Ем-ешӗл ҫӑра симӗс курӑк, куҫа илӗртекен чӗчексем, мӑнаҫлӑн ӳссе ларакан йывӑҫсем яланах Шупашкара илӗм кӳнӗ. Ҫулсерен республикӑн тӗп хулинче йывӑҫсен йышӗ ӳссех пырать.

Кӑҫал та ҫак сумлӑ ӗҫе пӑрахӑҫламан. Паян, акан 20-мӗшӗнче, Шупашкар хулинче Мир проспекчӗн, 96 тата Маршак урамӗн, 6 ҫуртсен таврашӗ ҫӗнӗ йывӑҫ тӗмӗскисемпе пуянланчӗ. Мир проспекчӗн 98-мӗш ҫурчӗ патӗнче вара пӗлтӗр лартнӑ, анчах тӗрлӗ сӑлтавпа ӳссех кайман йывӑҫсене ҫӗнӗ тӗмӗсемпе улӑштарнӑ.

Хула администраци паллӑртса хунӑ тӑрӑх паян 150 спирей тӗммисем, 25 пилеш, 22 хӗвеланӑҫ туи тата 10 вӗрене лартнӑ.

Унсӑр пуҫне паян республика тӗп хулине, хулан хӑш-пӗр лаптӑкӗсене илемпе тасалӑх кӳрес, ҫӳп-ҫапран тасатас ӗҫ хастар пычӗ. «Ҫӗнтерӳ» мемориал комплексӗн, Чапаевпа Пирогов скверӗсен, Трактор тӑвакансен кӗрмен ҫывӑхӗн тавралӑхӗ самай тирпейленчӗ.

Ҫамрӑк ӑрӑвӑн чунӗсенче наци туйӑмӗ ҫиреплентӗр тесе, чӑваш культурине, чӗлхине, тӑван кӗтесе юратма, хисеплеме пропагандалас тесе Етӗрне районӗнчи мӗнпур вӗренӳ учережднейийӗнче чӑваш чӗлхи эрни пуҫланчӗ.

Кашни вӗренӳ учреждени сайтӗнче «Чӑваш чӗлхи эрни» («Тӑван чӗлхе — пӗлӳ ҫӑлкуҫӗ») веб-страница уҫӑлнӑ. Асӑннӑ сайтра чӗлхе кунӗ тӗлне палӑртса хӑварнӑ уявсен планне, шкул ачисен чӑваш тематикипе ҫырнӑ чи лайӑх ӗҫӗсене (сӑвӑ, сочинени, хайлавсем, хӑтлавсем) кӗртме паллӑртнӑ. Чӑваш чӗлхи эрни кунӗсенче «Етӗрне пӗлӗвӗ» дисциплинӑпа олимпиада, наци тӗррин конкурсӗ, литература-музыка каҫӗсем, ача-пӑчасен ӳкӗрчекӗсен куравӗ, чӑваш поэт-ҫыравҫисене халалласа виртуаллӑ экскурсисем, вулав конференцисем, ҫыравҫӑсемпе, поэтсемпе, чӗлхеҫесемпе тӗлпулусем ирттерме палӑртнӑ. Унсӑр пуҫне мӗнпур район вулавӗшӗсенче тӑван чӗлхепе И.Я.Яковлев вӗрентекенӗме халалласа кӗнекесен куравӗсем иртӗҫ.

Чӑваш чӗлхи эрнине иртересси — чӑваш халӑхӗн чи ҫутӑ тивӗҫӗ. Ку ӗҫре Етӗрне районӗ те активлӑ хутшӑнни самаях савӑнтарать.

Малалла...

