«Присурский» заповедникӑн Улатӑрти участокӗнче Раҫҫейре сайра тӗл пулакан нӑрра асӑрханӑ. Ӑна утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче курни ҫинчен Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче паян хыпарланӑ.

Ҫӗрсе тӳннӗ юман ҫинче икӗ нӑрӑ ҫӳренӗ. Ҫав тӗсӗн латинла ячӗ – «Osmoderma barnabita Motschulsky, 1845». Вырӑсла ӑна «отшельник пахучий» е тата «отшельник обыкновенный» теҫҫӗ.

Сайра тӗл пулакан ҫак нӑрӑн аҫи ама нӑрра астарса пылакрах шӑршӑ кӑларать. Опытлӑ энтомолог ҫавна нӑрӑран 1 метр инҫӗшӗнченех туять. Нӑрра типӗтсен хӑшӗсем темиҫе ҫул ырӑ шӑршӑ сарма пултараҫҫӗ.

Нӑрӑ пытанса пурӑнма юратать. Вӑл ҫӗрсе тӳннӗ хӑвӑллӑ йывӑҫсенче пытанма кӑмӑллать.

Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнӑ чух ватти-яшши шыва кӗме васкать. Анчах, шел те, инкексем те пулаҫҫӗ. Паян Правительство ҫуртӗнче шыври хӑрушсӑрлӑх ыйтӑвне сӳтсе явма ятарласа ларӑва пуҫтарӑннӑ.

Утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗ тӗлне 19 ҫын путса вилнӗ. Вӗсен йышӗнче — икӗ ача.

ГКЧС ертӳҫи Вениамин Петров шыва путакансен шучӗ пӗлтӗрхи танлаштаруллӑ тапхӑртинчен 25 процент ӳснине пӗлтернӗ. Муркаш районӗнче 9 ҫын шыва путса вилнӗ, Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче — 4, Канаш районӗнче — 3, Вӑрмар районӗнче — 2.

Инкексем ишме ирӗк паман вырӑнсенче пулса иртнӗ. Тепӗр тесен ялсенче: «Шыва кӗме юрамасть», — тесе асӑрхаттарнипех ҫырлахаҫҫӗ. Пӗве-кӳлле ятарласа хатӗрлеме васкамаҫҫӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ҫавна ырламан.

Шупашкар хулинче вырнаҫнӑ Федерацин травматологи, ортопеди тата эндопротезировани центрӗ кӑшӑлвируспа чирлисене сиплеме пӑрахӗ. Кун пирки паян республикӑн Правительство ҫуртӗнче сӑмах хускатнӑ. Чӑваш Ен сывлӑх сыхлав министрӗ Владимир Степанов каланӑ тӑрӑх, травматологи центрӗнче пӳлӗмсемпе ӗҫ хатӗрӗсене сиенсӗрлетесси вӗҫленсе пырать. Раҫҫей Сывлӑх сыхлав министерствинчен хушу килсен центр унчченхилле йӗркепе ӗҫлеме тытӑнӗ.

Аса илтерер: ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче травматологи центрӗнче кӑшӑлвируспа чирлисене йышӑнма пуҫланӑччӗ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег НиколаевCOVID диагнозӗллисене сиплемелли центрсем йӗркеленӗ республикӑри ытти пульницӑна та хӑйсен унчченхи йӗркипе ӗҫлеттерме тытӑнмаллине каланӑ. Анчах паян-ыранах мар. лару-тӑру лайӑхланнӑҫемӗн.

Чӑваш Ен Сывлӑх сыхлав министерствин Президент пепкелӗх центрӗнче виҫӗреш ҫуралнӑ. Кӑҫал унта апла тӗслӗх халиччен пулман. Хӗрарӑм виҫӗреш ҫуратакан тӗслӗхсем ытти чухне ҫулталӑкра пӗр хутран пуҫласа тӑватӑ хут таран пулкаланӑ.

