗ усрани) килӗшӳллӗн ывӑлӗн пурнӑҫӗ вӑхӑтсӑр татӑлнишӗн айӑплаҫҫӗ.
Следстви пӗлтернӗ тӑрӑх чӳкӗн 14-мӗшӗнче амӑшӗ 5 ҫулхи ывӑлне хваттерӗн зал пӳлӗмӗнче питӗрсе хӑварнӑ, хӑй вара Ҫӗнӗ Шупашкара паллакан арҫын патне хӑнана тухса кайнӑ. Пӗчӗк шӑпӑрланӑн куҫӗ начар курнӑ, иккен, куҫ енӗпе вӑл сусӑр шутланса тӑнӑ. Хӗрарӑм пуҫа анратакан шӗвексемпе алхасса ачи пирки мансах кайнӑ, ӗҫке путнӑ. Киле тепӗр 3 талӑкран, чӳкӗн 17-мӗшӗнче анчах таврӑннӑ. Пепки ҫав вӑхӑта сивӗннӗ пулнӑ. Ачапча диванпа стена хушшине хӗсӗнсе ларнӑ иккен, тухаймасӑр пурнӑҫран уйрӑлнӑ.
Хӗрарӑм хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ, ӑна хула тулашне тухма юраман пирки хут ҫине алӑ пустарнӑ. Халлӗхе йӗрке хуралҫисем тӗрӗслев ӗҫӗсем пурнӑҫлаҫҫӗ, амӑшӗ унччен ывӑлне мӗнле усранине ыйтса пӗлеҫҫӗ.
+0.3 °C