Юлашки вӑхӑтра республикӑра (самаях Шупашкар хулинче) такси йыше ӳсни кунран кун сисӗнме пуҫларӗ. Паянхи куна, акан 19-мӗшӗ тӗлне, республикӑра 1 194 такси регистрациленнӗ. Унсӑр пуҫне такси ӗҫӗ-хӗлӗпе усӑ курма ыйтса ҫырнӑ 908 хута та паллӑртса хӑварас пулать. Ҫынсене турттарас ӗҫпе аппаланакансен ҫӑмӑл машинисене техника, оборудовани енчен тӗреслесе килӗшӳ хутне пама йышӑннӑ. Асӑннӑ регистраци хутне илме пултарнӑ таксистсен йышне Чӑваш Енӗн транспорт министерствин сайтне кӗрсе тӗпчеме пулать.

Паянхи куна такси ӗҫӗ-хӗлӗ этем пурнӑҫӗнче пӗлтерӗшлӗ вырӑн йӑшӑнса тӑрать. Таксипе усӑ курма кӑмӑл тӑваканнисен йышӗ те сахал мар. Каласа хӑварас пулать — саккунпа килешӳллӗн регистрациленнисемпе пӗрлех ятарлӑ хут илмен таксистсем те паян ҫитерӗклӗ. Шупашкарта, уйрӑмах ҫамрӑксем хушшинче, ҫӑмӑл машинӑллисем такси ӗҫне явӑҫни сисӗнет. Таксистсен конкуренцийӗ те ҫакна пула самаях ӳсет.

Шучӗ ӳсни пӗр енчен лайӑх та пуль, анчах та кун йышши лару-тӑру вырӑнлӑ-ши?

Типӗ курӑка ҫунтарни // архивран

Пирӗн тавралӑхра типӗ ҫусем тӑнӑранпа темиҫе ҫул та иртнӗ пулас — халӑх асӗнче вӗсем манӑҫа тухма пуҫланӑ. Типӗ курӑка чӗртекенсен йышӗ унтанпа темиҫе ҫул хушши нумай марччӗ — шӑрӑх ҫанталӑкра шар курни халӑха самаях ӑс кӗртнӗччӗ ӗнтӗ. Анчах вӑхӑт иртет, хӑш-пӗр самантсем те манӑҫа тухаҫҫӗ. Типӗ курӑка та, ак каллех, ҫунтара пуҫларӗҫ.

Республикӑри ИӖМ пайӗ пӗлтернӗ тӑрӑх пушарпа кӗрешекенсем ӗнер 14 хут типӗ курӑка сӳнтерме тухнӑ. Ҫав шутра ҫулӑм Ҫӗмӗрле районӗнчи Коминтерн ялӗнчи пӗр мунчана тӗп тунине те кӗртмелле. 84 ҫулхи мучи мунчи типӗ курӑка ҫунтарнӑран хыпса илнӗ.

Хисеплӗ туссем! Тархасшӑн, типӗ курӑка ан ҫунтарӑр! Хӑвӑр пӗлӗшсемпе юлташӑрсене те асӑрхаттарӑр! Ҫулӑмпа хуралнӑ сӑртсемпе ҫырмасем ҫурхи илеме пӗрре те хитрелетмеҫҫӗ.

Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче паян черетлӗ хут «Туслӑх хӗлхемӗ» фестиваль иртрӗ. Унта республика шкулӗсенче вӗренекен маттур шкул ачисем пухӑнчӗҫ.

Фестиваль программи темиҫе пайран тӑрать — унта хутшӑнакансен темиҫе тӗрлӗ конкурс витӗр тухмалла: сутмалли юмахсен хуравӗсене те тупмалла, чӑвашла пӗлнине те кӑтартмалла, И.Я. Яковлевӑн кун-ҫулне те лайӑх пӗлмелле. Унсӑр пуҫне пултарулӑх конкурсӗсем те пур: паллӑ классиксен сӑввисене вуласа парасси тата юрласа е ташласа парасси, е ху ҫырнӑ сӑвӑпа паллаштарасси. Пилӗк конкурс витӗр тухнӑ чи маттур ачана вара путёвка лекет — унӑн кану лагерне кайма май пулать.

