Ӗнер, пуш уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнче «Илем кӳрекен алӑсем» курав уҫӑлнӑ.
Курава Ольга Светопольская ал ӑсти шӑрҫаран тӗрлӗ техникӑпа хатӗрленӗ илемлӗ картинӑсем, тухьясем, пуҫа ҫыхмалли тата кӑкӑр умне ҫакмалли эрешлӗ хатӗрсем вырӑн тупнӑ. Кун пирки музей ертӳҫи Антонина Андреева халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ.
Куславкка районӗнчи Аслӑ Куснар ялӗ ҫывӑхӗнче «Чӗмсӗр чикӗсен строителӗсене халалласа» асӑну комлпексӗ ӗҫлет. Ӑна нумаях пулмасть окоп чавнӑ паттӑрсене халалласа туса лартнӑ.
Асӑну комплексӗнче музей та тӑвасшӑн. Кӑрлач уйӑхӗнче кун тӗлӗшпе конкурс ирттерессине пӗлтернӗ. Унта икӗ заявка килнӗ. Станислав Удяков архитекторӑн проекчӗ ҫӗнтернӗ.
Иккӗмӗш проекчӗ - Анастасия Черновӑн. Музея тунӑ чухне архитекторсен сӗнӗвӗсене шута илӗҫ.
Шупашкарти Чӑваш тӗррин музейӗнче пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче «КӖЛЕТ. Обыденная и обрядовая стороны клети» ятлӑ курав уҫӑлӗ. Курав музейӑн этнографи коллекцийӗнчи япаласемпе паллаштарӗ.
Кӗлет — чӑваш кил-ҫуртӗнчи уйрӑм хуралтӑ. Чылай чухне ӑна тӑватӑ стеналлӑ пураран тунӑ. Унта хресчен апат-ҫимӗҫ, тыр-пулпа ҫӑнӑх, савӑт-сапапа япаласем упранӑ. Вӗсене ҫӳпҫере тытнӑ. Ҫулла кӗлетре каннӑ.
«Кӗлет» сӑмах чӑваш чӗлхине вырӑссенчен кӗнӗ.
Чӑвашсем качча каякан хӗре туй умӗнхи кун кӗлетре тумлантарнӑ.
Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнче «Чӑваш чӗлхи ячӗпе» ятпа поэзи каҫӗ иртнӗ. Музей ертӳҫи Антонина Андреева пӗлтернӗ тӑрӑх, унта чӑваш писателӗсене аса илсе вӗсен хайлавӗсене вуланӑ, чӗлхе илемӗпе унӑн пуласлӑхӗ ҫинчен ҫырса хӑварнӑ литература палӑкӗсем ҫамрӑк ӑрусемшӗн уйрӑмах кирлине палӑртнӑ.
Поэзи каҫӗнче Иосиф Трер, Петӗр Хусанкай сӑввисем хӗрӳллӗн янӑранӑ. Юлия Дмитриева мӑшӑрӗн сӑввине вуланӑ. Алексей Енейкинӑн «Несӗлсен пехилӗпе пурӑнар» сӑвви те кашнин чунне хускатнӑ.
Раҫҫей ҫыравҫисен пӗрлӗхӗн пайташӗсем Лидия Сарине, Светлана Асамат, Нина Пӑрчӑкан, Зоя Сывлӑмпи, Владимир Мишшан хӑйсен сӑввисене вуланӑ, пултарулӑх лаҫҫине епле пырса кӗни ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Кашни сӑвӑҫах хӑй вӑхӑтӗнче кам та пулин хавхалантарнӑ. Владимир Мишшаншӑн Анатолий Смолин тата Хӗветӗр Акивер вӗренрӳҫӗ евӗр пулнӑ пулсан Елена Николаевӑна Энтип Ваҫҫи хавхалантарнӑ.
Ольга Светопольская авалхи юрӑсене юрланӑ.
Ҫак кунсенче Чӑваш тӗррин музейӗнче «Неизвестный Миттов» (чӑв. Пӗлмен Миттов) куравӗ малалла ӗҫлет. Аса илтерер: ӑна паллӑ художник ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалланӑ. Унта художникӑн халӑхра анлӑ сарӑлман картинисемпе, ӳкерчӗкӗсемпе паллашма, хӑш-пӗр япалипе паллашма май пур.
Куравра пулса курнӑ Светлана Гордеева ҫыравҫӑ тата художник ӑстан ӗҫӗсенче кӑвак тӗс нумаййине палӑртать. «Кӑвак тӗс еплерех янӑранине эсир туймастӑр-и?» — тесе ҫырнӑ иккен Миттов хӑйӗн «Кӑвак тӗс» миниатюринче.
Живопиҫре Миттов наци хӑйнеевӗрлӗхне татти-сыпписӗр шыранӑ. Атнер Хусанкай сӑнанӑ тӑрӑх, ҫав шырава хальхи вӑхӑтри этнофутуристсем малалла тӑсаҫҫӗ.
