Муниципалитетсем хушшинчи Улатӑр РФ ШӖМ пайӗн лаптӑкӗнче 40 ҫулхи арҫын виллине тупнӑ-мӗн. Республикӑри РФ СК управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх малтӗрӗслеве ирттерсен арҫынӑн кӗлетки ҫинчен тӗрлӗ сурансене асӑрханӑ.

Йӗрлев умӗнхи тӗрӗслев вара ҫакна кӑтартса панӑ: авӑнӑн 14-мӗшӗнче ӳсӗр Улатӑр ҫыннине администраци йӗркине пӑснишӗн полици уйрӑмне протокол ҫырма илсе кайнӑ. Кирлӗ хутсене тултарнӑ хыҫҫӑн йӗркене пӑсакан полици ӗҫченӗсем тимлӗх ҫухатнипе усӑ курса управленийӗн ҫуртӗнчен тухса тарнӑ. Ӑна шырама тытӑннӑ пулин те тупайман.

Тепӗр кунхине 11:00 сехетсенче хайхи арҫын виллине полици уйрӑмӗн чӳречи айӗнче асӑрханӑ пулнӑ. Полици ӗҫченӗсем Улатӑр ҫынни тарас тесе иккӗмӗш хутран сиксе хытах аманса вилнӗ версие те пӑхса тухаҫҫӗ. Чӑн сӑлтавӗ вара судпа медицина экспертизине ирттерсен паллӑ пулӗ.

Нумаях пулмасть Чечня Республикинче террорист бомба таврашне сирпӗтсе янине пула виҫӗ полици ӗҫченӗ пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӗсенче иккӗшӗ вара — Чӑваш Республикинчи ШӖМ управленийӗн сотрудникӗсем.

Сирпенӳ Сунжен районӗнчи Серноводск ял таврашӗнчи Раҫҫей ШӖМ пайӗн лаптӑкне кӗрес ҫулта пулса иртнӗ.

— Палламан водитель урапапа пырса шалти ӗҫсен район пайне тӗп хапхаран кӗрсе каяс тенӗ. Ют машина курсанах полици ӗҫченӗсенчен пӗри ҫула ятарлӑ хатӗрпе картланӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн хӑй пурнӑҫне те шеллеменскер урапана сирпетсе янӑ, — пӗлтереҫҫӗ республикӑри Раҫҫей ШӖМ пресс-службинче.

Сирпӗнӗве пула виҫӗ полици ӗҫченӗ йывӑр аманса пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вилекенсен шутӗнче Чӑваш Республикинчи аслӑ полици сержанчӗсем — Леонид Пучков тата Александр Егоров — пулнӑ. Хурал-пост службин ӗҫченӗсем 23 тата 28 ҫултисем пулнӑ.

Паян, авӑнӑн 16-мӗшӗнче тӗрӗслев ирттерме Ҫурҫӗр Кавказ тӑрӑхне республикӑри ШӖМ комиссийӗ ҫул тытнӑ. Чӑваш Республикинчи Шалти ӗҫен министрӗ вилнисен тӑванӗсене тивӗҫлӗ пулӑшу кӳме хушу панӑ.

Сирпенӳ пулнӑ вырӑнта виҫӗ метр сарлакӑш тата виҫӗ метр тарӑнӑш шӑтӑк юлнӑ.

Малалла...

Ҫӗрпӳ районӗнчи ЗАГС уйрӑмӗ паянхи кун та 100-мӗш е 200-мӗш шутпа мӑшӑрланакансене чыслассипе ырӑ йӑлана тытса пырать.

Ҫак кану кунӗсенче вара шӑпӑх 200-мӗш мӑшӑрсен пӗрлешӗвне регистрациленӗ. Паллах, ку пулӑм ҫамрӑк мӑшӑра, туя пуҫтарӑннӑ хӑнасене савӑнтарнӑ. Вӗсемсӗр пуҫне ЗАГСра хӑйсен юратӑвне тата тепӗр ҫичӗ мӑшӑр офицаллӑ ҫирӗплетнӗ. Пӗр тӗвве ҫыхӑннӑ мӑшӑрсене саламласа пӗрлешӳ кӗрменӗн ӗҫченӗсем пӗрремӗш ҫемье документне алла тыттарнӑ. Савӑнӑҫлӑ мӑшӑрсем вара ЗАГС пайне малашлӑхра та, хӑйсен пӗрремӗш пепкесене регистрацилеме килме шантарса каланӑ.

Шӑматкун, авӑнӑн 14-мӗшӗнче 11:30 сехетсенче Шупашкарта «Матэ Залка» чарӑну ҫывӑхӗнче ҫулҫӳрев-транспорт инкекӗ сиксе тухнӑ. Мопедпа пыракан каччӑ «Пежо» маркӑллӑ маршутлӑ такси ҫине пырса тӑрӑннӑ-мӗн.

