«Шупашкар хулинчи машин тӑвакан текникумра вӗренекен студента вӗрентекене тискеррӗн хӗненӗшӗн суд 7 ҫуллӑха колонийе ӑсатмалла тунӑ», — пӗлтереҫҫӗ Чӑваш Республикин прокуратуринче.
Следстви материалӗ тӑрӑх юпан 29-мӗшӗнче 19 ҫулхи Сергей Абржин техникум коридорӗнче вӗрентекенпе тытӑҫса илнӗ. Студента тата унпа тӑракан каччӑсене техникум преподавателӗ хӑйсене йӗркеллӗ тытмалли ҫинчен асӑрхаттару туни килӗшмен пулас.
«Ытти вӗрентекенсемпе студентсем умӗнчех Абржин тата следстви ятне-шывне тӗпчесе ҫитереймен каччӑсем преподавателе ураран ӳкерсе алӑпа-урапа ҫапса-тапса ҫав терийӗх хаяррӑн ватнӑ», — паллӑртаҫҫӗ следстви хутӗнче. Ҫак тискерлӗхе пула преподаватель хытах сусӑрланса инвалид тӑрса юлнӑ.
Хӑйне тунӑ айӑпа Абржин пайӑмлӑ ҫеҫ йышӑннӑ. Студент шухӑшӗпе вӑл вӗрентекен сӑмахӗсемпе килӗшсех кайман, вара чӑтса тӑраймасӑр преподавателе алла чышкӑласа питрен ҫиҫсе янӑ. Ҫакна пула вӗрентекен ура ҫинче тытӑнса юлаймасӑр бетонлӑ урай ҫине тӗшӗрӗлсе аннӑ.
Анчах судӑн медицина эксперчӗсен пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх Сергей Абржин каланӑ сӑмахсем суя пулнине кӑтартнӑ.
Ҫак вӑхӑтри уяв кунӗсенче Шупашкарти чукун ҫул вокзалӗ Мускава каякан пуйӑссен расписанине ылмаштарма йышӑннӑ. Ҫакна унти тӳре-шара ҫул ҫӳрекенсен йышӗ нумайланнипе сӑлтавлать.
Мускава е ҫав маршрутпа каяс текенсем пуйӑссен расписанийӗпе билет сутакан кассӑсене ҫитсе е чукун ҫул вокзалӗн хыпар-хӑнар пӗлтерекен тытӑмне шӑнкӑравласа пӗлме май пур.
Чӑваш Республикинче паянхи кун та самаях ҫивӗч ыйту вӑл — шкула ҫулне ҫитмен ачасене ятарлӑ учрежденисене вырнаҫтарасси. Кӑҫалхи ҫулпа тӳр килсе республикӑра 1-7 ҫулхи ачасен проценчӗ 70,6% таранах ҫитет. Кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнчи кӑтарту тӑрӑх ача пахчине вырнаҫма черет тӑракансен шучӗ 1,5 ҫултан иртнӗ 16 432 ача, вӗсенчен 91,3% 1,5–3 ҫула ҫитнӗ пепкесем.
Ҫак ыйтӑва татса парас тӗллевпе кӑҫал Чӑваш Енре 8 ҫӗнӗ ача пахчи хута ярас ӗҫ вӗҫленнине паллӑртнӑ, унсӑр пуҫне тата виҫҫӗшӗ реконструкци хыҫҫӑн хӑйӗн ӗҫне пуҫламалла. Ҫак ӗҫ-пуҫа пула ача пахчисенче 1 743 ҫӗнӗ вырӑн тупӑнӗ. Республикӑри вӗренӳ министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх тӗллеве пурнӑҫлама республика хыснинчен 366,6 млн., вырӑнти укҫа-тенкӗрен 140,4 млн укҫа уйӑрмалла.
Шупашкар хулинче пӗтӗмпе 2 ача пахчи уҫӑлӗ (475 вырӑн), ыттисем ҫак тӑрӑхсенче ӗҫлеме пуҫламалла: Комсомольски районӗнче — 2, Кӳкеҫре (Шупашкар районӗ, 240 вырӑн) тата Йӗпреҫпе Елчӗк (95 вырӑн) районӗсенче — пӗршер ача пахчи.
