Чӑваш Республикин пуҫлӑх тивӗҫӗсене пурнӑҫласа тӑракан О.А. Николаева
Хисеплӗ Олег Алексеевич!
Виҫӗ уйӑх каярах эпир, Пушкӑрт енчи таврапӗлӳҫӗсем, чӑваш халӑхӗн чи паллӑ историкӗн, пӗрремӗш философӗн, этнографӗн, общество деятелӗн, писателӗн, педагогӗн Гурий Иванович Комиссаров-Вантерӑн (1883-1969) вилтӑприне Киров облаҫӗнчи Санчурск поселокӗнче шыраса тупрӑмӑр. Ку пархатарлӑ ӗҫре пире унӑн тӑванӗсем пулӑшрӗҫ.
Комиссаров-Вантера чысласа ӗмӗр мӑнаҫланмалӑх историллӗ ӗҫ туса ирттерес тӗлӗшпе эпир, Урал енчи чӑвашсем, сиртен, наци республикин пуҫлӑхӗнчен, пулӑшу ыйтма шутларӑмӑр.
Гурий Иванович Комиссаров-Вантер — чӑваш халӑх нацийӗн хастар патриочӗ, ӑслӑлӑх тӗслӗхӗ. Революциченех Гурий Иванович хӑйӗн пысӑк пӗлтерӗшлӗ «Чуваши Казанского Заволжья», «Смысл мировой истории», «Чувашский саламальник» тата ытти наука ӗҫӗсене ҫутта кӑларнӑ. 1918 ҫулта Ӗпхӳре паян та чуна пырса тивекен «Чӑваш халӑхӗ малалла кайӗ-ши, каймӗ-ши?» кӗнекине ҫырса кӑларнӑ. 1921 ҫулта Хусанта «Чӑваш халӑх историне» кӑларнӑ.
Ӗнер Йошкар-Олара тин ҫуралнӑ ачана Пепкелӗх центрӗнчен вӑрлани пирки пӗлтернӗччӗ. Лайӑх хыпар ҫитнӗ: хӗрачана тупнӑ, вӑл чӗрӗ-сывах.
Кӳнтеленсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, ача ҫуратмалли ҫуртра ют хӗрарӑма асӑрханӑ. Ача ҫухалсан Следстви комитечӗ икӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ: вӑрланӑшӑн тата тухтӑрсем пӑхса ҫитерейменшӗн.
Ачана нимеҫӗсем, полицейскисем шыранӑ. Ӑна ӗнерех тупнӑ. Ачана пӗр хӗрарӑм вӑрланӑ-мӗн. Унӑн хырӑмӗ ӳкнӗ, кун пирки вӑл упӑшкине пӗлтермен, пепке пульницӑра тесе суйнӑ. Хӑй вара ют ҫын ачине вӑрласа тухнӑ та киле ҫитсен ним пулман пекех кравать ҫине хунӑ.
Кӳршӗ республикӑра, Мари Элта, пуҫа вырнаҫман япала пулса иртнӗ. Паян кӑнтӑрла Йошкар-Олари Пепкелӗх центрӗнчен тин ҫуралнӑ ачана вӑрланӑ.
Хӗрача паян, пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, кун ҫути курнӑ. Вӑл 48 сантиметр ҫӳллӗш ҫуралнӑ. Вӑрласа кайнӑ вӑхӑтра пепкене сирень тӗслӗ чечексем ӳкернӗ шурӑ распашонка тӑхӑнтартнӑ пулнӑ.
РФ Следстви комитечӗ тӳрех икӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ: ачана вӑрланӑшӑн тата тухтӑрсем тимлесе ҫитерейменшӗн. Ачана йӗрке хуралҫисемпе пӗрле «Лиза Алерт» шыравпа ҫӑлав отрячӗн нимеҫисем шыраҫҫӗ.
Google Translate сервиса ҫӗнӗ пилӗк чӗлхе хушнӑ. Вӗсен хушшинче тутар чӗлхи те пур. Ҫапла май вӗсен куҫару сервисӗ 108 чӗлхе пӗлме пуҫланӑ.
Тутар чӗлхисӗр пуҫне ҫӗннисен йышне руанда, ори (е оди), туркмен тата уйкур чӗлхисем кӗнӗ. Ixbt.com пӗлтернӗ тӑрӑх ку чӗлхесемпе пурӗ 75 млн ҫын калаҫать. Тутарпа уйкур тата руанда чӗлхисем валли Гугл ӑстисем виртуаллӑ клавиатура та ӑсталанӑ.