Виҫӗ ӑмӑрту институт аудиторийӗсенче иртрӗ пулсан, «Пирӗн пултарулӑх» тата «Илемлӗх тӗнчи» — акт залӗнче. Хӑшӗсен пултарулӑхне пӑхатӑн та ним иккеленмесӗр чӑн-чӑн артист ҫитӗннине палӑртма пултаратӑн — юрлама та, ташлама та, сӑвӑ калама та ӑста вӗсем. Вырӑс шкулӗнче вӗренеҫҫӗ пулин те чӑвашла тап-таса калаҫаҫҫӗ (пӗрин-иккӗшӗн акцент пуррине шута илмесен). Чӑн та маттур хӗрсем (арҫын ачасем курӑнмарӗҫ темшӗн.

Малалла...

Чӑваш — мӗн тери вӑл юмарт, ҫутӑ кӑмӑллӑ, иксӗлми вӑй-халлӑ. Унӑн пултарулӑхӗ яланах ҫӑлкуҫ пек тапса тӑрать. Чӑваш ҫынни ӗҫчен, хастар, яланах ырӑ ӗҫсем тума тӑрӑшать. Геннадий Федорович Юмарт (Трофимов), ҫакӑн пек чӑваш йӑхӗнчен тухнӑскер, кӗҫех 75 ҫул тултарать. Чӑваш халӑхӗн мухтавлӑ ывӑлӗ паянхи кун та чунне парса тӑван халӑх культуришӗн, чӗлхе аталанӑвӗшӗн пысӑк пӗлтерӗшлӗ ӗҫсем тӑвать. Вӑл — чӑваш халӑх сӑмахлӑхне пухса тӗпчекен, сӑвӑҫӑ, куҫаруҫӑ.

Пултаруллӑ ӗҫтешӗмӗрӗн юбилейне халалласа, унӑн ӗҫӗсен пӗлтерӗшне пӗтӗмлетсе чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн сумлӑ вӗрентекенӗсем, студенчӗсем паян, акан 19-мӗшӗнче, К.И.Иванов тӗпелӗнче поэзипе чӑваш тумӗн уявне йӗркелерӗҫ. Уява И.И. Иванов доцент ертсе пычӗ. Г. Юмарт пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ пирки факультет ӗҫченӗсем каласа пачӗҫ. Пӗрремӗш курс студенчӗсем вара поэтӑн сӑввисене вуларӗҫ. Геннадий Юмартӑн поэзийӗ чӑвашӑн аваллӑхӗнчен тухса тӑрать, этемӗн кӑмӑл-сипечӗ пирки шухӑша кайни тӗп вырӑн йышӑнать унта.

Малалла...

Вырӑс драма театрӗ Иваново облаҫӗнче (Кинешмере) иртекен пӗтӗм тӗнчери вырӑс классикӑлла драматургин I «Вӗри чӗре» фестивале хутшӑнаҫҫӗ. Чӑваш артисчӗсем фестивальте Лев Толстойӑн «Анна Каренина» романӗпа лартнӑ спектакле кӑтартаҫҫӗ. Спектаклье пӗрремӗш хут тӑватӑ ҫул каялла вылянӑ. Анна Каренина рольне театрӑн ҫамрӑк артистки — Екатерина Мальцева вылять.

«Вӗри чӗре» фестиваль акан 21-мӗшӗччен тӑсӑлать. Пурӗ пӗрле фестивале Раҫҫейпе Литваран килсе ҫитнӗ 11 театр хутшӑнать.

Ҫавра сӗтелте

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян, акан 18-мӗшӗнче, «Чӑваш халӑхӗпе чӗлхемӗре упраса хӑварас тесен мӗн тумалла?» ҫавра сӗтел иртрӗ. Унта институтра вӑй хуракан ӑсчахсемсӗр пуҫне МИХ ӗҫченӗсем, ытти хастар ҫынсем хутшӑнчӗҫ. Тухса калаҫакансен йышӗнче Алос и Фонт Эктор, Александр Васильевич Блинов, Геннадий Анатольевич Дегтярёв, Александр Валерьянович Кузнецов, Николай Иванович Егоров пулчӗҫ.

