Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш ялӗнче, Чӑвашкассинче, ҫулсеренех ватӑсене асӑнса Учук ирттереҫҫӗ. Мӑчавӑр ял пуҫласа яракансенчен кашнинчен уйрӑммӑн кивӗ масар ҫинче вӗсен ячӗпе лартнӑ палӑка уҫма ирӗк ыйтать. Унтан пурте ватӑсене асӑнаҫҫӗ, «тутлӑхлӑ пулӑр» теҫҫӗ.
Арҫынсем авалхи йӑла-йӗркене тӗпе хурса така пусса шӳрпе пӗҫереҫҫӗ. Хӗрарӑмсем сӗтел хатӗрлеҫҫӗ. Ҫамрӑксем вара ӗмӗт кантри ҫыхма каяҫҫӗ. Ҫав кун чӑвашкассисем юрласа ташлаҫҫӗ.
Вырӑнти таврапӗлӳҫӗсем Чӑвашкасси мӗнле пулса кайнине архивсенче тӗпчесе пӗлнӗ. Ял 1600-мӗш ҫулсенчех пуҫланса кайнӑ. Чӑвашкассине пуҫарса яракансем Турхан тимӗрҫӗ, Шинкарей лашман тата Комсомольски районӗнчи Асанкассинчен куҫса килнӗ Элментюк пулнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан хӗрарӑм Мари Элти вӑрманта ҫухалса кайнӑ. Мари аварипе ҫӑлав службин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, пирӗн ентеше тупнӑ, киле таврӑнма пулӑшнӑ.
Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Мари Элти ҫӑлав службине 59 ҫулти хӗрарӑм шӑнкӑравласа хӑй вӑрманта ҫухалса кайни пирки пӗлтернӗ. Хайхискер Звенигово районне, Кӗҫӗн Мартын юханшывӗ ҫывӑхне, кӑмпа пуҫтарма кайнӑ.
Хӗрарӑм вӑрманта ҫӳреме пӗлмен. Кун пирки вӑл сӑлавҫӑсене те пӗлтернӗ. Оперативлӑ дежурнӑй ӑна хӗвеле пӑхса Кокшайск тракчӗ еннелле утма хушнӑ. Вырӑна часах Кокшайскри аварипе ҫӑлав ушкӑнӗ ҫитнӗ. Хӗрарӑма тупнӑ, вӑрмантан тухма пулӑшнӑ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче Чӑваш Енрен кӳрсе килнӗ чӑх-чӗпе тытса чарнӑ. Хуҫин ҫумра кирлӗ документсем пулман-мӗн.
Чӑваш Енри кайӑк-кӗшӗке Чӗмпӗре кӗнӗ ҫӗрте ветеринари специалисчӗсем тата ҪҪХПИ ӗҫченӗсем тытса чарнӑ. Машинӑра 250 пуҫ пулнӑ. Вӗсене Патӑрьелтен кӳрсе килнӗ.
Чӑх-чӗп хуҫин кайӑк-кӗшӗк сывӑ пулнине, вӗсем ӑҫтан тупӑннине ӗнентерекен документсем пулман. Халӗ Чӑваш Енри чӗпӗсене карантина тӑратнӑ.
Шигун районӗнчи "Сенькино" ялӗ
Чӑваш ялӗсен вырӑсла ячӗсемсӗр пуҫне чӑвашла ятсем те пур. Чылай чухне чӑвашла тата вырӑсла ятсем пӗр пек мар. Тӗрлӗрен.
Ҫакӑ Чӑваш республикин тулашӗнче те ҫаплах.
Вырӑсла ятсене пурте пӗлеҫҫӗ. Чӑвашлисене — аплах мар. Хытӑрах та калама пулать: чӑвашла ятсен манӑҫа тухса пырас туртӑм та пур. Уйрӑмах — Чӑваш республикин тулашӗнче.
Апла ҫеҫ те мар-ха. Ҫавнашкал ятсене тупса палӑртса та пӗтереймен пулмалла. Ҫапла вара леш хайхи ятсем ӗмӗрлӗхех тӗнчерен ҫухалас хӑрушлӑх та пур.
Кунашкал кӑлтӑксене пӗтерес пулать. Урӑхла каласан, кашни чӑваш ялӗн ятне тупса палӑртмалла, пурнӑҫра усӑ курмалла.
Шигун районӗнчи "Сенькино" ялӗ. Тепӗр сӑн (Федисовсен ҫурчӗ)
Акӑ Самар облаҫӗнчи Шикун районӗнчи Подвалье ял тӑрӑхӗнчи "Сенькино" ялӗ.
Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ Сергей Морозов В.И. Ленин ячӗллӗ премие тавӑрнӑ. Кун пирки вӑл паян Facebook-ри хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ.
«Эпир хамӑр историнчи чи лайӑх пулӑмсене сыхласа хӑварса усӑ курасшӑн. Шӑп ҫавна пула паян эп Ленин премине тавӑрасси пирки пӗлтертӗм, «В.И. Ленин ячӗллӗ кӗпернаттӑр премийӗ ҫинчен» Хушӑва алӑ пусрӑм», — ҫырса пӗлтернӗ Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ.
Ленин премине 2020 ҫултан пуҫласа пилӗк ҫулта пӗрре парӗҫ. Ӑна пӗр-пӗр лауреат е ҫынсен ушкӑнӗ тивӗҫме пултарӗ. Чыславне ака уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Владимир Ильич Ленинӑн ҫуралнӑ кунӗнче ирттерӗҫ.
Аса илтеретпӗр, Владимир Ильич Ленин юнӗнче чӑваш юнӗ те пур.
Солнце ялӗнче Газ кӗртнине уявлани.
Чӗмпӗр хулине чи ҫывӑхра вырнаҫнӑ чӑваш ялӗ тесен, нумайӑшне асӑнма пулать. Вӗсенчен хӑшӗсем Чӗмпӗр хула тӑрӑхӗн территорийӗчех вырнаҫнӑ. Акӑ Аэропорт ҫывӑхӗнчи Баратаевкӑнах илер. Унта пурнакансенчен 32% — чӑвашсем. Ҫав тӑрӑхри Новосельдинскире — 29%, Кротовкӑра — 37%, Каменкӑра — 64%, Лаишевкӑра — 28%. Тата ытти те.
Ҫапах та кунашкал тӗслӗхсене чӑн-чӑн чӑваш ялӗсем теме иртерех-ха. Мӗншӗн тесен юлашки 50 ҫул хушшинче ҫеҫ ҫакнашкал лару-тӑру йӗркеленнӗ.
Солнце ялӗнче газ кӗртнине уявлани. Малти курӑмра — Владислав Третьяк, легендарлӑ хоккеист.
Ман шутпа, Чӗмпӗре чи ҫывӑх чӑваш ялӗсем тесе Чӑнлӑ районӗнчи "Сахалин" тата "Солнце" текеннисене асӑнма пулать. Вӗсене 1920-мӗш ҫулсенче Анатри Тимӗрҫен чӑвашӗсем никӗсленӗ. 2010-мӗш ҫул тӗлне "Сахалин" текеннинче пӗр ҫын ҫеҫ пурӑннӑ.
(кунҫыру типтерӗнчен, 2018, пуш, 24)
Чӗмпӗрти таврапӗлӳҫӗсен 25-ҫуллӑх уявне паллӑ тӑвасси пирки Николай Казаковпа пӗлтӗрех калаҫса килӗшнӗччӗ. Уява ирттересси виҫ-тӑват кун юлсан Николай Кондрашкин йыхравларӗ, сире ҫула май Тимсӗрҫене илсе каятӑп тесе хытарчӗ. Ун хыҫҫӑнах Олег Мустаев ыйтрӗ: «Килетӗр-и. Кӗтетпӗр. Эсӗр килсен эпӗ хамӑн ӗҫ планне улӑштарсах кӗтсе илетӗп», — терӗ.
Кам каять-ха чӗмпӗрсен канашлӑвне тесе СЧК председателӗпе Сергей Сорокинпа калаҫатӑп. Ӑна чӗнмен иккен. СЧК секретариатне шӑнкӑравлатӑп — Галина Соловьева та йыхрав илменнине калать. Мӗнле-ха капла. Хамӑр уйӑрса кӑларнӑ ывӑл ача пире ним картне те лартмасть пулать-и-ха?
Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхне мар, хамӑрӑн тепӗр усрав ачана — Чӑваш халӑх академине — чӗннӗ иккен. Лашине Евгений Ерагин кӳлет-мӗн, сӗлӗ хакне тӳлесен мана валли те вырӑн тупӑнма пултарать терӗ.
...Чӗмпӗр ҫӗрӗ ҫинче таврапӗлӳҫӗсем шупашкарсене ҫӑкӑр-сӑрапа ҫав тери тараватлӑн кӗтсе илчӗҫ.
