Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» музейра паян уҫӑ алӑксен кунӗ иртнӗ. Ӑна музей йӗркелӳҫи, унӑн пӗрремӗш директорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ Хӗрлӗ Чутай районӗн хисеплӗ гражданинӗ Толстов-Атнарский Валериан Григорьевич 105 ҫул тултарнине халалланӑ.

Валериан Григорьевичӑн ячӗ ӗмӗрлӗхех район историйӗнче ҫырӑнса юлнӑ. Пухӑннисем таврапӗлӳҫе халалланӑ экспонатсемпе кӑсӑкланса паллашнӑ. Район администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров ҫапла хак панӑ: «Валериан Толстов пурнӑҫӗ ҫамрӑксемшӗн яланах тӗслӗх пулса тӑмалла», — тенӗ. Вӑл музей ӗҫне пысӑка хурса хакласа пухӑннисене культура ӗҫне, район чысне яланах ҫӳллӗ шайра тытса пыма чӗнсе каланӑ.

Музей ертӳҫин тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Елена Чемалина хӑнасене «Подвигу жить в веках» (чӑв. Паттӑрлӑх ӗмӗрлӗх) хӑтлавпа (презентаципе) паллаштарнӑ. Ҫавра сӗтеле хутшӑннӑ Валерий Романов, Лев Медведев, Галина Афанасьева, Васса Столярова, Сергей Баринов, Галина Зотова ҫак музея епле йӗркелесе янӑ пирки, сумлӑ ҫынпа ҫыхӑннӑ самантсене аса илнӗ.

«Этническая Чувашия» (чӑв. Этнос Чӑваш Енӗ) туризм кластерӗ пирки темиҫе ҫул ӗнтӗ калаҫаҫҫӗ. Шупашкара 500 ҫул паркра тата Шупашкар районӗнчи Кӑрмӑш ҫывӑхӗнче аталантаракан ҫак проекта пурнӑҫа кӗртсе юлашки ҫулсенче самай ӗҫ тукаларӗҫ-ха. 2013 ҫултанпа проекта 3 миллиарда яхӑн тенкӗ хывнӑ, ҫав шутран 1 миллиарда яхӑн — федераци хыснинчен.

Ҫапах та паянхи куна «Амазония» центрта малтан шантарнӑ аквапарк та, океанариум та ҫук. Инфраструктурӑн пӗр пайне ҫаратнине маларах Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Туризма аталантарассипе ҫыхӑннӑ федераци программи епле пурнӑҫланнине пӗтӗмлетнине тишкернӗ. Унта Чӑваш Ен премьер-министрӗ Иван Моторин Константин Яковлева хытах критикленӗ иккен. Туризм кластерӗ валли уйӑрнӑ укҫапа епле усӑ курнине федераци казначействи тӗрӗсленӗ мӗн те 24 миллион тенкӗлӗх штрафлама йышӑннӑ. Пӗлтӗрхи отчет та юрӑхлӑ пулмасан штраф виҫи тата тепӗр 200 миллионлӑх ӳсме пултарасси пирки сӑмах пулнӑ.

Хӗрлӗ Чутайри «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» музей залӗнче Чӑваш наци музейӗн куҫса ҫӳрекен сӑнӳкерчӗксен куравӗ уҫӑлнӑ. «Памятники истории и культуры Чувашии в фотообъективе» (чӑв. Чӑваш Енӗн историпе культура палӑкӗсем — фотообъективра) ятлӑ курав 12 планшетран тӑрать, кашнинче Чӑваш Республикин тӗрлӗ районӗсенчи паллӑ культурӑпа истори палӑкӗсене сӑнлакан 34 сӑнӳкерчӗк. Вӗсен авторӗсем — культурӑпа архив министерстви ирттернӗ ятарлӑ конкурс ҫӗнтерӳҫисем.

Курав уҫнӑ ҫӗре Питӗркасси шкулӗнчи 4–5-мӗш класра вӗренекесем те хутшӑннӑ. Шупашкар, Улатӑр, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри тата Пӑрачкав районӗсенчи истори палӑкӗсемпе ачасем кӑсӑкланса паллашнӑ.

Курав пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗччен ӗҫлет, историпе тата культурӑпа интереслекенсем музейри экспонатсемпе хаваспах паллашӗҫ.

Раҫҫейри ҫарпа истори пӗрлӗхӗ 2015-мӗш ҫултанпа «Герои Великой Победы» (чӑв. «Аслӑ Ҫӗнтерӳ Паттӑрӗсем») ятлӑ литература конкурсӗ ирттерет. Ку конкурсра ҫулленех чӑвашсем те хастар хутшӑнаҫҫӗ. Хайлавсене чӳк уйӑхӗнчен пуҫласа ҫу уйӑхӗ таран йышӑнаҫҫӗ. Жюри членӗсем ӗҫсене темиҫе тапхӑр хушши палӑртаҫҫӗ: вӑрӑм список, кӗске список, финалистсемпе ҫӗнтерӳҫӗсем.

