Чӑваш кӗнеке издательствинче «Чӑваш литературин XX ӗмӗрӗнчи историйӗ» кӗнекен пӗрремӗш пайӗ кун ҫути курнӑ. Унта 1900–1955 ҫулсем кӗнӗ.

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн специалисчӗсем хатӗрленӗ ӑслӑлӑх кӗнекинче чӑваш литератури XX ӗмӗрӗн пӗрремӗш ҫурринче епле аталанни пирки ҫырса кӑтартнӑ. Ӑна икӗ тапхӑрпа ӑнлантарнӑ: наци шухӑшне шыранӑ тапхӑр (1900–1929 ҫулсем) тата канонизациленӗ соцреализм тапхӑрӗ (1930-1955 ҫулсем).

Кӑларӑма статьясем, ҫав тапхӑрти ҫыравҫӑсене пултарулӑх портречӗсем кӗнӗ. Монографире этноцентрика енӗпе ӗҫленӗ ҫыравҫӑсен пултарулӑхне пысӑк тимлӗх уйӑрнӑ.

Тишкерӳ статйисене В.Г.Родионов, Г.И.Федоров, А.Ф.Мышкина профессорсем ҫырнӑ. Ҫавӑн пекех Н.Г.Ефремова-Ильина, И.Ю.Кириллова, В.В.Никифоров, И.В.Софронова хутшӑннӑ.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ 55 ҫулхи юбилейне уявлама хатӗрленет. Театр ӗҫӗ-хӗлӗ 1960 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Федор Васильевӑн «Шывармань» оперипе пуҫланнӑ.

Пирвайхи 15 ҫул театрӑн илемлӗх ертӳҫи Борис Марков пулнӑ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, театр ҫӑмӑл мар лару-тӑрура ҫуралнӑ. Ун чухне профессионал хор та, балет та пулман. Специалистсем те ҫитмен. Савутсенчен, фабрикӑсенчен, аслӑ шкулсенчен пултарулӑх ушкӑнӗнчи ҫынсем килнӗ унта. Вӗсем каҫсерен репетицисем ирттернӗ.

Историе илес пулсан, Чӑваш академи драма театрӗн тата Чӑваш патшалӑх филармонийӗн симфони оркестрӗн ҫумӗнче 1959 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх музыка драма театрӗ йӗркеленнӗ. 1969 ҫулта вӑл уйрӑм ушкӑн пулса тӑнӑ, 1993 ҫулта вара Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн ятне панӑ.

Юбилей каҫӗнче Георгий Хирпӳн «Нарспи» оперине кӑтартӗҫ. Ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче эксклюзивлӑ концерт пулӗ, унта артистсен ачисем сцена ҫине тухӗҫ. 27-мӗшӗнче вара халӑха «Шывармань» курма чӗнеҫҫӗ.

Ваня Еруков

Ҫу уйӑхӗн 15–16-мӗшӗсенче Шупашкарта «Купӑс — манӑн чун» Пӗтӗм Раҫҫей фестивалӗ иртнӗ. Унта Тутарстанри, Мари Элти, Чулхула облаҫӗнчи купӑс, баян, аккардеон калакан маттурсем пухӑннӑ.

Фестивале пултаруллӑ ҫамрӑксене тупса палӑртас, вӗсене хавхалантарас тӗллевпе ирттернӗ.

Фестивале Вӑрмарти ачасен ӳнер шкулӗнче вӗренекен маттур арҫын ача Иван Еруков та хутшӑннӑ. Ваня 8 ҫулта кӑна-ха, анчах вӑл конкурсра пултарулӑхне кӑтартма пултарнӑ.

Вӑрмар ачи 9 ҫул тултарманнисен ушкӑнӗнче — баян, аккардеон, купӑс калакан солистсен номинацийӗнче — 3-мӗш вырӑн ҫӗнсе илме пултарнӑ.

Жюри Ваня Еруковӑн пултарулӑхне пысӑка хурса хакланӑ. Арҫын ача музыка пултарулӑхне Валентина Васильевна Павловская патӗнче туптать.

Ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртмен 20-мӗшӗччен Шупашкарта наци кухнин «Шупашкар — хӑнасене ырӑ кӑмӑлпа кӗтсе илекен хула» конкурс иртет.

Калинин районӗн администрацийӗн пресс-релизӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурс ҫак номинацисемпе иртӗ: «Чи лайӑх наци яшки», «Какайран пӗҫернӗ чи лайӑх наци апачӗ», «Пулӑран пӗҫӗрнӗ чи лайӑх наци апачӗ», «Чи лайӑх наци кукӑлӗ», «Чи лайӑх наци десерчӗ», «Наци кулинари ҫӗнӗлӗхӗсем», «Наци ноу-хау!».

