Чӑваш Енре ҫуралнӑ Ирина Федорова Мурманск хулин 9 ҫул каялла куҫса кайнӑ. Ӑна унта куҫма мӑшӑрӗ Александр, Ҫурҫӗр флотӗнче службӑра тӑнӑскер, ӳкӗте кӗртнӗ.
Федоровсем ӗнентернӗ тӑрӑх, вӗсен кушакӗ чӑвашла ӑнланать. Чӑннипе, малтан мӑр-мӑр вырӑс ҫемйинче пурӑннӑ. Анчах ку чӗлхене вӑл чӑваш ҫемйине лексенех манса кайнӑ. Халӗ кушак чӑвашла каласан ҫеҫ ӑнланать.
Чӑвашла пӗлекен Пушока Рекордсен кӗнекине кӗртмен, ҫапах ҫемье унпа мухтанать: Мурманск тӑрӑхӗнчи «Чӑваш тӗнчи» наци пӗрлешӗвӗнчи тусӗсемпе пӗлӗшӗсене кушак мӗн тума пултарнине кӑтартаҫҫӗ.
Палӑртмалла: Мурманск облаҫӗнче 4 пине яхӑн чӑваш пурӑнать. Унти карапсемпе шыв айӗнче ишекен кимӗсенче Чӑваш Енри ҫӗр-ҫӗр каччӑ ӗҫлет.
Чӳк уйӑхӗ пуҫлансан Чӑваш Енре сунарҫӑсене хӑш-пӗр чӗрчуна тытма ирӗк парӗҫ. Вӗсен йышне мулкачсене, тилӗсене, Америка шашкисене, вӑрман пӑсарисене, шӑши юсӗсене тата сӑсарсене кӗртнӗ.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, сунар сезонӗ чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пуҫланать. Ҫак уйӑхра ӑтӑрсене, Европа хӑнтӑрӗсене, тилӗсене, енот евӗр йытӑсене тата кашкӑрсене тытма юрать. Сезон нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче вӗҫленӗ.
Анчах сунарҫӑсен чиккине пӗлмелле. Вӗсене пӗр талӑкра 3 хӑнтӑр, 3 сӑсар, 2 Америка шашки, 1 мулкач, енот евӗр 2 йытӑ, 1 шӑши юсӗ тытма ирӗк панӑ.
Чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче вӗҫен кайӑксене тытма чарӗҫ.
Чӑваш Енре миҫе упа пурӑннине шутланӑ. Нумаях май – 20 кӑна. ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, упасен йышӗ пӗлтӗрхи пекех юлнӑ. Ун чухне те 20 чӗрчуна шута илнӗ.
Вӑрнар тата Шупашкар районӗсенче, ытти муниципалитетпа танлаштарсан, упа нумайрах: 5-шер пуҫ. Ҫавӑн пекех ҫак чӗрчунсем Улатӑр, Шӑмӑршӑ, Пӑрачкав, Ҫӗмӗрле районӗсенче пурӑнаҫҫӗ.
Палӑртмалла: хӑмӑр упана Чӑваш Енӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ, ҫавӑнпа ӑна тытма юрамасть.
Ҫӗрпӳ хулинче ӗнер урнӑ чир тупса палӑртнӑ. Пӗр хуҫалӑхра ку чирпе кушак чирленӗ. Ҫакна лаборатори тӗпчевӗ те ҫирӗплетнӗ.
Урнӑ чире тупса палӑртнӑ май карантин тесе йышӑннӑ. Ку Ҫӗрпӳ хулин ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ пайне пырса тивет, Октябрь, Хӗвелтухӑҫ, Куйбышев, Свердлов урамӗсемпе чикӗленет.
Карантин вӑхӑтӗнче йытӑсемпе кушаксене палӑртнӑ территорирен илсе тухма юрамасть. Ҫавӑн пекех ҫак чӗрчунсен куравне йӗркелеме, тискер чӗрчунсене зоопарка е урӑх района илсе каяс тӗллевпе тытма, килти выльӑх-чӗрлӗхпе сутӑ тума чарнӑ.
Канаш районӗнчи Вӑрӑмпуҫ ялӗнче карантин тесе йышӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ ӗнер пӗлтерчӗ-ха. Аса илтерер, унта урнӑ чирпе аптӑракан чӗрчуна тупса палӑртнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн Чӑваш Ен Элтеперӗ ятарлӑ хушу кӑларсах вӑл тӑрӑхра асӑрханулӑх мерисене ҫирӗплетрӗ.
Ҫак йӗркесен авторне карантинпа ҫыхӑннӑ ҫӗнӗлӗхе пӗлме май килчӗ. Пӑтӑрмахӗ асӑннӑ тӑрӑхра авӑн уйӑхӗн 12-мӗшӗнче сиксе тухнӑ. Унта кабель хуракан арҫынна урнӑ тилӗ тапӑннӑ. Ӑна тухтӑрсен пулӑшӑвӗ кирлӗ пулнӑ. Пӗрле ӗсленӗ тепӗр ҫын та шар курнӑ. Ӑна урнӑ чиртен вакцина тума тивнӗ.
Чирлӗ чӗрчун тапӑннӑ вырӑнта ветеринарсем дезинфекци ирттернӗ. Унсӑр пуҫне вӗсем ҫынсене хӑрушсӑрлӑх мерисене пӑхӑнмалли пирки ӑнлантарнӑ.