Вӑрҫӑ паттӑрӗсене халалланӑ калавсен темиҫе кӗнеки те кун ҫути курчӗ. 2015-мӗш ҫулхи ҫӗнтерӳҫӗсен кӗнекинче Галина Зотовӑпа Сергей Кошкинӑн хайлавӗсем тата Николай Мудровӑн сӑнӗпе биографийӗ кун ҫути курчӗ. 2016–2017-мӗш ҫулсенче ҫӗнтерӳҫӗсем пулмарӗҫ, анчах та финала тухнисем темиҫенех. Асӑннӑ авторсен, Максим Краюшкинӑн тата Венера Усановӑн сӑвви-калавӗ тепӗр кӗнекере пичетленчӗ.

2017 ҫулта палӑрнӑ ӗҫсем те кӗҫех кун ҫути курӗҫ, кунта та пирӗн республика хастарӗсен ӗҫӗсем пур. Ӑмӑрту йӗркелекенсем ятарлӑ асӑну медалӗ тата хисеплӗ паллӑ ӑсталанӑ. Ку наградӑсене те чылай хутшӑнакан тивӗҫрӗ.

2018 ҫулхи ӑмӑрту малалла пырать.

К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ Тутарстанра чӑваш спектакльне кӑтартӗ. Нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшне палӑртнӑ гастроль республикӑри чи аслӑ театра уҫнӑранпа пӗр ӗмӗр ҫитнипе ҫыхӑннӑ.

Аса илтерер, чӑваш драма театрӗ хӑйӗн вӑрӑм кун-ҫулне Хусанта пуҫланӑ. Шӑпах унта Иоаким Максимов-Кошкинский пуҫласа спектакль лартнӑ. Вӑл ӗҫ — Алексей Островскин «Хӑв пурӑнас килнӗ пек ан пурӑн» вилӗмсӗр пьеси тӑрӑх куракан патне ҫитернӗ икӗ пайлӑ драма.

Ӳнерӗн ҫак ӑсталӑхне хаклакансене нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 18 сехет те 30 минутра Хусанти патшалӑхӑн ҫамрӑк куракансен театрне чӗнеҫҫӗ.

Билетсене чӑваш театрӗн куракансемпе ӗҫлекен пайӗн пуҫлӑхӗнчен Людмила Квасовӑран

8-967-473-84-55 номерпе шӑнкравласа ыйтмалла.

Иртнӗ ҫулӑн юлашки кунӗсенче Мускавра Раҫҫейри халӑхсен ача-пӑча литературин антологийӗ кун ҫути курнӑ. Сумлӑ кӗнекере чӑваш ҫыравҫисемпе сӑвӑҫисен хайлавӗсем те вырӑн тупнӑ. Кун пирки Информполитика министерстви паян хыпарланӑ.

Антологие Раҫҫейре пурӑнакан халӑхсен ятлӑ-сумлӑ писателӗсен ачасем валли ҫырнӑ хайлавӗсене вырӑсла куҫарса кӗртнӗ. Кашнинех ӳкерчӗкпе илемлетнӗ, унсӑр пуҫне наци эрешӗсене кӑтартнӑ, хушма информаци вырнаҫтарнӑ.

Антологи валли чӑваш ҫыравҫисемпе сӑвӑҫисенчен Николай Ытарайӑн, Анатолий Тимофеев-Ыхран, Ева Лисинан, Раиса Сарпин, Николай Ишентейӗн хайлавӗсене суйласа илнӗ.

Палӑртса хӑвармалла, Раҫҫейри халӑхсен хальхи ача-пӑча литературин антологине 201 авторӑн 870 хайлавӗ кӗнӗ. Вӗсене тӑлмачӑсем 55 чӗлхерен куҫарнӑ.

Пирӗн республикӑра «Время отдыхать в Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енре канма вӑхӑт) проекта пурнӑҫласа Ҫӗнӗ ҫул вӑхӑтӗнчи вӑрӑм канмалли кунсене асра юлмала та хаваслӑ ирттерме майсем туса пачӗҫ. Туристсем тӗрлӗ районпа хулана ҫитсе унти кӑсӑклӑ вырӑнсемпе паллашаҫҫӗ. Проекта хутшӑнакансем Сӗнтӗрвӑрри, Улатӑр, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенче, Шупашкар районӗсенче пулма ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ. Ӗнер вӗсем Муркаш районне ҫитнӗ. Ҫавӑнпа Ҫӗнӗ ҫул ҫӳревӗ вӗҫленнӗ.

