Пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнче дежурнӑй ҫӑлавҫӑ пульчӗ ҫине шӑнкӑрав килнӗ: пӗр хӗрарӑм кушака ҫӑлма ыйтнӑ.

Чӑваш Енри шыравпа ҫӑлав служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарти Трактор тӑвакансен проспектӗнчи пӗр ҫуртӑн подъезчӗ умӗнче кушак путвал шӑтӑкне персе аннӑ-мӗн. Тӑватӑ ураллӑ тус унтан хӑй тӗллӗн тухайман. Ҫакна курнӑ пӗр хӗрарӑм чӗрчуна хӗрхеннӗ те ҫӑлавҫӑсем патне тӳрех шӑнкӑравланӑ.

Ҫӑлавҫӑсем кӑтартнӑ адреспа часах ҫитнӗ. Вӗсем альпхатӗрпе усӑ курса путвалти шӑтӑкран хӑраса ӳкнӗ кушака туртса кӑларнӑ та ӑна хуҫине панӑ.

Ӗнер Правительство ҫуртӗнче иртнӗ канашлура ҫапкаланчӑк йытӑсем пирки калаҫнӑ. Паянхи кун тӗлне республикӑра 3800 яхӑн килсӗр йытӑ шутланать. ЧР Элтеперне ку хисеп сисчӗвлентернӗ, вӑл вӗсене тытас ӗҫе вӑйлатма хушнӑ.

ЧР патшалӑх ветеринари службин инспекторӗ Сергей Скворцов республикӑри районсенче приютсем тӑвас ӗҫре сахал мар тӑрӑшмаллине пӗлтернӗ. Нумаях пулмасть чӗрчунсене хӳтӗлекен саккун вӑя кӗнӗ, ҫакӑ та ҫапкаланчӑк чӗрчунсем валли ятарлӑ вырӑн тума хистет.

Сӑмах май, Шупашкарта приют пур, вӑл, Сергей Скворцов каланӑ тӑрӑх, япӑх мар ӗҫлет. Унта нимеҫӗсем пулӑшаҫҫӗ. Пӗлтӗр ҫав приюта 393 йытӑ вырнаҫтарнӑ, вӗсенчен пӗр пайӗ валли хуҫа тупнӑ ӗнтӗ.

Шупашкарти Богданкӑра пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче инкек пулнӑ: йытӑсем тытмалли мини-приют тата хуҫи ҫунса кайнӑ. Пушарта хуҫипе пӗрле йытӑсем вилнӗ.

Пушар Ватунин урамӗнчи 1-мӗш ҫуртра ирхи 3 сехетсенче тухнӑ. Пушарнӑйсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулӑм ҫурт тӑррине, пӗр верандӑна тӗп тунӑ. Кил хуҫи хӗрарамӗ 55 ҫулти Татьяна Иванова кинолог пулнӑ. Вӑл овчаркӑсене юратнӑ, 40 яхӑн йытӑ тытнӑ.

Пушар тухни пирки хыпар ҫитсенех зоонимеҫӗсем пулӑшма васканӑ. Ҫурта тата картише кӗме май пулман – чылай йытӑ, сӑнчӑртан вӗҫереннӗскерсем, чупса ҫӳренӗ. 17 йытӑ валли хуҫа, кил тупса панӑ ӗнтӗ. Ҫапах темиҫе йытӑ вольерта-ха, нимеҫӗсем вӗсене пӑрахмаҫҫӗ, ҫитереҫҫӗ, пӑхаҫҫӗ.

«Контактра» халӑх тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кил хуҫипе пӗрле 13 йытӑ, 5 кушак ҫунса кайнӑ, ыттисем урама тухма ӗлкӗрнӗ.

Нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Лесси ятлӑ йытӑ ҫӑла кӗрсе ӳкнӗ. Унӑн хуҫи, хӗрарӑм, 21 сехет те 35 минутра ҫӑлавҫӑсем патне шӑнкӑравласа тӑватӑ ураллӑ тусӗ инкеке лекни пирки пӗлтернӗ. Кун пирки шыравпа ҫӑлав службин сайтӗнче хыпарланӑ.

Шыравпа ҫӑлав службин ӗҫченӗсем «Юбилейлӑ» сад юлташлӑхне пӗр тӑхтамасӑр тухса кайнӑ. Вӗсенчен пӗри альпинист снаряженийӗпе ҫӑла аннӑ та йытта ҫӳле илсе тухнӑ.

Кайран йытӑ хуҫи Наталья Никифорова хӑйӗн тата тӑватӑ ураллӑ тусӗнчен ҫӑлавҫӑсене тав туса ҫырнӑ.

Нумаях пулмасть Ҫӗрпӳре килсӗр йытӑсене машинӑпа таптанӑ, ҫакна видео ӳкерсе тӗнче тетелне кӑларса хунӑ арҫынна ҪҪХПИ ӗҫченӗсем тытса чарни, ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарас ыйтӑва пӑхса тухни ҫинчен пӗлтернӗччӗ. Ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Ҫак кунсенче арҫын халӑхран каҫару ыйтнине видео ӳкерсе тӗнче тетелне кӑларса хунӑ.

Видеора вӑл йытӑсене юратнине каланӑ. Чӗрчунсене таптаса арҫын Ҫӗрпӳре ҫапкаланчӑк йытӑсем хӑрушлӑх кӑларса тӑратнине кӑтартасшӑн пулнӑ-мӗн. Видео ӳкерсе ку ҫивӗч ыйтӑва хула администрацийӗн тата ветеринари службин ӗҫченӗсем патне илсе ҫитересшӗн пулнӑ иккен. Тӳре-шара хӑнк та тумасть-мӗн.

Ҫак видеона ӳкериччен арҫыннӑн арӑмне йытӑсем тапӑннӑ. Каҫару ыйтнӑ май вӑл Ҫӗрпӳ районӗнче ҫак чӗрчунсем ҫынна вилмеллех ҫыртса пӗтернине те аса илнӗ.

«Эпӗ видеона тӗнче тетелне кӑларса хунӑ хыҫҫӑн кӑна ҫак ыйту тӗлӗшпе ӗҫлеме пуҫларӗҫ. Унччен ма никам та хускатман? Эпӗ ҫакна таса тӑрса юлассишӗн каламастӑп, айӑпласан – килӗшетӗп. Тӗрмене лартсан – ларатӑп, ку манӑн шӑпа пулӗ», - тенӗ арҫын. Хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл йытӑсене машинӑпа таптаса вӗлересшӗн пулман.

Малалла...

Паян ҫӗрле Шупашкарти «Ровесник» культура ҫурчӗ» чарӑнура кӗрт йыттисем хӗре тапӑннӑ. Ӑна йытӑсем ҫыртнӑ ахӑртнех: вӑл ҫухӑрашнӑ. Йытӑсем хӗрӗн ҫиелти тумне ҫурнӑ, аллинчи сумкине туртнӑ.

Юрать, ҫав вӑхӑтра машина иртсе пынӑ. Водитель чарӑнса пулӑшма тухнӑ, хӗрӗн япалисене пуҫтарнӑ та ӑна салона лартса пульницӑна леҫнӗ.

Шел те, кӗрт йыттисем ҫынна тапӑннӑ тӗслӗхсем тата пулнӑ. Эрне каялла йытӑсем ачаллӑ хӗрарӑма тапӑннӑ, пепкене туртса илме хӑтланнӑ. Пӗр арҫынна та йытӑсем шар кӑтартнӑ: вӗсем унӑн урине ҫыртнӑ.

Ҫынсем йытӑсене тытакан службӑна шӑнкравласа пӗлтернӗ. Анчах, «Про Город» хаҫата пӗр хӗрарӑм каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, вӗсенчен нимӗнле хурав та пулман.

Паян Ҫӗрпӳри ҪҪХПИ ӗҫченӗсем «вуниккӗмӗш» маркӑллӑ машина водительне тытса чарнӑ. Вӑл кӗрт йыттисем ҫине машинӑпа кӗрсе кайса таптанӑ, ҫакна видео ӳкернӗ. Видеона вара тӗнче тетелне кӑларса хунӑ. «Ҫӗрпӳре йытӑсен ҫак шайккине кам та пулин пӗтерет-и е ҫук-и?» - тесе ҫырнӑ вӑл. Йытӑсене мӗншӗн таптанине ӑнлантарса та ҫырнӑ: арӑмне тапӑнӑ имӗш (анчах ку комментарие арҫын кайран хуратса хунӑ).

Ҫак пулӑма тӗрлӗрен хаклакансем тупӑннӑ. Пӗри чӗрчунсене саккун хӳтӗлени пирки асӑрхаттарса комментари ҫырнӑ. Чӑнах та, йӗрке хуралҫисем ҫак видеона асӑрханӑ, хуҫине тытса чарнӑ.