Ҫапларах пӗлтернӗ Чӑваш Ен Элтепӗрӗн пресса службинче. Г.С.Лебедев ячӗллӗ лицей интерната пӗлтӗр авӑнӑн 1-мӗшӗнче хупнӑччӗ. Унта вӗренекен ачасен ашшӗ-амӑшӗ ҫак ӗҫ-пуҫа пулса йывӑрлӑха лекнӗрен пӗрре мар хула администрацийӗ патне ҫырупа та тӗрлӗ митинг-пухӑва та тухрӗ. Ак халь вара ыйтӑва татса пани пирки пӗлтереҫҫӗ иккен. Ҫӗнӗ вӗренӳ заведенийӗ «Г.С. Лебедев ячӗллӗ пултаруллӑ ачасен наци шкул-интерначӗ» ятлӑ пулӗ.
Шел те, ачасен хӑйсен пултарулӑхне унта туптас тесен тата виҫӗ ҫул кӗтме тивӗ. Ҫӗнӗ шкул-интернат Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищин никӗсӗнче ӳссе ларӗ — пурӗ 3 ҫӗнӗ вӗренӳ корпус туса лартмалла. Унти пӗтӗмешле лаптӑк 6 пин тӑваткал метрпа танлашӗ. Ҫак ӗҫ валли 250 миллион тенкӗ кирлӗ имӗш (пӗлме: хальхи лицей-интернат ҫуртӗнче юсав ӗҫӗсен калӑпӑшӗ 270 миллион тенкӗпе танлашмалла пулнӑ). Укҫине ӑҫтан илесси те хальлӗхе паллӑ мар иккен — шухӑшлаҫҫӗ.
Виҫӗ ҫул кӗтесси кӑна мар, ҫӗнӗ шкул-интернат ӳнер енӗпе кӑна ӗҫлени те самай шухӑшлаттарать — малтанхи хупнӑ лицейра вара ачасем ытти енсемпе те аталанма пултарнӑ.
Виҫӗ ҫул вӗренӳ тӗлӗшӗнчен самай вӑрӑм тапхӑр — ҫак ӗҫ-пуҫ епле вӗҫленнине вӑхӑт иртсен ҫеҫ пӗлейрӗпӗр.
Америкӑра ҫемйине усрава илнӗ Александр Абносов тӑван тӑрӑхне — Шупашкара — тарса килни пирки массӑллӑ информаци хатӗрӗсем хӑй вӑхӑтӗнче вӑйлӑ шавларӗҫ. Каччӑ пирки усал ҫынсен кӑра аллине лекнӗ евӗр йышӑнакансем малтанласа ытларах пулчӗҫ. Шупашкара таврӑнсан Саша урам енне туртӑнни пирки те каярах хыпар-хӑнар тухрӗ.
Те ашшӗ-амӑшӗн юратӑвӗ ҫуккипе, те тата урӑх сӑлтава пула ҫавӑн пек тыткаларӗ-ши вӑл хӑйне — калама хӗн. Анчах каччӑ пӗррехинче Шупашкарти пысӑк лавккасенчен пӗринче вӑрӑ ӗҫӗпе ҫакланни паллӑ. Ытлашши темех туса хуман-ха вӑл — виҫӗ савӑт кофе вӑрлама хӑтланнӑ. Теприсем миххи-миххипе вӑрлаҫҫӗ пуль тенипе ҫавӑн пек хӑтланкаларӑша тӳрре кӑлараймӑн ҫав — саккун умӗнче пурте пӗр. Нумаях пулмасть Александр тӗлӗшпе суд пулса иртнӗ. Ӑна 200 сехетлӗхе ӗҫлеттерсе юсамалла тунӑ.
Ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, кӗҫнерникун, Шупашкар ГЭСӗн сулахай ҫыранӗ хӗрринче 15 пин ҫӗкӗ пуллине ӗрчетес тӗллевпе Атӑла янӑ. Ҫак асӑннӑ паха ӗҫе халӑхсем хушшинче иртекен «Волжские встречи — 24» (чӑв. «Атӑлҫи тӗлпулӑвӗсем — 24») ҫамрӑксен МИХ фестивальне пуҫтарӑннӑ пулас ҫамрӑк корресподентсем тата Раҫҫейри, ют ҫӗршывран килнӗ редакцисен пуҫлӑхӗсем хутшӑннӑ. Фестиваль хӑнисене республикӑри ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен тата экологи министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Евгений Юшин саламларӗ.
Ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен тата экологи министерствинче паллӑртса хӑварнӑ тӑрӑх хӗрле кӗнекене кӗртнӗ ҫӗкӗсене Атӑла ярасси чӑннипех те пархатарлӑ ӗҫ. Ҫӗкӗ ерчетесси ҫут ҫанталӑкшӑн та усӑ пулӗ. Ҫӗкӗ пуллисене шыва чи малтан ачасем яни те пӗлтерӗшлӗ ӗнтӗ.
Анчах ҫак ӗҫ-пуҫа сӑнакансем пӗлтернӗ тӑрӑх ирӗкӗ яриччен виҫӗ уйӑх ҫитӗнтернӗ ҫӗкӗ пуллисен темиҫе пайӗ вилнӗ иккен, хырӑмӗсемпе ҫиелле тухса выртнӑ. «Ку ҫыран хӗрринче шыв хӑйӑрлӑран, таса маррипе ҫыхӑннӑ. Юханшыв варринелех пулӑсене янӑ пулсан, тен, ҫиелле тухса выртакансем сахал пулӗччӗҫ?» — пӗлтереҫҫӗ хӑйсен шухӑшӗсене ҫак пулӑма сӑнакансем.
Шупашкарта иртекен халӑхсем хушшинчи VI фестиваль кӑҫал ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫланса 25-мӗшччен иртет. Чӑваш Республикин тӗп хули 30 режиссёра, продюссерсене, Раҫҫейри тата ют ҫӗршыври актёрсене хӑнана кӗтет. Кинофестивале Дмитрий Астрахан режиссёр, Виктор Мержко сценарҫӑ, Анатолий Кот актёр тата Александр Прошкин кинорежиссёр хутшӑнасси ҫинчен пӗлтернӗ.
Паянхи куна конкурс репертуарӗнче 12 кино. Аса илтерер, асӑннӑ фестиваль пуҫлӑхӗ — паллӑ кинорежиссер Карен Шахназаров, программӑн директорӗ — Сергей Лаврентьев кино тӗпчевҫи.
Пӗлтерхи ҫулсем пекех кӑҫал та кино курма кӑмӑл тӑвакансене кинотеатра тӳллевсӗр кӗртӗҫ.
Акан 30-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер пурӑнакан ҫурт умӗнче палан ӳсме пуҫларӗ. Тахҫанах чӑваш халӑх юрри пулса тӑнӑ «Уҫланкӑри палан» юррӑн сӑввине ҫыракан сӑвӑҫӑмӑр малашне ҫуркуннесерен шур ҫеҫкисемпе савӑнтаракан, кӗркуннесерен хӗрлӗ ҫырлисемпе илӗртекен йывӑҫ ҫине чӳречерен пӑхса киленӗ.
Йывӑҫ лартма паллӑ поэтӑмӑрпа унӑн Раиса Максимовна мӑшӑрӗсӗр пуҫне Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорӗ Юрий Исаев, директор ҫумӗ Николай Бакин, ӑслӑлӑх ҫыруҫи Леонид Петров, чӗлхе пӗлӗвӗ пайӗн пуҫлӑхӗ Александр Кузнецов тата чӑваш халӑх, Раҫҫей тава тивӗҫлӗ ӳнерҫи Праски Витти хутшӑнчӗҫ.
Чӑваш кун-ҫулӗнче, сӑмахлӑхӗнче, тӗнӗ-ӗненӗвӗнче пысӑк вырӑн йышӑнакан ҫак йывӑҫ Шупашкар хулин пӗр картишне нумай-нумай вӑхӑт илем кӳрсе ӳсессе шанатпӑр.
