Удмурти Республикинче паян инкек сиксе тухнӑ: 79 ватӑ ӑсчах, тӑван чӗлхине хӳтӗлесе хӑйне ҫунтарса янӑ. Вӑйлӑ пиҫсе кайнӑ хыҫҫӑн ӑна пульницӑна леҫнӗ пулин те вӑл сывалайман — вилсе кайнӑ.
Чӑн та хӑрушла пулӑм пулин те тӳре-шарасем хӑйсене ӑнланман пек тытаҫҫӗ — «мӗншӗн-ха хӑйне ҫунтарса янӑ?» тесе тӗлӗнеҫҫӗ. Чӗлхе таврашӗнчи лару-тӑру имӗш, республикӑра чиперех пулнӑ. Шкулсенче удмурт чӗлхине вӗрентнӗ, удмуртла теле- тата радиокӑларӑмсем тухнӑ… Вӗсене итлетӗн те Альберт Алексеевич Разин тӗрӗс мар тунӑ пек пулса тухать.
Анчах та тӗрӗссипе чӑн та йӗркеллех-ши чӗлхе лару-тӑрӑвӗ? Йӗркеллӗ тесе калас тесен вара пин-пин ыйту ҫуралать. Удмуртипе Чӑваш Ен хушшинче ку енӗпе лару-тӑру ытлашши раснах мар ӗнтӗ. Хамӑр республикӑрине пӑхсан вара — ку ыйтӑва ҫӑмӑл теейместӗн. Паллах, тӳре-шарасем чӗлхене сыхласа хӑварас тӗлӗшпе ӗҫлеҫҫӗ. Хӑйсен шучӗпе сахал та мар тӑваҫҫӗ тесе шутлаҫҫӗ пулас. Ав, шкулсенче, калӑпӑр, чӑваш чӗлхи урокӗсем пур. Ҫук мар вӗт, пур! Ҫакна палӑртса яланах тӳрре тухма тӑрӑшаҫҫӗ вӗсем. Анчах та тӑван чӗлхепе туллин усӑ курас тесен эрнере 2–3 урок пулсан та ача ӑҫтан ӑна туллин ӑша хывайӗ?
Удмурт Республикинче паян инкек сиксе тухнӑ. Альберт Разин ӑсчах хӑйӗн тӑван чӗлхине хӳтӗлесе пӗчченле пикета тухса тӑнӑ. Кӑшт каярахпа вара вӑл хӑйне чӗртсе янӑ. Вырӑнта пулнӑ ҫынсем ҫулӑма тӳрех сӳнтереймен. Вунӑ минутран ҫитнӗ пушарпа кӗрешекенсем ҫеҫ ӑна сӳнтерме пултарнӑ. Ун хыҫҫӑн ӑсчаха пульницӑна леҫнӗ. Хӑйне ҫунтарса янӑ ӑсчах сывалайман, пулницӑра вилсе кайнӑ.
Альберт Разин — философи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Удмуртин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ. Вӑл 79 ҫулта пулнӑ. Удмурт чӗлхине аталантарассишӗн тӑрӑшнӑ, «Удмурт Кенеш» наци юхӑмӗн ӗҫне хутшӑннӑ.
Ку пӑтӑрмах пирки каланӑ чухне влаҫрисем республикӑра чӗлхе тӗлӗшӗнчен лару-тӑру йӗркеллех тесе пӗлтернӗ, ӑсчахӑн хӑйне ҫунтарса яма сӑлтавсем пулман имӗш.
Ҫурла уйӑхӗн 28-мӗшӗнче «Лиза Алерт» шырав ушкӑнӗ Чӗмпӗр облаҫӗнче пурӑнакан 14 ҫулти Анна Макаренкӑна шырани пирки хыпар вырнаҫтарнӑ. Хӗрача ҫурлан 27-мӗшӗнче килтен тухса кайнӑ та таврӑнман.
Паллах, ашшӗ-амӑшӗ кулянса ӳкнӗ, ӑна пӗр тӑхтамасӑр шырама пуҫланӑ. Юрать-ха, хӗрачана виҫӗ кунран шыраса тупнӑ. Вӑл Шупашкарта пулнӑ иккен.
Хӗрача патне амӑшӗ тата тӑван мар ашшӗ Шупашкарти полицин ҫул ҫитменнисен пӳлӗмне килнӗ. Вӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ачана вӑрҫман. Аня Чӗмпӗрти вокзалта билет туяннине камера ӳкерме илнӗ. Вӑл унта каччӑпа пулнӑ.