Халӗ 33 ҫулти водитель тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарасси пирки шутлаҫҫӗ.

Ыран Шупашкарти «Мега Молл» суту-илӳ центрӗнче килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене, кушаксене ырӑ чунлӑ ҫынсене валеҫӗҫ. Мероприяти виҫҫӗмӗш хутра 12-18 сехетсенче иртӗ.

Хӑйне евӗрлӗ ярмӑрккӑна кӑҫал пӗр мультфильма тӗпе хурса «Алсиш» ят панӑ. Ҫак мультфильм та ҫакнашкал ятлӑ, унта пӗр хӗрачана амӑшӗ йытӑ илме чарать. Мероприятие кирек кам та ҫитме пултарать, унта тӳлевсӗрех кӗртеҫҫӗ.

Ярмӑрккӑра сире пӗр-пӗр чӗрчун килӗшрӗ тӗк ӑна эсир киле илсе кайма пултаратӑр, документсене ҫырмалла ҫеҫ (ҫавӑна паспорт илме ан манӑр). Чӗрчунсене пурне те прививка тунӑ.

Кӑмал пур тӑк килсӗр чӗрчунсене пулӑшма пултаратӑр: ветпрепаратсем, апат, консерв, кӗрпе таврашӗ (рис, хура тул), мӑйкӑч, уҫӑлса ҫӳремелли вӗрен илсе килӗр.

Шупашкар районӗнчи Шупашкаркассинче пурӑнакан Роза Бычкова лашасене юратать. Ӑратлӑ лашасене вӑл 20 ҫул ытла усрать. Хӗрарӑм вӗсемпе мӗн ачаран кӑсӑкланать. Унӑн аслашшӗ те ҫак чӗрчунсене юратнӑ. Ҫемье ҫавӑрсан Роза Николаевна фермӑна ӗҫлеме вырнаҫнӑ. Киле кунне темиҫе хутчен те хутлама тивнӗрен вӑл лаша туянма шутланӑ.

Халӗ унӑн килӗнче – 9 урхамах. Роза Николаевна ирех вӗсем патне васкать. Вӑл лашасемпе калаҫма юратать, унтан шӑварать, ҫитерет. Лашасемсӗр пуҫне унӑн икӗ ӗне, сакӑр кролик, чӑхсем пур. Паллах, ӗҫӗ нумай. Амӑшне ку ӗҫре ачисем пулӑшаҫҫӗ.

Ҫамрӑк чухне Роза Николаевна лаша спорчӗн шкулне вӗренме кайма ӗмӗтленнӗ, анчах май килмен. Унӑн ӗмӗтне вӑталӑх хӗрӗ Таня пурнӑҫланӑ.

Роза Бычкова лашасемпе кӑсӑкланакансем валли экскурси йӗркелесшӗн. Тата вӑл патшалӑх программине хутшӑнса ферма уҫасшӑн. Пушӑ вӑхӑт тупӑнсан вара Роза Николаевна ялти клуба фольклор ушкӑнне юрлама васкать.

Ҫӗнӗ Шупашкарти 27-мӗш ача пахчине ҫӳрекен Ульяна Салмина амӑшӗпе пӗрле Тӗкӗрҫ рашчин администрацийӗ патне вӑрӑм ҫыру шӑрҫаланӑ. Унта вӑл зубр ҫури валли ят шыранине ҫырса кӑтартнӑ.

Ульянӑпа амӑшӗ 20 яхӑн ят сӗннӗ. Рашча администрацийӗн ӗҫченӗсене тӳрех иккӗшӗ килӗшнӗ: Мулат тата Юман. Мулат ятра зубр амӑшӗн саспаллисем пур: вӑл Мулана ятлӑ. Юман вара ҫирӗп сывлӑха кӑтартать. Чӑвашсем сывлӑха юманпа танлаштараҫҫӗ-ҫке-ха. Кунсӑр пуҫне юман – республикӑн символӗ. Ҫапла майпа зубр ҫури Мулат Юманович пулса тӑнӑ.

Рашча администрацийӗ пӗчӗк Ульянӑна 2019 ҫул валли календарь парнеленӗ. Ҫавӑн пекех вӑл ҫемйипе зоопарка пӗр уйӑх тӳлевсӗр ҫӳрӗ.