Ак, сиссе те ӗлкереймерӗмӗр, ҫу уйӑхӗн пӗрремӗш кунӗн хӗвел ҫутти кӗҫех хӗртме пуҫлӗ. Шӑпах ҫак кунра Раҫҫей халӑхӗ пысӑк уява паллӑ тӑвать. Ҫуркуннепе ӗҫ уявӗ темиҫе ҫул каяллах чӗртӗнсе кайнӑ пулин те паянхи куна та хӑйӗн пӗлтерӗшне ҫухатман. Асӑннӑ уява халалласа Чӑваш Республикин тӗп хулинче ыран, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, тӗрлӗрен мероприятисем ирттерме паллӑртнӑ. Ҫу уявне йӑлана кӗнӗ тӑрӑх хулан тӗп ҫулӗпе утакан шестви уҫать. Уяв демонстрацийӗнче пурӗ 20 000 ҫын хутшӑнассине паллӑртнӑ, вӗсем хушшинче: обществӑллӑ организацисем, тӗрлӗ предприятисенче вӑй хуракансем, хула ҫыннисем, наци лидерӗсем, ҫамрӑксем.
Уяв шествийӗ Чапаев скверӗнчен 10 сехетре тапранать. Демонстраци ертсе пыраканӗсем, уявпа саламлаканӗсем — чӑваш наци телевиденийӗпе ВГТРК паллӑ ӗҫченӗсем.
Вуннӑ ҫурӑра Шупашкарӑн Хӗрлӗ тӳремӗнче Чӑваш патшалӑх филормонийӗ лартакан концерт пуҫланать. 11 сехетре республикӑн пултаруллӑ та паллӑ ҫыннисем, уява килсе ҫитнӗ хӑнасем уяв ячӗпе салам сӑмахӗсемпе тухса калаҫаҫҫӗ. Ун хыҫҫӑн вара «Синяя птица» паллӑ ушкӑн уява тӑсӗ. Каҫ еннелле те хула ҫыннисем валли сцена ҫинче республика шайӗнче студентсен ҫуркуннен (Студвесна-2013) ҫӗнтерӳҫисем хӑйсен пултаруллӑхӗпе савӑнтарӗҫ.
Шупашкар хулинчи кӳлмек яланах хӑйӗн илемӗпе, лӑпкӑлӑхӗпе, чуна паракан канлӗхпе, уҫӑ сывлӑшпа хула ҫыннисене те аякран килнисене илӗртсе тӑрать. Самаях аслӑ Атӑл юханшывӗпе киллӗнесси сумра.
Хӗл кавирӗнчен кӗҫ-вӗҫ хӑтӑлса, ҫутӑ хӗвел хӗртнипе ӑшӑнма пуҫланӑ юханшывӑм ӗнер, акан 29-мӗшӗнче хӑйӗн яланхи «пӗчек тусӗсене» кӗтсе илчӗ. «Инженерная защита» (чӑв. Инжинер хӳтлӗхӗ) АУО ӗҫченӗсем ӗнер ятарлӑ машинӑпа хулан кӳлмекне тӑватӑ акӑша килсе янӑ. Тура шӗкер, юханшывӑн ҫунатлӑ тусӗсене турттарса илсе килни чармавсемсӗр иртнӗ. Шурӑ акӑшсем Атӑл шывне хаваспах чӑмса, ирӗклӗх сывлӑшне туйса илме васкарӗҫ. Паян акӑшсем патне тата темиҫе хур-кӑвакала янӑ. Ҫапла вара уйрӑм картишра хӗл каҫнӑ хур-кайӑксем Атӑл юханшыва татах та илем кӳрекенсем пулса тӑчӗҫ.
Хӗле вӗсем ӑҫта ирттернӗ тесе ыйтсан — сивве вӗсем уйрӑм ҫын хуҫалӑхӗнче чӑтса ирттернӗ.
-7.7 °C