Канаш районӗнчи Вӑрӑмпуҫ ялӗнче – карантин. Унта урнӑ чире тупса палӑртнӑ, ҫавна май карантина ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Ялта чӗрчунсем урнӑ чирпе чирленӗ вырӑна пӗтересшӗн, чире малалла сарӑлма парасшӑн мар. Карантин паянтан, авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнчен, пуҫланать. Вӑл чӗрчун юлашки хутчен чирленӗ тӗслӗхрен икӗ уйӑха тӑсӑлӗ.
Карантин вӑхӑтӗнче ялта кушаксемпе йытӑсен куравне ирттерме, тискер чӗрчунсене зоопарка илсе каяс тӗллевпе тытма, килти выльӑх-чӗрлӗхе сутма юрамасть. Ҫавӑн пекех йытӑсемпе кушаксене ялтан илсе тухма чарнӑ.
Патӑрьел районӗн прокуратури информаци, информаци технологийӗсем, информацие хӳтӗлесси ҫинчен калакан саккуна мӗнле пӑхӑннине тӗрӗсленӗ. Пресс-служба пӗлтернӗ тӑрӑх, сайра тӗл пулакан чӗрчунсене сутакан сайтсене тупса палӑртнӑ.
Сайтсенче Раҫҫей Хӗрлӗ кӗнекине тата Пӗтӗм тӗнчери ҫутҫанталӑка сыхлакан пӗрлӗхӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ чӗрчунсене сутасси пирки пӗлтернӗ.
Сайта кӗрекенсем кирек хӑш вӑхӑтра та каракал ҫурине, мандаринка кӑвакалне туянма пултарнӑ. Сайта ирӗклӗнех кӗме май пулнӑ, регистраци тата пароль ыйтман.
Патӑрьел районӗн прокуратури суда 3 тавӑҫ янӑ. Вӗсене пӑхса тухса тивӗҫтернӗ.
Ҫӗмӗрлере пурӑнакан Дмитрий Инстаграмри старницине хулара килсӗр йытӑсене персе вӗлернине ӳкернӗ видеона вырнаҫтарнӑ. Арҫынна ҫынна тапӑнман йытӑсене те шеллеменни пӑшӑрхантарнӑ.
«Йытӑ амине яланлӑхах ҫывратса ячӗҫ, унӑн вара ҫурисем пур. Халӗ вӗсем амӑшне шыраҫҫӗ, нӑйлаҫҫӗ… Эпӗ шока кӗрсе ӳкрӗм, малтанах ӑнланмарӑм, присоскӑпа ҫеҫ печӗ пуль тенӗччӗ… Ҫак йытӑ нихӑҫан та, никама та тапӑнман», - ҫырнӑ Дмитрий.
Ҫӗмӗрлере килсӗр йытӑсем ҫынсене тапӑнаҫҫӗ-мӗн, ҫавӑнпа вӗсене пеме йышӑннӑ. Администрацин ЖКХ пайӗн пуҫлӑхӗ Андрей Таланов ӑнлантарнӑ тӑрӑх, йытӑсене урамра вӗлермеҫҫӗ, вӗсене вӑхӑтлӑха ҫывратса ярса ветучреждение илсе каяҫҫӗ-мӗн.
Кӑҫал республикӑра миҫе пӑши тытма юрать? 24 чӗрчуна пеме ирек панӑ. Хушӑва ЧР Элтеперӗ Михал Игнатьев алӑ пуснӑ.
Кӑҫалхи кӑрлач-нарӑс уйӑхӗсенче шутланӑ тӑрӑх, пирӗн республикӑра 1386 пӑши пурӑнать. Ҫакна шута илсе кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ҫитес ҫулхи ҫурлан 1-мӗшӗччен сунарҫӑсене 24 пӑшие тытма ирӗк панӑ. Ытларахӑшне, 6-шне, Йӗпреҫ районӗнче тытма юрать. Вӗсенчен 5-шӗ – 1 ҫултан аслӑраххисем, пӗри – ҫулталӑкран кӗҫӗнреххи.
Специалистсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, 24 пӑшие тытни ҫак чӗрчун тӗсне пысӑк сиен кӳмӗ.
Шупашкар районӗнчи фермер Евгений Майоров тӗве ҫемйинчи чӗрчуна – альпака – ӗрчетме шухӑшланӑ. Тупӑш тӑвасшӑн мар вӑл, чун киленӗҫӗшӗн ҫеҫ тытать вӗсене.
Фермер альпака унччен те усрама хӑтланнӑ-ха. Анчах чӗрчунсене конфискациленӗ, мӗншӗн тесен кирлӗ документсем пулман, инстанцисем витӗр тухман.
Иккӗмӗш хутӗнче Евгений Майоров Анапӑран 3 альпак илсе килнӗ. Шел те, аҫи вилнӗ. Икӗ ами вара халӗ йыш хушнӑ. Вӗсене Мартин тата Фаина ят панӑ.
Альпакӑн ҫӑмӗ паха. Вӗсем кунта утӑ, комбикорм ҫиеҫҫӗ, симӗс курӑк юратаҫҫӗ. Анчах кашни ҫур ҫулта вӗсен шӑлне хӑйрамалла.
-5.7 °C