Калаҫӑва пӗтӗмлетнӗ май ҫак сӗнӳсене палӑртас килет:

◇ чӑваш чӗлхине аталантарма чӗлхеҫӗсене кӑна мар, ытти отрасльсенче ӗҫлекенсене те явӑҫтармалла;

◇ патшалӑх тытӑмӗнче чӗлхе политикипе ӗҫлекен пай йӗркелемелле;

◇ чӗлхене хӳтӗлес тӗлӗшпе граждан обществине ӗҫлеттерме тӑрӑшмалла, унпа тӑтӑш ҫыхӑну тытмалла;

◇ чӗлхеҫӗсене хатӗрленӗ ӗҫре паянхи студентсене ытти аслӑ вӗренӳ заведенийӗсене те унти опытпа паллашма яма тӑрӑшмалла;

◇ ачана чӑвашла вӗрентесси кашнин тивӗҫӗ пулмалла («ӑнланать» тенипе ҫырлахмалла мар);

◇ чӑваш чӗлхине документлас ӗҫе хутшӑнтармалла;

◇ чӑваш чӗлхине хӳтӗлес тӗлӗшпе ирттерекен ҫавра сӗтелсене ҫулталӑкне пӗрре мар, сахалтан та тӑватӑ хут йӗркелемелле;

◇ тата ытти тӗрлӗ сӗнӳсем.

Малалла...

Паян, акан 18-мӗшӗнче, И.Н. Улянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче шкул ачисен (9-11 классем) «Ӑслӑлӑхри пӗрремӗш утӑмсем – 4» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртрӗ.

Асӑннӑ конференци кӑҫалхипе тӑваттӑмӗш хут иртет. Ӑслӑлӑх форумне республикӑри тӗрлӗ районсенчен тата Шупашкар хулинчи шкулсенчен килсе ҫитрӗҫ. Пӗтӗмпе виҫӗ секци ӗҫлерӗ. Конференцире хутшӑнакансен доклачӗсем тарӑн шухӑшлӑ та паянхи ҫивӗч ыйтусене хускатакан темӑллӑ пулнине палӑртмалла. Ҫутҫанталӑка упрас, халӑх йӑли-йӗркине, чӗлхепе культурӑна аталантарас, литературӑна тӗпчес ыйтусене хускатрӗҫ шкул ачисем.

Конференци пӗр шухӑшлӑ та туслӑ лару-тӑрура иртрӗ.

Шӑматкун, акан 13-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш драма театрӗнче пӗрремӗш хут халӑх тумӗн уявӗ иртрӗ. Ку уява чӗртсе яраканӗ — Республикӑри халӑх пултарулӑхӗн ҫурчӗ.

Уява хутшӑнма тулайри этнос ушкӑнӗсене те чӗнсе илнӗ. Халӑх тумӗсен хӑйевӗрлӗхне кӑтартас кӑмӑл тӑвакансем шутне: ҫармӑс, мӑкшӑ, чечен, еврей тата ытти халӑхсем кӗнӗ. Пурӗ пӗрле 65 ҫын хӑйсен тумӗсемпе паллаштарнӑ. Чӑвашсем те кая юлман: тури, анатри чӑваш тумӗсемпе, авалхи чӑваш кӗписем тата сцена валли ятарласа ҫӗлеттернӗ тумсемпе куракансене хаваспах паллаштарнӑ.

Унсӑр пуҫне уявра фольклор ташӑ ушкӑнӗсем, юрӑҫӑсем куракансене пӗчӗк пултарулӑх концерчӗпе савӑнтарнӑ.

Куракансен шучӗпе, уяв кӑсӑклӑ тата ӑнӑҫлӑ иртрӗ. Кун йышши фестивальсем халӑхсем хушшинчи туслӑха самаях ҫирӗплетме пулӑшасси ҫинчен те каласа хӑвармалла.