Фестивале пӗтӗмлетнӗ май конкурс комиссийӗ наци апачӗсен авторӗсене хавхалантармашкӑн хушма номинацисем те палӑртма пултарӗ.

Ҫӗнтерӳҫӗсене уйӑхран палӑртӗҫ, Республика кунӗнче чыслӗҫ.

Ӗнер Муркаш районӗнче паллӑ историк, этнограф, тӗпчевҫӗ, «Хыпар» хаҫат никӗслевҫи Николай Никольский ҫуралнӑранпа 137 ҫул ҫитнине уявланӑ.

Чӑваш наци конгресӗн пресс-службин ертӳҫи Зоя Яковлева, сӑмах май, Николай Никольскийӗн ятне халӑх асӗнче упрас енӗпе ЧНК Президенчӗн ҫyмӗ Алексей Леонтьев сахал мар вӑй хунине палӑртать. А. Леонтьев Никольский ҫырса хӑварнӑ ӑслӑлӑх ӗҫӗсене кӗнекелесе кӑларнӑ, унӑн эткерлӗхне ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратма чылай тӑрӑшнӑ. «Халӗ паллӑ ӑсчах ҫуралнса ӳснӗ тӑрӑха, вӑл ҫуралнӑ Купӑрля ялне пырса кӗмe те питӗ кӑмӑллӑ. Ял варринчи кӳлӗ, Никольский ячӗллӗ парк, вӑл пурӑннӑ ҫурт тӗлӗсем хитре те илӗртӳллӗ», — палӑртать Зоя Яковлева.

Уява ирттерме Шупашкартан Муркаш тӑрӑхне ЧНК Президенчӗн ҫyмӗ Алексей Леонтьев, «Хыпар» хаҫат ӗҫченӗсем, Чӑваш халӑх ӳнерпе ӑслӑлӑх aкaдeмuкӗceм, тӗп хулари Никольский ячӗллӗ педколледжра вӗрентекенсемпе вӗренекенсем пырса ҫитнӗ. Вӗсене Никольскийӗн ентешӗсем ҫывӑх тӑванӗсене кӗтсе илнӗ пек йышӑннӑ. Вырӑнти тӳре-шара та хӑнасене хапӑл пулнӑ.

Малалла...

Эпир кӑҫал «Шан мана, тӗнче!» интернет конкурс йӗркелерӗмӗр. Унӑн тӗллевӗ — ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине, культурине вӗрентекенсене чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе кӑсӑклантарасси, литература пултарулӑхне аталантарасси, тӑван тавралӑхра пулса иртекен чи кӑсӑк енсене илемлӗ литература мелӗсемпе уҫса пама хавхалантарасси. Литӑмӑртӑва пӗтӗмлетме те вӑхӑт ҫитрӗ ӗнтӗ.

Ушкӑнсем кӑҫал нумаях пулмарӗҫ — хайлавсем сахалтарах килчӗҫ ҫав. Апла-и, капла-и, пурӗ 39 сӑвӑ-калав йышӑнтӑмӑр. Хаклав ӗҫне ЧПГӐИ ӗҫченӗ, чӑваш ҫыравҫи Альбина Мышкина тата Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ Аҫтахар Плотников хутшӑнчӗҫ. Пӗтӗмлетнӗ май ҫак хутшӑнакансене саламлама пулать:

6–7 классем:

1 вырӑн: Анастасия Киршевӑн «Мӑнуксем патне янӑ салам» сӑвви (Муркаш районӗ);

2 вырӑн: Юлия Вазюковӑн «Чӑваш ҫӗрӗ, пурӑн ӗмӗр» сӑвви (Сӗнтӗрвӑрри районӗ, Ӗсмел шкулӗ);

3 вырӑн: Наталия Париковӑн «Рейхстаг умӗнче» сӑвви (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Штанаш).

8-мӗшрисем (сӑвӑ хайлас енӗпе):

1-мӗш вырӑн: Шупашкарти 1-мӗш гимназире вӗренекен Никита Леонтьев («Ҫеҫпӗл патне ҫырнӑ ҫыру»);

2-мӗш вырӑн: Красноармейски шкулӗнче вӗренекен Анастасия Алексеева («Амӑшсем кӗтеҫҫӗ макӑрса.

Малалла...