Халӗ асӑннӑ тӗслӗхре ҫут тӗнчене виҫӗ хӗр килнӗ. Вӗсем 1,5 килограма яхӑн таяҫҫӗ. Ҫут тӗнчене вӑхӑт ҫитиччен васкасарах килнисен сывлӑхӗшӗн тухтӑрсем тӑрӑшаҫҫӗ.

Ачасен амӑшӗ шурӑ халатлисене каланӑ тӑрӑх, пӗр харӑс виҫӗ пепке ҫуралнӑшӑн килтисем савӑннӑ. Хӗрарӑм унчченхи ачана 2018 ҫулта ҫуратнӑ. Ҫавӑн чухне ҫамрӑк ҫемьене ывӑл килнӗ. Халӗ телейлӗ мӑшӑр харӑсах тӑватӑ ачаллӑ пулса тӑнӑ.

Канаш районӗнче пурӑнакан 47 ҫулти арҫын интернет-аукционта 12 медальпе удостворени сутнӑ. Уншӑн вӑл 400 тенкӗ илнӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 30, 40, 50 ҫул ҫитнине халалласа кӑларнӑ наградӑсем, «Георгий Жуков» тата «Ӗҫ ветеранӗ» медальсем пулнӑ.

Йӗрке хуралҫисем наградӑсен хуҫисене тупса палӑртнӑ. Вӗсем Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем пулнӑ, темиҫе ҫул каялла пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Хисеплӗ ҫынсен тӑванӗсем каланӑ тӑрӑх, наградӑсене пӳрт юсанӑ чухне ҫухатнӑ.

Патшалӑх наградисене сутнӑшӑн Канаш район арҫынни тӗлӗшпе РФ Пуҫиле кодексӗн 324-мӗш статйипе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Патшалӑх наградисене арҫын Шупашкарти пасарта темиҫе ҫул каялла туянни паллӑ.

И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчен тухтӑра кӑҫал 682 ҫамрӑк вӗренсе тухнӑ. Вӗсенчен пысӑк пайӗ, 355 ҫын, «Стоматологи» ӑсталӑхне алла илнӗ, 279 хӗрпе каччӑ — сиплев ӗҫне, 48-ӑн педиатр пулма вӗреннӗ. Медицина факультетӗнчен вӗренсе тухнисенчен 59-шӗ хӗрлӗ диплома тивӗҫнӗ. Чӑваш Ен Сывлӑх сыхлав министерствин направленийӗпе 82 ҫамрӑк вӗреннӗ.

Шупашкарти аслӑ шкулӑн медицина факультетӗнче ҫӗршывӑн 38 регионӗнчен килнисем пӗлӳ илеҫҫӗ. Ун пеккисем — 31 процент.

Стоматолог пулас ӗмӗтлисене кӑҫал пӗрремӗш курсран тытӑнсах акӑлчан чӗлхипе вӗрентнӗ. Ҫакна ют ҫӗршыв студенчӗсемшӗн тӑрӑшнипе сӑлтавлаҫҫӗ.

«Хорӑн ялӗнчен уйрӑлса тӑватӑ вырӑнта тӑватӑ ял — Кӗсмӳ (шыв пуҫламӑшӗнче вырнаҫнӑ), Пашалукасси тата Чаканар ялӗсем пулса кайнӑ… Ялсем пысӑклансан, обществӑсем тунӑ вӑхӑтра, Мӑн Муркашне, Шаптакне тата Ҫӗньялне (ун чух Ҫурлатӑрри ялӗ пулман) пӗрле Перво-Васькинское общество тесе ят панӑ. Пирӗнне, тӑватӑ ялне пӗрле, Второ-Васькинское общество тенӗ... 1866 ҫултанпа вӗсем уйрӑм ялсемех шутланнӑ. 29. 08. 1963 вӗсене пӗрлештерсе пӗр Хорной ялӗ тесе ҫырма пуҫлаҫҫӗ», — тенӗ Н.Г. Петровский (1908-1984) хӑйӗн «Хыркасси-Муркаш: кунҫулӗ, ӑс-хакӑлӗ, ҫыннисем» кӗнекинче (Ш., Ҫӗнӗ вӑхӑт, 2016). Кӗнеке тӑватӑ ҫул каяллах тухса саланса пӗтнӗ. Апла пулсан та, ӑна ытти ҫӗр-ҫӗр кӗнекерен уйӑрса, виҫ сӑмах калас терӗм.