Чӗмпӗр облаҫӗнчи районсенче И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалланӑ Чӑваш культура кунӗсем иртеҫҫӗ. Чертаклӑ, Ҫинкӗл, Кӑлаткӑпуҫ, Майна, Ҫӗнӗ Малӑкла, Мелекесс районӗсенчи чӑваш ялӗсенчи ентешсем Ҫутта кӑлараканӑмӑра асӑнса пысӑк уявсем йӗркелерӗҫ.
Уява хатӗрленсе вырӑнти ӑстаҫӑсем ал ӗҫӗсен, И.Я. Яковлев кун-ҫулӗпе тата пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ кӗнекесен, ӳкерчӗксен, вӗт шӑрҫаран тӗрленӗ тата ӑсталанӑ капӑрлӑхсен, чӑваш апат-ҫимӗҫӗн куравӗсене йӗркеленӗ. Кашни районтах чӑвашсене уяв ячӗпе район пуҫлӑхӗсем, УОЧНКА председателӗ Олег Мустаев саламланӑ.
Чӑваш культура кунӗсене тата И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалланӑ уява вырӑнти пултарулӑх ушкӑнӗсен вӑйӗпе хатӗрленӗ тата Шупашкартан килсе ҫитнӗ артистсен — ЧР тава тивӗҫлӗ артисткин Людмила Семеновӑн, Денис Пугач юрӑҫӑсен тата купӑс ӑстин Александр Сорокинӑн пысӑк та илемлӗ концерчӗпе тӑсӑлнӑ.
Чӗмпӗр облаҫӗ. Майна районӗ. Чӳреккел ялӗ.
Чӳреккел, вырӑсла Чирикеево, Чӗмпӗр облаҫӗнчи Майна районӗнчи историлле чӑваш ялӗ. Ӑна Чӑваш республикинчи Шӑмӑршӑ районӗнчи Кивӗ Чукал ҫыннисем никӗсленӗ.
Асӑннӑ Майна районӗнче чӑвашсем ушкӑнланса пурнакан ялсем татах та пур. Анчах та вӗсем е чылай каярах никӗсленнӗ е унчченхи "таса" вырӑс е "таса" ирҫе ялӗсем демографи енчен улшӑннӑран сасартӑк чӑвашланнӑ темелле. Ҫапла вара Чӳреккел ку районта ҫапах та хӑйӗн чӑн чӑвашлӑхӗпе уйрӑлса тӑратех. Паллах, паянхи куна вӑл та вырӑсланса кайман пулсан.
Пӗлместӗп, тен, камӑн та пулсан мӗнле те пулин сӑлтава пула кунта ҫитсе килме те тивӗ.
Енчен те чӑнах та ун пек май килсе тухсан, унашкаллисем валли ку тӑрӑхра пӗр тӗлӗнттермӗш пур. Вӑл ҫак Чӳреккелтен пӗр пилӗк ҫухрӑмра уй варринче ларакан пӗччен чиркӳ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул тултарнипе ҫыхӑннӑ мероприятисен ярӑмӗ нарӑсӑн 4-мӗшӗнче Димитровградри «Восход» Культура керменӗнче тытӑнчӗ. Ку тӑрӑхри чӑвашсем Аслӑ Патриархӑмӑра халалланӑ Чӑваш чӗлхипе культурин кунне ҫӳллӗ шайра ирттерчӗҫ. Ҫакна чӑвашсене саламлама пынӑ Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Сергей Морозов та, Мелекесс район пуҫлӑхӗ Сергей Сандрюков та, УОЧНКА председателӗ Олег Мустаев та, салам сӑмахӗсемпе тата парнесемпе килсе ҫитнӗ ытти халӑхсен автономийӗсен пуҫлӑхӗсем те хӑйсен сӑмахӗсенче палӑртрӗҫ.
— Раҫҫейӗн тӗп хӗҫ-пӑшалӗ — халӑхсем, тӗн конфессийӗсем хушшинчи туслӑх. Пирӗн тӗллев ҫав туслӑха сыхласа, ҫирӗплетсе вӑйлӑ, ҫынсене телейлӗ пурӑнмалли регион туса хурасси. Чӑваш ҫынни регионти пур тытӑмра та вӑй хурать, ҫак Аслӑ халӑхран тухнӑ ҫынсем пирӗн регион чапне, сумне ӳстереҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче Совет Союзӗн Геройӗ ятне 7 чӑваш, пӗри Мухтав орденӗн тулли кавалерӗ пулнине манмалла мар. И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине палӑртнӑ май ҫакна каласшӑн, вӑл Чӗмпӗр ҫӗрӗ ҫинче чӑн-чӑн педагог пулса тӑнӑ, 150 ҫул каялла Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсене ҫутта кӑларакан центр йӗркеленӗ.
-3.7 °C
