РФ премьер-министрӗ Дмитрий Медведев хыснасен хушшинчи трансфертсене пайласси пирки постановление алӑ пунсӑ. Ку укҫа тӗплӗ юсавшӑн тӳленине компенсацилемешкӗн кайӗ.
Официаллӑ документра палӑртнӑ тӑрӑх, Чӑваш Ен хыснине 17,3 миллион тенкӗ килӗ. Ӑна кайран тӗплӗ юсавшӑн тӳлекен пенсионерсен хушшинче пайлӗҫ. Трансферт виҫине 70-79 ҫулсенчи ӗҫлемен ҫынсене, ӗҫлемен пенсионерсен ҫемйинче пурӑнакан 80-ран аслӑрах ватӑсене шута илнӗ.
Раҫҫейри регионсен хушшинче пӗтӗмпе 3,76 миллиард тенкӗ пайланӑ. Аса илтерер: 70 ҫул тултарнӑ пенсионерсене тӗплӗ юсав укҫине 50 процент субсидилеҫҫӗ. 80-ран иртнисене вара — 100 проценчӗпех.
Шупашкарти вӑрманта, Ҫурҫӗр поселокӗ хыҫӗнче, тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ икӗ хӗрарӑма шыраҫҫӗ. Вӗсем ҫухалнӑ.
Инкеклӗ лару-тӑру комитечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑн уйӑхӗн 7-мӗшӗнче 1954 тата 1956 ҫулсенче ҫуралнӑ икӗ хӗрарӑм вӑрмана кайнӑ та киле таврӑнман. Вӗсене полицейскисем тата республикӑри ҫӑлавпа шырав службин ӗҫченӗсем тепӗр кунхине шырама тухнӑ.
Шел те, вӗсене тупайман. Хӗрарӑмсене паян та шыранӑ, вӑрманти кашни ҫырма-ҫатрана тӗплӗн тӗрӗсленӗ. Ватӑскерсене малалла шырӗҫ.
Паян Шупашкарти «Салют» культура ҫуртӗнче кинеми-мучисем валли ташӑ ретро-программи йӗркеленӗ. Вӑл — унти «Ветеран» клуба ҫӳрекен ватӑсем валли.
Вӑхӑта хавас йышпа ирттерме тата ташлама культура ҫуртне 100 ытла ҫын пуҫтарӑннӑ. Капӑрланса та хитреленсе пынисем пӗр-пӗринпе кӑмӑлтан паллашнӑ.
Ретро-программӑна ҫӳрекенсене вальс, танго, ча-ча-ча, фокстрот тата ыттине ташлаттарма хӑнӑхтараҫҫӗ.
Кинеми-мучисене ташша пухиччен культура ҫуртӗнчи диско-зала юсаса ҫӗнетнӗ. Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Андрей Алимов ертсе пыракан ташӑ ушкӑнне ҫӳрекен ҫулланнӑ ҫынсем те май килнӗ таран пулӑшнӑ.
Ҫӗнӗ ташӑ сезонӗ уҫӑлнӑ ятпа хастар ватӑсене «Салют» культура керменӗн артисчӗсем Галина Чечнева, Инна Григорьева, Галина Аникина, «55 плюс» ансамбль саламланӑ.
Пулаҫҫӗ вӗт ҫынсем — пуринпе те ҫапӑҫса ҫӳрекенсем. Пирӗн ялта, Трак тӑрӑхӗнче, (ялне палӑртмастӑп, атту ҫак ҫын киле вӑрҫӑнма килӗ, унран темӗн те кӗтме пулать) тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ хӗрарӑм, 70-е ҫитнӗскер, пурӑнать. Ку вӑхӑтра лӑпкӑ пурнӑҫпа, мӑнуксемпе киленмелле пек. Анчах вӑл ҫил-тӑман пек авӑрттарса-ҫавӑрттарса ҫӳрет. Ялта вӑл вӑрҫӑнман ҫын та юлмарӗ пуль. Юрать, кӳршӗллӗ пурӑнмастпӑр, унсӑрӑн пӗр кун та лӑпкӑ ҫывӑраяс ҫук.