Чӑваш наци музейӗ эндаумент-фонд йӗркелеме палӑртса хунӑ.
Пирӗн ҫӗршыври чылай музее патшалӑх тытса тӑрать. Асӑннӑ учрежденисем тӗрлӗ проект валли грантсем ҫӗнсе илме ӑнтӑлҫҫӗ, меценантсем шыраҫҫӗ. Анчах ку вӑл — яланхи тупӑш мар. Эндаумент текен япала вара ялан тупӑш илсе тӑма май парать иккен.
«Музейра эндаумент-фонд йӗркелесси – калӑпӑшлӑ тӗллев. Унпа маларах «Эрмитаж», Вырӑс музейӗ, Третьяков галерейи йышши паллӑ музейсем ҫеҫ ӗҫленӗ. Регионсенчисенчен эндаумента тӑватӑ регионта ҫеҫ, вӗсем пурте Урал леш енче, йӗркеленӗ: Омскра, Томска, Красноярскра, Владивостокра. Раҫҫейӗн Европа пайӗнчи регионсенчен эпир пӗрремӗш пулӑпӑр, краеведени музейӗсенчен ҫӗршывра — иккӗмӗш», – тенӗ музей директорӗ Ирина Меньшикова.
Нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейне чӑваш халӑх поэчӗ Александр Галкин (1928–2002) ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитнине халалласа пуҫтарӑннӑ.
Пулас поэт Элӗк районӗнчи Чулкаҫ ялӗнче 1928 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 12-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Литературӑпа ӗҫлеме вӑл иртнӗ ӗмӗрӗн 40-мӗш ҫулӗсенче пуҫӑннӑ. Унӑн «Ир-ирех тӑрса эп антӑм шыв хӗрне...» пӗрремӗш сӑввине 1956 ҫулта «Ялав» журналта пичетленӗ. Тепӗр виҫӗ ҫултан унӑн «Пӗчӗк ӗҫченсем» кӗнеки кун ҫути курнӑ.
Александр Галкин сӑвӑсем те ҫырнӑ, проза та, юптарусем те. Нумай писатель хайлавне чӑвашла куҫарнӑ.
Хӑй вара чылай ҫул Чӑваш кӗнеке издательствинче ӗҫленӗ.
Астӑвӑм каҫне пуҫтарӑннисем поэтӑн «Кӑвак чечексем» сӑввипе Юрий Кудаков ҫырнӑ юрра пӗрле шӑрантарнипе вӗҫленӗ. Пултаруӑх каҫне Юрий Кудаков та хутшӑннӑ.
Чӑваш наци музейӗ вырсарникун, нарӑс уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, хӑйӗн черетлӗ ҫуралнӑ кунне уявлӗ. Ҫавна май ун чухне учрежденири ялан ӗҫлекен экспозицисемпе тӳлевсӗрех паллашма май туса парӗҫ. Ушкӑнсем валли экскурсисем тата ӑсталӑх сехечӗсем ирттерӗҫ.
Чӑваш Ен историйӗпе паллаштаракан экскурси 12 сехетре пуҫланӗ, тӗрленӗ Раҫҫей карттипе паллаштараканни — 14 сехетре.
Тӗрлӗ ӑсталӑх сехечӗ 11 сехетре, 12 сехет те 30 минутра, 14 сехетре иртӗҫ.
Чӑваш наци музейӗнче чӑвашла тумланса сӑн ӳкерӗнме пулать. Кун пирки Телеграмри «Чувашия сегодня» (чӑв. Чӑваш Ен паян) каналта пӗлтернӗ.
Культура учрежденийӗн сайтӗнче пирӗн тӑван халӑхӑмӑрӑн историйӗпе культури тӗлӗнмелле пуяннине аса илтернӗ. Чӑн та, хушпупа тухья кирек епле хӗрарӑмпа хӗре те илем кӳрӗҫ. Арҫын вара чӑваш кӗпипе шупӑр тӑхӑнсан маттурланса кайӗ. Ун пек пӑхаттир чӑваш халапӗсенчи Улӑпӑн курӑнӗ.
Музей ӗҫченӗ вара чӑваш тумӗпе паллаштарӗ, сӑн ӳкерӗнме килӗшӳллӗ ҫипуҫ тупса парӗ.
Шупашкарти Хӗрлӗ лапамра Хула музейне уҫма палӑртни пирки унччен тӳре-шара пӗлтернӗччӗ. Ҫав вырӑнта халӗ урӑх музей уҫасшӑн. Вӑл Раҫҫейӗн тӗрленӗ карттин музейӗ пулӗ. Кун пирки ЧР Элтеперӗ Олег Николаев ТАССа пӗлтернӗ.
Олег Алексеевич палӑртнӑ тӑрӑх, ку музей регионпа паллаштарӗ кӑна мар, туристсем килекен вырӑн та пулӗ.
+11.3 °C