Ҫак пӑтӑрмаха сӑнанӑ Дмитрий Агафонов каласа панӑ тӑрӑх, мопед маршруткӑн хыҫалти пайне ҫапӑннӑ, водителӗ вара «Пежон» хыҫалти кантӑкне каскӑпа ҫемӗрсе обществӑлла транспорт салонне вӗҫсе кӗнӗ.

Йывӑр сусӑрлануран мопед водительне пуҫри шлем хӑтарнӑ пулнӑ. Ытти сусӑрланакансем ҫинчен сас-хура хальлӗхе тухман-ха.

Музейра

Шупашкарта мӗнле кӑна музей ҫук пулӗ? Тӗрлӗлӗхӗпе вӑл ытти чылай хулана ирттерет пулӗ. Вӗсен шутӗнче айӑплава пурнӑҫлакан федераллӑ служба тытӑмӗн музейӗ те пур. Нумай пулмасть унта хӑнара ЧППУ 5-мӗш курсӗнче пӗлӳ пухакан студентсем пулнӑ.

Музейре паянхи кун ҫакӑнта ӗҫлекенсем пухнӑ 300 ытла экспонат упранать. АПФСТ музейӗнчи 2 сехетлӗ экскурси «пуҫиле айӑплава пурнӑҫлакан ӗҫлекенсене ертсе пырасси» специализацие суйланӑ студентсемшӗн чӑн та усӑллӑ пулчӗ теме пулать — вӗсем служба ӗҫӗнчи чылай енӗсемпе паллашма пултарчӗҫ. Музейри экспонатсем те хӑнасемшӗн кӑсӑклӑ пулчӗҫ: тӗрмере ларакансемпе вӑрттӑн ҫыхӑну тытмалли мелсем (икӗ тӗплӗ пӗчӗк арча, ҫыру-пӗлтерӳ вӗҫтерсе яма пултаракан тапкӑч /арбалет/), тӗрмере ларакансем ӑсталанӑ тӗрлӗ ӳнер ӗҫӗсем тата ытти те.

Кӳлхӗрри кӳлли

Вӑрнар районӗнче вырӑнти пӗлтерӗшлӗ сыхлакан ҫутҫанталӑк палӑкӗ пур — Кӳлхӗрри кӳлӗ. Вӑл Кӳлхӗрри ялӗпе юнашар, Вӑтам Ҫавала юхса кӗрекен Ирар юханшыв ҫумӗпе вырнаҫнӑ. Нумай пулмасть ӑна епле упранине тӗпчеме Чӑваш Енӗн ҫутҫанталӑк министерствин «Дирекция ООПТ» директор ӗҫне пурнӑҫлакан В.А. Яковлев тата Калинин ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Людмила Иванова пырса кайнӑ.

Тӗрӗслевҫӗсем сӑнаса курнӑ тӑрӑх кӳлӗ хӗрринче ҫутҫанталӑк палӑкӗ пирки пӗлтерекен хӑма пур иккен (хайхи ватманнине, вӑрласа кайманнине тӗрӗсленӗ пулинех — хӑйсем тытса пыракан лаптӑкра мӗн пулса иртнине пӗлмеллех ентӗ). Ҫавӑн пекех ҫуп-ҫапа пуҫтарса тасатни сисӗннӗ. Ҫавах та тӗрӗслевҫӗсем хӑш-пӗр вырӑнта пуҫтарман ҫуп-ҫапа асӑрханӑ-асӑрханах — мӗн тейӗн, тирпейсӗр этемсем пирӗн пур ҫӗрте те тӗл пулаҫҫӗ.

Ҫак кунсенче Илле Иванова айӑплакан суд ларӑвӗсем тӑхтав хыҫҫӑн малалла пухӑнма тытӑннӑ. Виҫӗ эрне пек пуҫтарӑнман хыҫҫӑн чи малтанхи авӑнӑн 12-мӗшӗнче иртнӗ иккен. Ларӑва Илле Иванов унччен хатӗрленӗ плакатсемпе тухнӑ: «Мана йыхрав чӑвашла пама ыйтатӑп» тата «Йӑкӑнат Мишшипе Путин резидент конституцисен гаранчӗсем мар!». Малтанхи пекех тӳре вӗсене хывса хума ыйтнӑ, Илле Иванов килӗшмен хыҫҫӑн ку ӗҫе приставӑн тума тивнӗ.