Муркашри тӗп лапамри елка тавра «Новогодние приключения или Волшебство только начинается» ятпа уяв иртнӗ. Унта юмахри тӗрлӗ сӑнар пуҫтарӑннӑ. Ачасемпе аслисем елка йӗри-тавра хаваслӑн ҫаврӑннӑ, ташланӑ, юрланӑ. Хӗл Мучипе юнашар тӑрса сӑн ӳкерӗнме те кашниех тӑрӑшнӑ.

Геннадий Иванов-Орков архивӗнчи сӑн ӳкерчӗк

Кӑрлач уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче хӑйне евӗр поэзи кунӗ иртнӗ. Кун пирки Фейсбукра Шупашкарти Ӳнер музейӗн ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗн пайӗн ертӳҫи Геннадий Иванов-Орков ӗнер пӗлтернӗ.

Наци вулавӑшӗнчи кӑрлач жуйӑхӗнчи тӗл пулу вӑхӑтӗнче Швеци тӑлмачи Микаэль Нюдаль тата Ева Лисина поэт пулнӑ. Микаэль Нюдаль Геннадий Айхин шведла куҫарнӑ сӑввисемпе паллаштарнӑ, Ева Лисина — «Песни низовых чувашей» (чӑв. Анатри чӑвашсен юррисем) кӑларӑмпа.

Чӑваш халӑх сайтне вулакансем Нюдаль ятне эпир унччен те асӑннине астӑваҫҫех ӗнтӗ. Аса илтерер, 2016 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче Чӑваш Енри Бельман обществи 20 ҫулхине уявланӑччӗ. Уявра Кристиан Лундбергӑн «Ярден» лирикӑлла тата журналистикӑлла романне хӑтланӑччӗ. Ӑна Микаэль Нюдальпе Дмитрий Воробьев вырӑсла куҫарнине пӗлтернӗччӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче «Этнография чувашского народа» ятпа ҫӗнӗ кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ӑна Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑxӗсен институчӗн ӑсчахӗсем пухса хатӗрленӗ. Ӗҫ ушкӑнне истори ӑслӑлӑxӗсен тухтӑpӗ В.П. Иванов тухӑҫлӑ ертсе пынӑ.

Ҫaк паха кӗнекере чӑвашсем ӑҫтан пулса кайни, халӑx йышӗ, наци тумтирӗ, капӑpлӑxӗсемпе апат-ҫимӗҫӗ, ҫeмье тата халӑх пурнӑҫӗ, йӑли-йӗрки, ӑруран ӑpӑва куҫнӑ пултарулӑхӗпе ӑcталӑxӗ, ӗненӗвӗ, ӳнерӗ тата ытти ҫинчен тӗплӗ ҫырса кӑтартнӑ.

Унсӑр пуҫне кӗнекене терминcен словарьне уйрӑммӑн кӗpтнӗ. Ҫaвӑнпа та вӑл вӗрентекенсемпе студентсемшӗн, аслӑ классенче ӑс пухакан ачасемшӗн тата чӑваш халӑxӗн истoрийӗпе, культурипе кӑcӑкланакансемшӗн усӑллӑ та кирлӗ пулма тивӗҫ.

«Наци телекуравне реанимацине вырттармалла, сирӗнпе Ҫӗнӗ ҫул кӗтсе илме питӗ тунсӑх пулчӗ паян... . Контент контентшӑн ҫеҫ пултӑр тесе ҫителӗксӗр, пӗр япалана темиҫе хут кунне кӑтартни япӑх тата чӑвашла контент ӑҫта? Вырӑсла контент ӳкерме кӑмӑллатӑр пулсан, тархасшӑн вырӑс телеканалӗсем шайӗнче ӳкерӗр, пултараймастӑр пулсан ӳкерӗр чӑвашлине май ҫитнӗ таран, куракансем йышлӑрах пулӗҫ», — тесе ҫырнӑ «Контактра» Чӑваш кинематографисчӗсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫин ҫумӗ Ильтимер Ефремов.

НТРКна вӑл 100-тен кая мар вырӑс телеканалӗпе танлаштарнине пӗлтернӗ. «НТРКна вырӑс телеканалӗсемпе танлаштарма та намӑс, вырӑс вӑл контента пылакпа сӗрсен те пӑхмӗ, ҫав вӑхӑтрах чӑвашлине чӑвашӑн пӑхас килет, шел, ҫук... Кам валли, мӗн ӳкеретӗр эсир?» — пуҫ ватать Ильтимер.

Ильтимеи Ефремов шухӑшӗпе килӗшнине палӑртса ҫыракансем те тупӑннӑ.