Ҫак кунсенче Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай вулакансене тата тепӗр кӗнеке парнелерӗ. Ку вӑл паллӑ сӑвӑҫӑн, драматургӑн, куҫаруҫӑн тата публицистӑн юлашки 30-35 ҫулта тӗрлӗ хаҫат-журналта пичетленнӗ стайисемпе интервьюсен «Моя бунтарская карма» ятлӑ пуххи.
«Моя бунтарская карма» кӗнеке 2011 ҫулта Шупашкарта пӗрре пичетленнӗччӗ ӗнтӗ (тиражӗ — 1000 экземпляр). Анчах та вӑл кӗске вӑхӑт хушшинчех халӑхра саланса пӗтнӗ, чӑн-чӑн раритет пулса тӑнӑ. Ун чухнех вулакансем ҫак кӗнекере пичетленнӗ Иакинф Бичурин, Геннадий Айхи, Михаил Петров-Тинехпи, И.Я.Яковлев, Петӗр Хусанкай, А.Г.Николаев космонавт ҫинчен ҫырнӑ статьясемпе ытти хайлавсене пысӑка хурса хакланӑччӗ.
Валери Туркайӑн «Моя бунтарская карма» кӗнекине вулакан патне ҫитерме 2011 ҫулта Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ строителӗ, Халӑхсем хушшинчи Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауреачӗ Валерий Николаевич Гордеев укҫа-тенкӗпе пулӑшнӑ пулнӑ, хальхинче те ҫак пархатарлӑ ӗҫе вӑлах тунӑ.
Чӑвашсен пӗрремӗш киноактрисине Тани Юна сума суса асӑну хӑми уҫнӑ.
Тани Юн (Максимова-Кошкинская) 1903 ҫулхи кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче хальхи Етӗрне районне кӗрекен Чурпай ялӗнче ҫуралнӑ. 1977 ҫулхи юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкарта вилнӗ.
Сумлӑ артист ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнӗ май паян, кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче, Тани Юн ҫуралнӑ вырӑнта ларакан ҫурт ҫине тата Шупашкарта пурӑннӑ ҫурт ҫине асӑну хӑмисем вырнаҫтарнӑ.
Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗн вывескине тинех чӑвашла ҫырса хунӑ. Ку хыпара эпир ӗнер хамӑр ҫӑлкуҫсем урлӑ пӗлтӗмӗр.
Ырӑ хыпара пӗлтерекен палӑртнӑ тӑрӑх, «миҫе ҫул иртрӗ пулин те ҫак ӗҫе туни, чӑн та, савӑнтарать. Малтан «Май ҫук» тесе тӳрре тухма хӑтланкаланӑ. Анчах, тӑрӑшсан, чӑнах та тума пулать».
Мӗн тӑвӑн, Чӑваш Енре чӑвашла вывескӑсене курсан савӑнма тивни, пӗр енчен, питех те тӗлӗнтерет. Наци республикисенче малтанах вӗсене чӑвашла тата вырӑсла ҫырса хумалла пек те... Ҫав вӑхӑтрах акӑлчанла ҫырса хунисем те хулара тӗл пулаҫҫӗ.
Шупашкарти вулавӑшсем ҫыравҫӑсемпе тӗлпулусем час-часах ирттереҫҫӗ. Калем ӑстисемпе курнӑҫма ачасене йыхравлаҫҫӗ. Чӑваш Республикин Л.Н. Толстой ячӗллӗ ятарлӑ вулавӑшне нумаях пулмасть Раиса Воробьева поэта чӗннӗ.
Мероприятие хулари 2-мӗш ача-пӑча пахчине ҫӳрекенсем пырса ҫитнӗ. Пӗчӗкскерсем поэтӑн шкул ҫулне ҫитмен ачасем тата кӗҫӗн классенче вӗренекенсем валли ҫырнӑ «Лера теттисем: сӑвӑсем. Игрушки Леры: стихи» кӗнекине аслисем пулӑшнипе тишкернӗ.
Поэт шӑпӑрлансене хӑйӗн ҫинчен те каласа кӑтартнӑ, хӑйӗн «Асамлӑ вӑрманта. В волшебном лесу», «Чарусӑр ҫерҫисем. Шумные воробушки», «Чи лайӑх тетте. Самая лучшая игрушка» сӑввисене вуласа панӑ.
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев республикӑри темиҫе ҫынна хисеплӗ ятсем пама йышӑннӑ.
Культура отрасльне илсен, Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче ӗҫлекен Михаил Мокшанов артист-вокалист «Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ» ята тивӗҫнӗ.
«Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята Патӑрьел районӗнчи Тури Чакӑ ялӗнчи «Чемен» халӑх фольклор ансамблӗн ертӳҫине Анатолий Гаврилова, Шупашкар районӗнчи Ҫӗньялти вулавӑшӑн заведующине Татьяна Кирилловӑна, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн тӗп художникне Лариса Комиссаровӑна, Вӑрнарти ача-пӑча ӳнер шкулӗн преподавательне Зоя Табаковӑна пама йышӑннӑ.
Галина Евтушенко кинорежиссёр, продюсер тата сценарист, Раҫҫей Федерацийӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, искусствоведени кандидачӗ хӑйӗн «ЛИТЕРАТУРА И КИНО» автор программине Марина Карягина чӑваш поэтне хӑнана чӗннӗ.
Унта пултаруллӑ ӑста палиндромсен «Урӑх ӑру. Другое поколение. A Different Generation» кӗнекипе паллаштарӗ.