Ку кун суд ларӑвӗнче йыхрав хучӗсене чӑвашла тивӗҫтерессине сӳтсе явнӑ иккен. Асаилтеретпӗр: Илле Иванов ҫурлан 15-мӗшӗнче суда кайман, ун вырӑнне Аслӑ суда ҫул тытнӑ — унта ҫак заявленине хӑварнӑ та. Копийӗсене республика Элтеперӗн ҫыруҫине, Патшалӑх канашӗн спикерне Юрий Попова, Чӑваш Ен прокурорне Владимир Метелина тата ыттисене ярса панӑ. Ҫӳллӗ шайри пуҫлӑхсем вара ыйтӑва татса пама Муркаш район судне «антарса панӑ». Ӗҫ-пуҫ капла май аталанни мӗнпе вӗҫленесси каламасӑрах паллӑ — Илле Иванов вырӑсла та лайӑх пӗлет, чӑвашла йыхрав хучӗсем ярса парса чӑрманса тӑма кирлӗ мар тесе йышӑннӑ. Илле Иванов, паллах, хӳтӗленнӗ — кунта ӗҫӗ чӑвашла е вырӑсла лайӑх пӗлнинче мар тенӗ, ыйтӑвӗ чӑваш чӗлхине патшалӑх чӗлхи шайӗнче усӑ курнинче имӗш.

Малалла...

«Алран алла. Пире тата несӗлсене» ятпа ҫӳрекен ыркӑмӑллӑх акци пынӑран Чӑваш Республикин наци вулавӑшне «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» ҫӗнӗ кӗнеке килсе ҫитнӗ.

Альбом авторӗ — Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин ӳкерӳҫӗсен пӗлтешӗвӗн пайташӗ — Т.В. Шарикова.

Асӑннӑ альбом вулакансене «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» республика куравӗнчи хӑш-пӗр экспонатсемпе паллашма сӗнет. Альбомра республикӑри халӑх ӑстисен ӗҫӗсене кӑна мар, тӗрле ҫулсенчи шкул ачисен ал ӗҫӗсене кӑтартнӑ.

Татьяна Шаркова хӑйӗн альбомне пултаруллӑх командировкисене ҫӳресе, теттесен ӑстисемпе паллашса темиҫе ҫул хушши пӗччӗкӗн-пӗччӗкӗн пуҫтарнӑ.

Ҫак кӗнеке халӑх ӑстисемшӗн, вӗренекенсемшӗш клуб тата социаллӑ ӗҫченсемшӗн питӗ усӑллӑ материал пулӗ. Республика наци вулавӑшӗ пурне те ҫак кӑсӑклӑ кӗнекепе паллашма йыхравлать.

Валерий Туркай

Авар поэчӗ Расул Гамзатов ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитет, ҫак паллӑ куна халалласа республикӑра пултаруллӑ сӑвӑҫӑн сӑввисен чӑвашла куҫарӑвне пичетлесе кӑларнӑ. Чӑваш Енӗн культураминӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх Валерий Туркайӑн куҫарусен пуххине «Вучах умӗнче» ят панӑ. Кӗнекен тиражӗ — пин экземпляр.

Чӑваш поэчӗ Валерий Туркай ҫак эрнере Дагестанра Гамзатов ячӗпе йӗркеленӗ пултаруллӑ каҫсене хутшӑннӑ. «Шурӑ тӑрисем» Гамзатов кунӗсене хӑнасене Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионсенчен, ҫавӑн пекех Турцирен, Египетран, Алжиртан, Болгарирен, Беларуҫрен чӗннӗ пулнӑ.

Ҫыравҫӑсем, культура ӗҫченӗсем тата мероприятийӗн ытти хӑнисем Расул Гамзатов вил тӑпри ҫине чечексем хунӑ, куравсене кӗрсе тухнӑ, Поэзи театрӗнче поэтсен конкурсӗнче хутшӑннӑ, Гамзатовӑн пӳрт-музейӗнче тата поэт ҫуралса ӳснӗ Хунзахс районӗнчи Цада ялӗнче пулса курнӑ.

Чӑн та ҫу вӑхӑтӗнче ҫак кӑпшанкӑ ҫынсене самай шар кӳрет — нӑйлата-нӑйлата этем юнне сахал мар ӗҫет вӑл. АПШ ӑсчахӗсем вара ҫын тарӗнчи пӗр компонента тупнӑ иккен — ӑна пула хайхи вӑрӑмтунасем этеме пачах та курмаҫҫӗ.

1-метилпиперазин ятлӑскер пурин те ҫук иккен, хӑш-пӗр ҫынсен тарӗнче кӑна тӗл пулать. Анчах та унпа сӗрӗнсен — ӑсчахсем вӑрӑмтунасем явӑнакан читлӗхе кӗнӗ — ҫак нӑйлакан кӑпшанкӑ ҫынна пачах та туймасть иккен, юнсӑр япала евӗр йышӑнать.

Ӑсчахсем шантарнӑ тӑрӑх ҫӗнӗ препарата ҫитес вӑхӑтрах тума тытӑнӗҫ.