Сӑмах май, тутарларан куҫарма Яндекс.Тӑлмач 2015 ҫултах вӗренсе ҫитнӗ. 2018 ҫулта Швейцарире пурӑнакан тутарсемпе тӗл пулнӑ хыҫҫӑн Рустам Минниханов Тутарстанри ҫыхӑну министерствине тутар чӗлхине Google Translate куҫару сервисне хушма май тупма хушнӑччӗ, кун пирки хыпар тухнӑччӗ. Халь вара ку ӗҫ пурнӑҫланнӑ теме май пур.
Чӑваш чӗлхине тӗнче тетелӗн уҫлӑхне кӑларас тӗлӗшпе «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» ӗҫлет. Вӗсем тӑрӑшнипе нумай пулмасть Яндекс чӑвашларан куҫарма вӗренсе ҫитрӗ. «Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ» чӑваш чӗлхине Google сервисне те ҫитерес шухӑшлӑ — хальхи вӑхӑтра вӗсем чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен мӑшӑрӗсене пухаҫҫӗ. Нумай пулмасть вӗсен йышӗ 300 пин урлӑ каҫрӗ.
Раштавӑн 25-мӗшӗнче ӗнер Йошкар-Олара ҫӗнӗ словарь хӑтланӑ — Любовь Абукаева, Андрей Чемышев тата Анжелика Митрускова хатӗрленӗ Ҫармӑс чӗлхин танлаштаруллӑ сӑмах пуххине. Вӑл В.М. Васильев ячӗллӗ Чӗлхен, литературӑн тата историн мари ӑслӑлӑхпа тӗпчев институтӗнче иртнӗ.
Хӑтлавра Любовь Абукаева ҫӗнӗ словаре епле хатӗрлени пирки каласа панӑ. Ӑна калӑплас ӗҫре Андрей Чемышев ертсе пынипе хатӗрленекен ҫармӑс чӗлхин корпусӗ пулӑшни пирки вӑл уйрӑммӑн чарӑнса тӑнӑ.
Любовь Абукаева, сӑмах май, шӑп вӑл кун хӑйӗн 50 ҫулхи юбилейне палӑртнӑ. Ҫармӑссен паллӑ чӗлхе тӗпчевҫи тата фольклорисчӗ 1969 ҫулхи раштавӑн 25-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Юбилейпа ӑна институт директорӗ Евгений Кузьмин тата ыттисем саламланӑ.
Чулхулара шеф-поварсен тата рестораторсен форумӗпе килӗшӳллӗн Пӗтӗм Раҫҫейри кулинарсен «Chef a la Russe» уҫӑ чемпионачӗ иртнӗ. Унта профессионалсем тата юниорсем хутшӑннӑ. Финала Чулхулари, Дзержинскри, Муромри, Ярославльти, Хусанти, Рязаньти, Тӗменти, Ижевскри, Глазоври, Шупашкарти, Питӗрти командӑсем тухнӑ.
Пирӗн регион чысне «Варвара» ресторан поварӗсем хӳтӗленӗ: Александр Гониашвили, Владислав Аляхов, Даниил Ккан. Пирӗн ентешсем чи нумай балл пухса пӗрремӗш вырӑна тухнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсем Пӗтӗм тӗнчери шеф-поварсен конгресне кайӗҫ. Вӑл ҫитес ҫул утӑ уйӑхӗн 28-31-мӗшӗсенче Питӗрте иртӗ.
Ҫак арҫын тӗнче тетелӗнче сӗтел-пукан сутни пирки пӗлтерӳсем тупнӑ та сутуҫӑсем патне шӑнкӑравланӑ, укҫа тӳлесе хума шантарса лешсен банк карттин ревизичӗсене пӗлнӗ. Ӑна тытса чарас тесе Чӑваш Енри полицейскисем Хусана кайнӑ. 38 ҫулти арҫынна пирӗн республикӑна конвойпа илсе ҫитернӗ.
Следстви вӑхӑтӗнче ӑна хупса лартнӑ. Вӑл ытти ҫакнашкал преступленисемпе те ҫыхӑнма пултарнӑ тесе шутлаҫҫӗ.