Пултарулӑх каҫне ҫавӑн пекех Александр Куприн режиссёр хутшӑнӗ. Вӑл чӑваш поэчӗ ҫинчен хатӗрленӗ 44-минутлӑ «Амфистроф. Встречное течение» документлӑ фильм кӑтартӗ. Асӑннӑ ӗҫе РФ Культура министерствин саккасӗпе ӳкернӗ.
Пултарулӑх каҫӗ Мускаври Кино ҫуртӗнче кӑрлач уйӑхӗн 31-мӗшӗнче 19 сехетре пуҫланӗ.
Унта Мускавра пурӑнакан чӑвашсем те ҫитсе курма пултараҫҫӗ. Ҫавӑнта кайсан паллӑ чӑваш поэчӗн виҫӗ чӗлхепе пичетленсе тухнӑ кӗнекине те туянма май килӗ.
Пушкӑртстанри пӗрисем «Асанне арчи» музей йӗркеленӗ.
Пишпӳлек районӗнчи Ситек ялӗнче пурӑнакан Иванпа Людмила Григорьевсем килтен киле ҫӳресе экспонатсем пухнӑ.
Музейра экспозицисене темиҫе пайран вырнаҫтарса тухнӑ. Григорьевсен кил картинче шыв арманӗ, тимӗрҫӗ станокӗ, лаша урапи, суха пуҫ, кивӗ вӗллесем килӗшӳллӗн курӑнаҫҫӗ.
Халӗ музей наци культура центре ҫаврӑннӑ. Унта «Ҫеҫпӗл» фольклор ушкӑнӗ те йӗркеленӗ иккен. Вӑл чӑваш чӗлхине, йӑли-йӗркине упраса хӑварас тӗлӗшпе пысӑк ӗҫ тӑвать тесе ӗнентерет «Хыпар» издательство ҫурчӗ.
Ева Лисинан «Лопоухий Илюк» («Хупах хӑлха Илюк») кӗнекине тепӗр хутчен пичетлесе кӑларнӑ.
Телеграмри «Земляки|Ентешсем» каналта пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗрремӗш хут вӑл Ильгиз Каримов куҫарӑвӗпе 1986 ҫулта вырӑсла вулакан патне ҫитнӗ. Чӑваш кӗнеке издательстви хатӗрленӗ ҫӗнӗ кӑларӑма автор куҫарнӑ тепӗр хайлав та кӗнӗ.
«Хупах хӑлха Илюк» юмахла повеҫе Ева Лисина ҫур ӗмӗр каялла ҫырнӑ.
Ева Лисина — чӑваш ача-пӑча ҫыравҫи, Библи куҫаруҫи. Вӑл 1939 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Именкасси ялӗнче ҫуралнӑ.
«Район центрӗсенчи пӗлӳ ҫурчӗсенче кӑна мар, ялсенче те халӗ вырӑс чӗлхи кӑна илтӗнсе тӑрать. Пӗчӗк ялсенчи шкулсене хупнипе ачасене автобуспа район центрӗсенчи вӗрентӳ заведенийӗсене илсе ҫӳреҫҫӗ. Унта вара халӑх ытларах вырӑсла калаҫать. », — ҫакӑн пек йӗркесем пур Роза Власова журналистӑн пӗр статйинче.
Чӑн та, питӗ тӗрӗс ыйту хускатнӑ автор «Хыпар» хаҫатра. Анчах эпӗ ялсенче вырӑсла калаҫнине унти ачасем район центрӗсенче вӗреннипе сӑлтавламан пулӑттӑм. Хамӑн тӑван тӑрӑхӑмрах, ав, чӑваш шкулӗнче вӗренекен ачисенех хӑшӗсем кипкеренех вырӑсла калаҫтарма тӑрӑшаҫҫӗ.
Эпӗ вара, хамӑн айван пуҫӑмпа, ашшӗ-амӑшӗ: «Хам та ытти чӗлхене хӑй вӑхӑтӗнче вӗренеймерӗм. Ачамсем те хам пекех тӑнсӑр пуль, ик чӗлхене: чӑвашла тата вырӑсла, ниепле те ӑша хываймӗҫ», — тесе пӑшӑрханнӑран тӑван чӗлхепе пуплеттерме шикленеҫҫӗ пулӗ тесе те хушӑран шухӑшлатӑп. Шкулта ачасен акӑлчан чӗлхи те вӗренмелле-ҫке. Хӑйсен тӗпренчӗкӗсен ӑс-тӑнне шанманнипе ашшӗ-амӑшӗ тӑван чӗлхерен пистерет пек туйӑнать.
Тӗрӗссипе вара, пӗлӗшӗмсем тӑрӑх сӑнатӑп та, тӑван чӗлхене ыррӑн пӗлекен ҫын ют чӗлхене те ҫӑмӑллӑнах ӑша хываять.
Калачёва (Ефремова) Светлана Михайловна, Мускав хулинчи «Русская гармонь» продюсер центрӗн юрӑҫи, вырӑс тата чӑваш культурине аталантарас енӗпе уйрӑмах палӑрнӑшӑн, чӑваш юррисемпе Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакан ентешсене куллен савӑнтарнӑшӑн тата 2022 ҫулта пултарулӑх ӗҫӗнче пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑшӑн Красноармейски муниципалитет округӗнчи Нестер Янкас ячӗллӗ культурӑпа искусство тата литература пӗрлӗхӗн Преми лауреачӗн ятне тивӗҫнӗ. Лауреат ятне пама Чӑваш Республикин Красноармейски муниципалитет округӗнчи «Карайри кану центрӗ» бюджет учрежденийӗ тӑратнӑ.
-1.7 °C