Хӗрачана шыраса тупма телефон та пулӑшнӑ. Вӑл амӑшӗн телефонне илсе ҫула тухнӑ, симка лартнӑ. Телефонӑн курупки ҫинчи кодпа вӑл ӑҫтине тӳрех шыраса тупнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче 20 сехетре Шупашкарта пурӑнакан хӗрарӑм Йошкар-Олара вӑрманта ҫухалса кайсан «112» номерпе шӑнкӑравланӑ та ҫул тупайманни пирки пӗлтернӗ.
Линин тепӗр вӗҫӗнче специалистсем ӑна кӗҫех ҫӑлавҫӑсемпе ҫыхӑнтарассине каланӑ. Ҫакна илтсен 53 ҫулти хӗрарӑм пулӑшу кирлӗ маррине пӗлтернӗ. Вӑл вӑрманта вӑй пухать-мӗн.
Тепӗр кун ирхине 5 сехетре ҫак хӗрарӑмран ҫӑлав службине шӑнкӑрав килнӗ. Хальхинче ҫӑлавҫӑсем вырӑна пур-пӗрех тухнӑ. Кӳршӗ республикӑри вӑрманта ҫухалса кайнӑ ентешӗмӗре ирхине 6 сехетре тупнӑ.
Кӳршӗ республикӑра Йошкар-Ола хулинче пурӑнакан Яшметов Андрей Сергеевич Шупашкар хулине автостоп мелӗпе кайма тухнӑ та ҫухалнӑ. Вӑл ҫӗртмен 28-мӗшӗнченпе телефонне тытмасть. Амӑшӗ пӑшӑрханса ӳкнӗ, полицие кайса заявлени ҫырнӑ.
Ҫӗртмен 28-мӗшӗнче Андрей амӑшӗ патне шӑнкӑравланӑ та машина тытса Шупашкар еннелле кайнине пӗлтернӗ. Унтанпа 20 ҫулти каччӑран хыпар ҫук. Вӑл килӗнчен икӗ эрне каялла тухса кайнӑ.
Яшметов Андрей 175 сантиметр ҫӳллӗш, хыткан кӗлеткеллӗ. Ҫӳҫӗ тӗттӗм, кӗске. Вӑл куҫлӑх тӑхӑнма пултарнӑ. Килтен кайнӑ чухне джинс шӑлавар, тӗттӗм кофта, хура карттус, ботинка тухӑннӑ пулнӑ.
Чӑваш Енре кӳршӗри Чӗмпӗр облаҫӗнчен сысна какайӗ кӳрсе килме пӑрахӗҫ. Чӑваш Ен патшалӑх ветеринари служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак регионта Африка мурӗ йӑл илнӗ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче сыснасем Африка мурӗпе чирленине палӑртнӑ. Ҫавна май унтан пирӗн республикӑна сысна какайӗ хальлӗхе илсе килмӗҫ.
Чӑваш Енре ку енӗпе лару-тӑру мӗнлерех-ха? Хальлӗхе сысна ферми тытакансен, ялсенче ҫак выльӑха усракансен пӑшӑрханмалли ҫук - пирӗн регионта кӑҫал Африка мурӗн чирне тупса палӑртман-ха.
Тутарстанри Чураково ялӗнче пурӑнакансем Учук ирттернӗ. Ҫӗртме уйӑхӗн 29-мӗшӗнче унта тӗпленнӗ халӑх ҫак йӑла-йӗркене ирттерме пухӑннӑ.
Учукра выльӑх пусса чӳк тунӑ. Ялта ӑна ирттермелли ятарлӑ вырӑн пур. Сурӑха шӑпах ҫавӑнта илсе касса пуснӑ. Йӑла-йӗрке кӗлӗ вуланинчен пуҫланнӑ.
Унтан ҫынсем кӑвайт чӗртсе хуран ҫакнӑ, унта 7 тӗрлӗ кӗрперен пӑтӑ пӗҫернӗ. Ӑна Учука килнӗ кашни ҫынна тутанма панӑ. Ҫынсем сӑмарвартан чей те ярса ӗҫнӗ.
Ҫутҫанталӑк лапамӗнче пӗҫернӗ пӑтӑ пурне те килӗшнӗ. Уҫӑ сывлӑшра апатланма тата та лайӑхрах-ҫке-ха. Учук юрӑ-ташӑпа, вӑйӑ картине тӑнипе вӗҫленнӗ.
Мари Элти Совет районӗнче пурӑнакан харпӑр усламҫӑ экскаватор ҫухални пирки полицие пӗлтернӗ. Техникӑна вӑл пӗлтӗр кӗркунне пӗлӗшне, Чӑваш Ен ҫыннине, тара панӑ-мӗн.
Анчах кӑштахран пӗлӗшӗ шӑнкӑравлаан телефонне тытма пӑрахнӑ. Экскаватор хуҫи ун патне тӗрӗслеме пынӑ. Анчах унта пӗлӗшӗ те, техника та пулман.
Уголовлӑ шырав ӗҫченӗсем ӑна тупнӑ та полици уйрӑмне илсе ҫитернӗ. Вӑл экскаватора вакласа кӳршӗ ругионта металлолома панӑ иккен. Укҫа-тенке вара тӑкакласа пӗтернӗ.
Халӗ ун явап тытма тивӗ. Ӑна куншӑн 10 ҫул таран тӗрмене хупма пултараҫҫӗ.
Чулхулара Шупашкарти таксистсене хӗстерни пирки малтан хыпарланӑччӗ. «Про Город» хаҫат сайтӗнче икӗ регионти таксистсем каллех пӗр чӗлхе тупайманни пирки, ҫапӑҫни ҫинчен ҫырнӑ.
Пушӑн 23-мӗшӗнче Чулхулара таксистсем ҫапӑҫнӑ. Унта пирӗн регионтисем те хутшӑннӑ. Малтанах вӗсем пухӑнса калаҫма ҫеҫ палӑртнӑ, анчах ку хирӗҫӗве куҫнӑ. Васкавлӑ медпулӑшу та чӗнме тивнӗ.
Вырӑнти таксистсен шухӑшӗпе, Чӑваш Енрен, Мӑкшӑ Республикинчен тата ытти регионтан вӗсем патне ӗҫлеме килекен водительсем тарифсене пӗчӗклетеҫҫӗ, пӗтӗм саккаса илеҫҫӗ, ҫавна май «час пикре» коэффицент пысӑкланмасть.
Чӑваш Енри такситсем вара кунпа килӗшмеҫҫӗ. «Чылайӑшӗ чӑвашсем клиентсене туртса илнӗшӗн ҫапӑҫаҫҫӗ тесе шутлать. Ку ун пек мар!!! Клиентсем пурин валли те ҫитеҫҫӗ. Пӗлтерӗшӗ – клиентсене мӗнле тивӗҫтернинче. Ку тытӑмра тахҫанах йӗрке тумалла!» - ҫырнӑ Алексей халӑх тетелӗнче.
Пост патне ҫырнӑ комментарисене тишкерсен ҫакӑ паллӑ: Чулхулари клиентсем конкуренци пурришӗн, таксистсем пур саккаса та илнишӗн, хак пӗчӗкленнишӗн кӑмӑллӑ.
Пушкӑртстанра пурӑнакан нумай ачаллӑ хӗрарӑм Чӑваш Енри ҫынсене улталаса укҫаллӑ пулнӑ. Вӑл тӗнче тетелӗнче япала сутакан ҫынсене шыраса тупнӑ та вӗсем патне шӑнкӑравланӑ.
Пушкӑртсан хӗрарӑмӗпе калаҫнӑ хыҫҫӑн сутуҫӑсен карточки ҫинче пӗр пус та юлман – йӑлтах сӑптӑрса кайнӑ. Хайхискер вӗсене таваршӑн кӑштах укҫа тӳлесе хума шантарнӑ, унтан укҫа темшӗн куҫманнине каланӑ та банкомат патне пырса хисепсене пусма ыйтнӑ. Ҫапла вӑл мобильлӗ банка кӗнӗ. Шупашкарта пурӑнакан пӗр хӗрарӑм ав унӑн вӑлтине ҫакланнӑ: сусӑрсен кӳмине сутса 4 пин тенкӗсӗр тӑрса юлнӑ.
Ҫак хӗрарӑма тытса чарнӑ. Суд пулнӑ, ӑна тӗрмене хупмасӑр айӑпланӑ. Нумай ачаллӑскер судра ҫапла ӑнлантарнӑ: «Ачасене тӑрантарас тесе, пӗлетӗр-и, эпӗ ним пирки те шутламан».
-3.7 °C