«Нарспирен» чӗртсе тӑратнӑ сӑнарсем

Вилӗмсӗр «Нарспи» поэма авторне халалласа Елчӗк районӗнчи Кӗҫӗн Таяпари вулавӑшра «К. Иванов — чӑваш поэзийӗн ҫӑлтӑрӗ» ятпа пысӑк курав йӗркеленӗ. Унта классикӑн кӗнекисемпе, пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе, ун ҫинчен тӗрлӗ писатель хакласа, тишкерсе ҫырнӑ хайлавсемпе паллаштараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех вулавӑшра ҫак ялта ҫуралса ӳснӗ хастар вулаканӑн Вениамин Кудряшовӑн «Вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑри сӑнарсем» ятлӑ ӳкерчӗксен куравне те йӗркеленӗ. Ӳнерҫӗ библиотекӑпа чылайранпа туслӑ ҫыхӑну тытать. К.Иванов ҫулталӑкӗ пулнине шута илсе никам хистемесӗрех хайхискер алла хутпа кӑранташ тытнӑ иккен. Хӑй ӗҫӗсенче вӑл Петр Сизов художник ӳкерчӗкӗсене тӗпе хунӑ.

Вулавӑшра «Нарспи» поэмӑри сӑнарсене чӗртсе тӑратнӑ. Вӗсен авторӗсем — Кӗҫӗн Таяпара пурӑнакан Нина Михайлова, Анна Савинова, Маргарита Галкина тата Александра Козлова.

Ҫак уйӑхӑн 18-мӗшӗнче пирӗн республикӑра Пӗтӗм тӗнчери VIII кинофестиваль уҫӑлӗ. Унӑн президенчӗ малтанхи пекех Раҫҫей халӑх артисчӗ, «Мосфильм» киноконцерн тӗп пуҫлӑхӗ Карен Шахназаров юлӗ. Анчах хӑй вӑл килеймест иккен. Ҫакӑн сӑлтавӗ вӑл «Анна Каренина» фильм ӳкерме пуҫланипе ҫыхӑннӑ-мӗн.

Аса илтеретпӗр, фестиваль хӑнисем куракансемпе Шупашкарта, Етӗрне, Пӑрачкав, Красноармейски районӗсенче тӗл пулӗҫ. Фильмсене яланхиллех тӳлевсӗр кӑтартӗҫ.

Тӳресен 11 ӗҫ пахаламалла лекӗ. Сахал йышлӑ халӑхсен фильмӗсене Евгений Цымбал режиссер, сценарист, актер ертсе пыракан ушкӑн тишкерӗ. Фестиваль вӑхӑтӗнче Раҫҫейре, Финляндире, Хорватире, Казахстанра ӳкернӗ кинокартинӑсемпе паллашма май килӗ. Ҫавнашкалах чӑваш режиссерӗсем ҫӗнӗ 3 ӗҫ кӑтартӗҫ.

Кӑҫал Раҫҫейре Литература ҫулталӑкӗ пулнӑ май вулавӑшсенче, шкулсенче тӗрлӗ мероприяти иртет. Ҫапла майпа аслисем ҫамрӑксемпе ачасене кӗнекепе ытларах туслаштарасшӑн.

Хӗрлӗ Чутай районӗнче сӑвӑ вулакансен «Чутаях туртать ман чун» конкурс иртнӗ. Ӑна Мӑн Этменри шкулта йӗркеленӗ.

Конкурс ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче иртнӗ, унта кӗҫӗн классенче вӗренекенсем хутшӑннӑ.

Жюри сӑвӑ вулакансен пултарулӑхне хакланӑ. Вырӑнсене вӗсем ҫапла пайланӑ. 3-4-мӗш классен хушшинче А.Жижайкина, 1-2-мӗш классен йышӗнче Е.Никифоров пӗрремӗш вырӑнсене йышӑннӑ. Паян Хӗрлӗ Чутай шкулӗнче вара «Чутаях туртать ман чун» конкурс район шайӗнче иртнӗ.

Ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Красноармейскинчи культура ҫуртӗнче педагогсен хорӗсен конкурсӗ иртнӗ. Унта вӗренӳ учрежденийӗсенчи виҫӗ хор хутшӑннӑ.

Вӗсем тӗрлӗ юрӑ шӑрантарнӑ. Чӑвашла та юрланӑ вӗсем. Юрӑсем Аслӑ Ҫӗнтерӳпе ҫыхӑннӑ.

Малтанах конкурсҫӑсене Красноармейски район администрацийӗн вӗренӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Алексей Васильев, вӗренӳ ӗҫченӗсен профсоюз председателӗ Светлана Суховетрюк саламланӑ.

Юлашкинчен жюри председателӗ Николай Никоноров тухса калаҫнӑ май пӗтӗмлетӳ тунӑ. Ҫапла майпа пӗрремӗш вырӑна Красноармейски шкулӗн вӗренткенӗсен хорӗ йышӑннӑ. Иккӗмӗшне Трак шкулӗ тухнӑ. Виҫҫӗмӗшне чатукассисем йышӑннӑ.

Сӑнсем (9)