Чӑваш Енре пурӑнакан икӗ ҫын ҫак ултавҫӑн аллине лекнӗ. Вӗсем ӑна 16500 тата 12500 тенкӗ куҫарса панӑ. Халӗ ун тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.
Юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Чулхула облаҫӗнчи колони-поселенирен Канашра ҫуралнӑ арҫын Сергей Колоколов тухса тарни пирки хыпарланӑччӗ. Ӑна «преступлени тӗнчинче» Колокольчик ятпа пӗлеҫҫӗ. 49 ҫулти арҫынна колони-посление 3 ҫул та 6 уйӑхлӑха ӑсатнӑ пулнӑ.
Преступник ирӗкре шӑп та лӑп 10 кун пулнӑ, ӑна юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗнче тытса чарнӑ. Арҫынна Чулхула облаҫӗнчи Сухобезводное поселокӗнче 16 сехет те 20 минутра ярса илнӗ. Халӗ ун тӗлӗшпе колонирен тарнӑшӑн тепӗр пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Палӑртмалла: Сергей Колоколов пӗрре мар судпа айӑпланнӑ.
Юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Чулхула облаҫӗнчи 17-мӗш колони-поселенирен преступник тарнӑ. Вӑл – Канашра ҫуралса ӳснӗ 49 ҫулти Сергей Колоколов. «Преступлени» тӗнчине ӑна «Колокольчик» хушма ятпа пӗлеҫҫӗ. Вӑл колоние 3 ҫул та 6 уйӑхлӑха пӑшал хатӗрленӗшӗн, ӑна упранӑшӑн лекнӗ.
Колокольчика Канашсем лайӑх пӗлеҫҫӗ-мӗн. 2000-мӗш ҫулсен пуҫламӑшӗнче вӑл хулана хӑратса тӑнӑ, пӑшалтан пӗр шутламасӑрах пенӗ.
Полицейскисем, ОМОН таркӑна кунӗ-ҫӗрӗн шыраҫҫӗ. Сергей Колоколов хӑрушлӑх кӑларса тӑратма пултарать, ӑна курсанах полицие шӑнкӑравламалла. Палӑртмалла: вӑл унччен судпа темиҫе хутчен айӑпланнӑ.
Сергей Колоколов 180 сантиметр ҫӳллӗш, «р» саспаллие калаймасть. Тарнӑ чухне хура калпак, тӗттӗм сӑран куртка тӑхӑннӑ пулнӑ.
Чӑвашсен «Хавал» пуҫаруллӑ ушкӑнӗ Ижевскра ӗнер пулса иртнӗ пӑтӑрмах пирки заявлени тунӑ. Ӑна вырӑсла ҫырнӑ, текстпа пӗрлӗхӗн «Контактра» ушкӑнӗнче паллашма пулать.
Хӑйсен сӑмахӗнче ушкӑн Альберт Алексеевич хӑйне ҫунтарса ярса вӗлерме тивнишӗн хурланни пирки пӗлтерет. Ҫакӑн пек хӑватлӑ ҫынна ҫухатнишӗн тӑванӗсемпе тата пӗлӗшӗсемпе, удмурт халӑхӗн хастарӗсемпе, вырӑслантарассине хирӗҫ тӑракан мӗнпур юхӑмсемпе пӗрле хуйхӑрни пирки каланӑ.
«Хавал» пуҫару ушкӑнӗ Удмурти пуҫлӑхӗ МИХсене шав ҫӗклеме кирлӗ марри ҫинчен каланӑ сӑмахӗсене, ҫавӑн пекех РФ Президенчӗ ҫумӗнчи ҫын прависен Канашӗн пайташӗ Алексмандр Брод «ку пулӑма тахӑшӗ провокацилесе хатӗрленӗ» тенине сивленӗ.
Заявленинче «Хавал» ушкӑн Раҫҫей Федерацинче чӗлхе тата наци политикине анлӑн сӳтсе явма сӗннӗ, ку ӗҫе тумасан Альберт Разин ӗҫне малалла тӑсакансем тата та пулма пултарасси пирки асӑрхаттарнӑ.
Аса илтеретпӗр, ватӑ удмурт ӑсчахӗ тӑван чӗлхине хӳтӗлесе хӑйне ӗнер ҫунтарса янӑ. Вӑйлӑ пиҫсе кайнине пула вӑл пульницӑра ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ.
-2.7 °C