Кӳршисем пирки ахальтен мар сӑмах пуҫларӑм-ха. Лешсем вырӑнпах выртакан ашшӗ патне хуларан килсе ҫӳреҫҫӗ. Ку хӗрарӑм ҫапӑҫмалли сӑлтав кӑна шыраса ҫӳрет. Пӗр кунхине вӑл кӑшкӑрашни пирӗн патах илтӗнче. Хальхинче ӑна кӳршӗсен пахчинче ӳсекен лаштра пысӑк йӑмра килӗшмен-мӗн — унӑн пахичнелле туратсем тӑкӑнса тарӑхтараҫҫӗ. Тепӗр тесен, саккуна шута илес тӗк, вӑл тӗрӗс асӑрхаттарнӑ. Халӗ ҫын пахчинчен темиҫе метрта ҫеҫ йывӑҫ лартма юрать-ҫке-ха. Анчах ку ҫур ял илтмелле кӑшкӑрашмалли сӑлтав мар вӗт. Ку ыйтӑва лӑпкӑн, пӗрле сӳтсе явса татса пама пулать. Ҫук вӗт, унӑн янӑрашмалла. Пӗр-ик черкке сыпсан ун ҫывӑхне ан та пыр – хирӗнмелли сӑлтав тупатех.
Кӑҫал ҫын пуйӑс айне лекнӗ тӗслӗх иккӗмӗш хут пулнӑ. Хальхинче «Ҫӗмӗрле — Вӑрнар» перегонра ватӑ хӗрарӑм сарӑмсӑр вилнӗ.
Ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, ҫур ҫӗр иртни 2 сехетре 80 ҫулти хӗрарӑм пассажир пуйӑсӗ айне лекнӗ. Вӑл инсульт пулнӑ хыҫҫӑн ӑс-тӑнне ҫухатнипе аптӑрани паллӑ.
1934 ҫулта ҫуралнӑ хӗрарӑм пуйӑс ҫӳрекен вырӑна мӗнле лекнине хальлӗхе никам та пӗлмест. «Мускав — Йошкар-Ола» маршрутпа ҫӳрекен пассажир пуйӑсӗ айне лекнӗ кинемей Вӑрнар районӗнчи пӗр ялта пурӑннӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи полици уйрӑмне 25 ҫулти каччӑ пынӑ, вӑл 78-ти аслашшӗ ҫухални пирки пӗлтернӗ. Ватӑ ҫын ӑсӗпе арпашӑнать-мӗн, хайхискер килтен тухса кайнӑ, ӑна никам та курман.
Ял халӑхӗ ватӑскер ирхине пӗве хӗррипе парк еннелле утнине курнӑ. Ку вӗсене сисчӗвлентермен. Ара, ватӑ ҫын унччен те ял тӑрӑх ҫӳренӗ.
Вӑл киле таврӑнмасан ӑна тӑванӗсем, полицейскисем кӑна мар, ял ҫыннисем те шырама тытӑннӑ. Ку хыпара вырӑнти хаҫата пӗлтернӗ, районти стендсем ҫине ҫакса тухнӑ. Полицейсем йытӑпах шырава тухнӑ.
Виҫӗ кунран старике 16-ри каччӑ, кӳршӗ ялта пурӑнаканскер, тупнӑ. Ватӑскер йывӑҫсен хушшинче пулнӑ, хӑй вӑйсӑрланнӑ. Ӑна тухтӑрсем пулӑшу панӑ. Халӗ вӑл районти пульницӑра сывлӑхне ҫирӗплетет.
Улатӑр районӗнчи Кивӗ Эйпеҫ ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан Емельян Иванович Никишин ҫак кунсенче 104 ҫул тултарнӑ. Вӑл — районти чи ватӑ ҫын.
Емельян Никишинӑн шӑпи ҫӑмӑл килмен. Вӑл Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Мӑшӑрӗпе пӗрле пилӗк ывӑлпа пӗр хӗр ҫитӗнтернӗ.
Емельян Иванович районта хисеплӗ ҫын. Ӑна ҫуралнӑ кунпа саламлама Улатӑр район администрацийӗн пуҫлӑхӗ, ял тӑрӑхӗн ертӳҫи тата ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесне саланнӑ тӑванӗсем килнӗ.
Емельян Никишин ҫулӗсене кура мар правур. Вӑл халӗ те куҫлӑхсӑр вулать, республикӑри хыпарсене пӗлсе тӑрать. Вӑрӑм ӗмӗрӗн вӑрттӑнлӑхне пӗлтернӗ вӑл. Емельян Иванович нихӑҫан та пирус туртман, эрех ӗҫмен, яланах ӗҫленӗ, никама та усал сунман.
Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пулӑшу кирлисене май килнӗ таран пурне те алӑ пама тӑрӑшать. Теприсем, тен, ҫын пулӑшӑвне йышӑнасшӑнах та мар пулӗ, ҫапах та центр специалисчӗсем вӗсене те тимлӗх уйӑрма ӑнтӑлаҫҫӗ.
Ишек ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан Мария Никиолаева ӗмӗрне пӗччен пурӑнса ирттернӗ. Нумаях пулмасть вӑл 90 ҫул тултарнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче ҫемье пурнӑҫӗ ӑнман та, шӑпа ҫавӑн пек пӳрнӗ пуль тенӗ-ши, Мария Никифоровна кун хыҫҫӑн куна никамсӑрах кунланӑ. Вӑй-халӗ тапса тӑнӑ чух ӗне те усранӑ. Халӗ, ҫул кайнӑҫемӗн, унтан-кунтан ыратаканӗ те сиксе тухать, выльӑх-чӗрлӗхпе аппаланма ҫӑмӑл мар. Пӗччен чуна йӑпатма кинеми темиҫе кушак та усрать, чӗлхесӗр янаварсемпе чунне йӑпатать.
Нумаях пулмасть 90 ҫулхи ватӑна ҫуралнӑ кунпа Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пуҫлӑхӗ Любовь Ананьева саламланӑ. Кинемее кӑштах та пулин пулӑшу кӳрес тесе социаллӑ ӗҫчен ҫирӗплетесси пирки калаҫса татӑлнӑ.
Шупашкар районӗнче 90 ҫулхи юбилея кӑҫал 47 ҫын паллӑ тунӑ. Тем те пулнӑ вӗсен вӑрӑм ӗмӗрӗнче: савӑнӑҫӗ те, хуйхи те.
Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи Арккасси ялӗнче пурӑнакан Мария Николаевӑна та шӑпа самай тӑлланӑ. Мӑшӑрӗ унӑн Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Анчах вӑрҫӑ участникӗн ӗмӗрӗ вӑрӑм пулман: хӗрарӑм 32 ҫулта упӑшкисӗр тӑрса юлнӑ. Алӑри сакӑр ачаран чи асли вӑл вӑхӑтра 11 ҫул тултарса ӗлкӗрнӗ, кӗҫӗнни — ултӑ уйӑх. Ачасемшӗн тапаҫланнӑ та амӑшӗ. Колхозра ӗҫленӗ, ҫирӗп хуҫалӑх тытнӑ, ҫӗлеме ӑста пулнине кура кӳрше-арша та ҫав енпе пулӑшнӑ.
Паян М.Н. Николаеван 17 мӑнук, мӑнукӗсен 30 ачи, мӑнукӗсен ачисен икӗ ача пур. 57 ҫынран тӑракан пысӑк йыш кашни ҫулах кинемее Ҫӗнтерӳ кунӗпе саламлать. Анчах ҫакӑ кинемее ҫамрӑксем ҫулталӑкра пӗрре кӑна аса илнине пӗлтермест: вӗсем яланах унпа. Юратаҫҫӗ ватта, хисеплеҫҫӗ. Хӑй те Мария Николаевна пуринпе те ӑшшӑн сӑмахлать.
Нумаях пулмасть ҫитнӗ юбилей ячӗпе кинемее ҫывӑх ҫыннисем кӑна мар, Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пуҫлӑхӗ Любовь Ананьева тата Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи ветерансен канашӗн ертӳҫи Ксения Михайлова та саламланӑ.
Утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗ ирттернӗ ларура ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Алла Самойлова доклад вуланӑ. Вӑл «Чӑваш Республикинче пурӑнакансен сывлӑхӗ пирки» ятлӑ, кӑтартусем — 2015 ҫулхисем.
Пӗлтӗр ҫынсем ытларах юн ҫаврӑнӑшӗн чирӗсемпе, усал шыҫӑпа, апат ирӗлтерекен тытӑм тата сывлав органӗсен чирӗсемпе нушаланса вилнӗ. Атӑлҫи федераци округӗнче Чӑваш Ен ҫын вилеслӗхне чакарас енӗпе малтисен ретӗнче.
2014 ҫултанпа республикӑра ҫын вилеслӗхӗ 293 тӗслӗх чакнӑ. Ӗҫлекен ҫынсен хушшинче ку ытларах палӑрнӑ (9,9 процент чакнӑ).
Ҫав вӑхӑтрах пӗлтӗр усал шыҫӑпа вилекенсен йышӗ ӳснӗ. Ку кӑтарту 9 процент хӑпарнӑ. Тата палӑртса хӑвармалла: юлашки ҫулта республикӑра пурнӑҫ тӑршшӗ вӑрӑмланнӑ. Паян республикӑра вӑтамран 71,3 ҫул пурӑнаҫҫӗ.
-12.7 °C