Кӗнеке пуян, тирпейлӗ, кирек хӑш вулакана та килӗшмелле. Ӗлӗк-авалхи юмах-сӑмах, йӑла-йӗрке, Холавар халапӗ, Хоракасси пасарӗ, Пугачев вӑхӑчӗ, Шорча вӑрҫи, Чемей пӑлхавӗ, революцисем, элтешлӗх вӑрҫи, 1935 ҫулта Мускавра колхозние-ударниксен съездӗнче пулни, Чалтан (Отечественнӑй) вӑрҫӑсем... Колхоз аталанни те саланни, шкулсем уҫӑлни те хупӑнни, ӗҫпе ҫар паттӑр ҫыннисем, учительсем, председательсем-бригадирсем, механизаторсем, бухгалтерсем, тухтӑрсем, фермерсем.

Малалла...

Ҫӗнӗ Шупашкарти Технологипе управлени академийӗнче хӑй вӑхӑтӗнче «Биотехнологи» центрӗ йӗркеленӗ. Ҫав ӗҫе Технологипе управлени академийӗн ректорӗ, биологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Иван Селиванов профессор пуҫарнипе уҫнӑ. Халӗ асӑннӑ центр ертӳҫи пысӑк чыса тивӗҫнӗ.

Раҫҫей Федерацийӗн ӑслӑлӑхпа техникӑн хисеплӗ ӗҫченӗ, биологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, Ҫӗнӗ Шупашкарти Технологипе управлени академийӗн «Биотехнологи» центрӗн ертӳҫи Александр Самоделкин Раҫҫей Правительствин ӑслӑлӑхпа техника премйӗн лауреачӗ пулса тӑнӑ.

Александр Геннадьевич чӗрчунсен сывлӑхне хӳтӗлессипе, выльӑх-чӗрлӗх продукцине туса илессипе ҫӗнӗ меслет шутласа кӑларнӑ. Пултаруллӑ ӑслӑлӑх ӗҫченне Раҫҫей ӑслӑлӑхӗсен академине чӗнсе илсе чысланӑ. Наградӑна тивӗҫнӗ ентешӗмӗре академин вице-президенчӗ Ирина Донник тата Юрий Лачуга академик саламланӑ.

"Про Город" сайтри сӑн

Паян, утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ районӗнче Красная Горка ялӗ ҫывӑхӗнче М-7 ҫул ҫинче фура ҫаврӑнса ӳкнӗ. Кун пирки «Про Город» хаҫата халӑх корреспонденчӗ пӗлтернӗ.

Ку 16 сехетсенче пулнӑ. Шӑпах ҫавӑн чухне ҫумӑр ҫуса иртнӗ, асфальт йӗпеннӗ. Ҫитменнине, ҫав ҫул пайӗ хӑрушӑ шутланать, унта тӑвайккиллӗ.

Аварире пӗр ҫын шар курнӑ.

gazetaingush.ru сайтри сӑн

Утӑ уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Ҫӗмӗрле районӗн пульницинче 40 ҫулти хӗрарӑм вилнӗ. Вӑл реанимаци уйрӑмӗнче утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнченпе выртнӑ.

Хӗрарӑма упӑшки хӗнесе пӗтернӗ, кун хыҫҫӑн вӑл реанимацие лекнӗ. Следстви версийӗ тӑрӑх, утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнче 40 ҫулти упӑшки ӳсӗр пулнӑ, арӑмӗпе хирӗҫсе кайнӑ. Арҫын ӑна аллипе, йӗлтӗр патакӗпе пуҫӗнчен, кӗлеткин ытти пайӗнчен ҫапнӑ.

Упӑшки тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Ӑна следстви вӑхӑтӗнче хупас ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ.