«Пӑва ҫулӗ ҫинче» повеҫ пичетленсе тухсан унӑн авторӗн ӑсталӑхне Михаил Сироткин литература тӗпчевҫи пысӑк хак панӑ. 1964 ҫулта вара Алексей Талвир «Никӗс» роман кӑларнӑ. Кӗҫех ӑна вырӑсла куҫарса пичетленӗ. Ахаль ҫынсем те, литература тӗпчевҫисем те ӑна ырласа йышӑннӑ», — ҫакна аса илтерет «Чӑваш Ен» телерадиокомпани.
Талвирӑн ытти кӗнеки те вулакана ҫывӑх. Ҫакна палӑртнӑ ҫыравҫӑ ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнине халалласа Шупашкарти литература музейӗнче ирттернӗ асӑну каҫӗнче. Унӑн пултарулӑхӗпе паллаштаракан курав та йӗркеленӗ ҫав кун.
Алексей Талвир 1909 ҫулта Патӑрьелӗнче ҫуралнӑ. Сӑмах май, унти шкул паллӑ ентешӗн ячӗпе хисепленсе тӑрать. Аслӑ пӗлӗве вӑл Мускаври Ломоносов ячӗллӗ университетра пӗлӳ илнӗ. Ҫартан таврӑнсан Мускавра тухса тӑракан «Коммунар» хаҫатра ӗҫленӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче Алексей Талвир «Комсомольская правда» хаҫатӑн ҫарти корреспонденчӗ пулнӑ.
Алексей Талвир 30 ытла кӗнеке кӑларнӑ. Чи паллӑ ӗҫӗсем — «Пӑва ҫулӗ ҫинче» повеҫ тата «Никӗс» роман. Алексей Талвир хайлавӗсене вырӑсла, тутарла, грузинла тата ытти чӗлхене куҫарнӑ.
Нумаях пулмасть чӑваш халӑх ӑсти, этнографи композицийӗн йӗркелӳҫи, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ, Чӑваш Енри «ҫичӗ тӗлӗнтермӗшсенчен пӗри» Терентий Парамонович Дверенин 95 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑл Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Ҫичӗпӳрт ялӗнче пурӑнать.
Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.И.Григорьев, ЧР финанс министрӗн ҫумӗ В.Н.Иванова ӑна РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн саламлӑ ҫырӑвне панӑ. Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Терентий Парамоновича Сӗнтӗрвӑрри районӗн хисеплӗ гражданинӗн ятне панӑ. Владимир Григорьев ӑна Хисеп грамотипе, паллӑпа чысланӑ.
Терентий Дверенина республикӑра та, Раҫҫейре те пӗлеҫҫӗ. Ун патне Германирен, Эстонирен, Италирен, ытти ҫӗршывран туристсем килнӗ. Ҫак ҫулсенче унан ӗҫӗсем район, республика шайӗнчи куравсене хутшӑннӑ, Терентий Парамонович чылай парне, грамота, диплом ҫӗнсе илнӗ.
Терентий Дверенинӑн пуканисем чӑнни пекех. Унӑн алли ылтӑн. Вӑл ҫулсене пӑхмасть, пукане пухмачне халӗ те пуянлатать. Халӗ вӑл Ҫӗнтерӳ кунӗ валли экспозици хатӗрлет.
Эрнекун, пушӑн 21-мӗшӗнче, Хусанта тухса тӑракан Тутарстан чӑвашӗсен «Сувар» хаҫӑчӗ 20 ҫул тултарнине паллӑ турӗ.
Чи малтанах «Чӑвашла тухакан пичет МИХӗсен аталану йывӑрлӑхӗсем» ятлӑ ҫавра сӗтел тата Тутарстанри хуҫатҫӑсем валли ятарлӑ семинар иртрӗ. Хаҫатҫӑсене семинар вулама Шупашкартан ЧПУ преподавателӗсем килнӗччӗ.
Ҫавра сӗтеле Атӑлпа Урал тӑрӑхӗнчи чӑвашла тухакан МИХсен тӗп редакторӗсем хутшӑнчӗҫ: «Урал сассинчен» — Юрий Михайлов, «Сувар» хаҫатран — Константин Малышев, «Хыпар» издательство ҫуртӗнчен — Михаил Арланов, Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫатӗнчен — Николай Ларионов, «Асамат & Шевле» издательствӑран — Владислав Николаев, Чӑваш халӑх сайтӗнчен — Николай (Аҫтахар) Плотников тата ытти хӑш-пӗр хӑнасем. Вӗсем халӑх тӗтелӗсене (выр. социальные сети) ытларах тухмалли пирки; чӑвашла тухакан хаҫатсем валли реклама таврашне епле пухмаллине; чӑвашла хаҫатсем валли пӗрлешӳллӗ материал кӑларас ыйтӑва тата ыттине сӳтсе яврӗҫ.
«Сувар» хаҫатра ӗҫленӗ тата хальхи вӑхӑтра тӑрӑшакансене парнесемпе чысланӑ тата ыр сӑмахсемпе аса илнӗ хыҫҫӑн тӗрлӗ тӑрӑхран килнӗ хӑнасем Хусанти Ар масарне ҫул тытрӗҫ, Николай Василевич Никольскийӗн вил тӑпри ҫине чечексем хучӗҫ.
Ҫав ҫулта та Олимпиадӑна хутшӑнаҫҫӗ-им тесе тӗлӗнме кирлӗ мар. Чемпион ятне Владимир Воронков йӗлтӗрҫӗ 1972 ҫулта иртнӗ XI Хӗллехи Олимп вӑййинче тивӗҫнӗ. Чӑваш ятне тивӗҫлипе хӳтӗленӗ спортсмен Комсомольски районӗнчи Тукай ялӗнче ҫуралнӑ. Ун парнисене ҫӗнсе илессишӗн республикӑра ҫулсеренех спорт ӑмӑртӑвӗ йӗркелеҫҫӗ.
Ҫичӗ теҫетке ҫул тултарнӑ ятпа Олимп чемпионне Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев саламланӑ. Элтеперӗн пресс-служби спорт ветеранӗпе Элтепер «спорт юхӑмӗн аталанӑвӗн малашлӑхне» сӳтсе явнине пӗлтерет.
«Чӑваш Ен спортра Раҫҫейӗн ертсе пыракан регионӗ пулнӑ, пур, пулӗ те», — тенӗ иккен Воронков.
Ҫӗрпӳ районӗнчи тепӗр кинемей 100 ҫулхи юбилейне уявланӑ. Хальхинче — Кӑшаркасси ялӗнче пурӑнакан Александра Родионова. Ҫӗр ҫул сахал та мар, нумай та мар пек. Анчах ун чухлӗ кун кунласси — шӳт мар.
Александра Родионовна сӗтел хушшинче хӑнасемпе хуплупа, чейпе хӑналаннӑ май пурнӑҫне аса илнӗ. Унӑн кун-ҫулӗ ыттисенчен нимӗнпе те уйрӑлса тӑман. «Ҫӗнӗ пурнӑҫ» колхозра ӗҫленӗ, ирех тӑрса выльӑх-чӗрлӗх пӑхнӑ, пахча ҫимӗҫ ӳстернӗ. Вӑл ыттисем пекех вӑрҫӑ ҫулӗсене, ун хыҫҫӑнхи тапхӑра чӑтса ирттернӗ. Анчах пурнӑҫа нихӑҫан та ӳпкелемен. Александра Родионова «Тӑван ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче хӑюллӑ ӗҫсемшӗн» медале тивӗҫнӗ. Вӑл пӗр ывӑл ҫуратса ӳстернӗ. Халӗ 3 манукӗпе, 2 кӗҫӗн мӑнукӗпе киленет.
Юбиляра тӑванӗсем, Рынкӑ Сали ял тӑрӑхӗн пуҫлахӗ Вероника Федорова, Кӑшкаркассинчи хор ушкӑнӗ те саламланӑ. Кинемей те юлман: юратнӑ юррисене шӑрантарнӑ.
Етӗрне районӗнче Василий Магницкий этнолог, педагог, Атӑл-Вятка крайӗн тӗн культурин тӗпчевҫи ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртнӗ.
Конференци Советски (Шӑмат) ялӗнче пулнӑ. Василий Магницкий унта ҫуралнӑ, юлашки ҫулсене ҫавӑнта пурӑннӑ. Конференцие ӑсчах кун-ҫулне, ӗҫ-хӗлне, пултарулӑхне тӗпчекен таврапӗлӳҫӗсем хутшӑннӑ. Вӗсем Шупашкартан, Чӗмпӗр облаҫӗнчен, Хусантан килнӗ.
Конференци пуҫланас умӗн Советски шкулӗн учителӗ Геннадий Филиппов, Советски ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Александр Федоров хӑнасене Василий Магницкин паллӑ вырӑнӗсенче экскурси ирттернӗ: вил тӑпри ҫине кашӑл хунӑ, Магницкий ячӗллӗ паркра пулнӑ. Унтан пурте Культура ҫуртне пухӑннӑ. Конференцие Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн президенчӗ Евгений Ерагин уҫнӑ, вӑл Мӑн Чураш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне В.Н.Черлакова В.Н.Никольский орденне панӑ.
Конференцие хутшӑнакансем Василий Магницкин пурнӑҫӗ, пултарулӑхӗ пирки калаҫнӑ. Унан ӗҫӗсем чӑваш халӑх тӗнне, пурнӑҫне тӗпчес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнаҫҫӗ.
Республикӑн Наци вулавӑшӗнче «Наци электрон вулавӑшӗн хыпарӗсем» электрон журналӗ кӑларнӑ. Ӑна вырӑссен паллӑ ученӑйӗ, этнографӗ, фольклорисчӗ, ҫутта кӑлараканӗ Василий Магницкий ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалланӑ. Наци электрон вулавӑшӗ Магницкий пурнӑҫӗпе тата ӗҫӗ-хӗлӗпе ҫыхӑннӑ 50 ытла копие пухнӑ.
Хӑй вӑл Етӗрне хулинче 1839 ҫулхи пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Чӑвашсем хушшинче темиҫе теҫетке ҫул ӗҫленӗ ӑсчах чӑваш чӗлхине лайӑх пӗлнӗ. Чӑваш халӑхӗн историйӗпе этнографине нумай тӗпченӗ. Этнографи пирки каласан, ӑна халӑх правин, ҫемье тата общество йӑли-йӗрки, авалхи чӑваш тӗнӗ, вӗсен пурнӑҫӗ кӑсӑклантарнӑ. Чӑваш халӑхӗн историлле факчӗсене тата пурлӑх культурине тӗпченипе пӗрлех Магницкий паха археологи тӗпчевӗ нумай хӑварнӑ. Унӑн ӗҫӗсем вӑл пурӑннӑ вӑхӑтрах чылай хаҫат-журналта пичетленнӗ. Статьясенче вӑл чӑвашсене хӳтеленӗ.
Республикӑн Наци вулавӑшӗнче «Наци электрон вулавӑшӗн хыпарӗсем» электрон журналӗ кӑларнӑ. Ӑна вырӑссен паллӑ ученӑйӗ, этнографӗ, фольклорисчӗ, ҫутта кӑлараканӗ Василий Магницкий ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалланӑ. Наци электрон вулавӑшӗ Магницкий пурнӑҫӗпе тата ӗҫӗ-хӗлӗпе ҫыхӑннӑ 50 ытла копие пухнӑ.
Хӑй вӑл Етӗрне хулинче 1839 ҫулхи пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Чӑвашсем хушшинче темиҫе теҫетке ҫул ӗҫленӗ ӑсчах чӑваш чӗлхине лайӑх пӗлнӗ. Чӑваш халӑхӗн историйӗпе этнографине нумай тӗпченӗ. Этнографи пирки каласан, ӑна халӑх правин, ҫемье тата общество йӑли-йӗрки, авалхи чӑваш тӗнӗ, вӗсен пурнӑҫӗ кӑсӑклантарнӑ. Чӑваш халӑхӗн историлле факчӗсене тата пурлӑх культурине тӗпченипе пӗрлех Магницкий паха археологи тӗпчевӗ нумай хӑварнӑ. Унӑн ӗҫӗсем вӑл пурӑннӑ вӑхӑтрах чылай хаҫат-журналта пичетленнӗ. Статьясенче вӑл чӑвашсене хӳтеленӗ.
Ҫемье патшалӑх аталанӑвӗнче пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнать. Хӑш-пӗри пӗрлешнӗ-пӗрлешмен уйрӑлма васкать. Чӑн-чӑн юрату ҫапла арканать-ши вара? Ҫук, ҫирӗп ҫемье пурнӑҫ йывӑрлӑхӗсене парӑнтарать. Ҫамрӑксен 60 ҫул пӗрле пурӑннӑ мӑшӑрсенчен вӗренмелли пайтах.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Тумликасси ялӗнчи Кузьма Кузьмичпа Александра Петровна Аргандейкинсем, Шӗмшеш ялӗнчи Леонид Николаевичпа Елизавета Ефимовна Тверсковсем пӗр-пӗрне ҫӗрӗ тӑхӑнтартнӑранпа 60 ҫул иртнӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗн администрацин ЗАГС пайӗн пуҫлахӗ Елена Барышникова, Ветерансен канашӗн председателӗ Галина Тимакова тата ыттисем юбилярсене саламланӑ.
Аргандейкинсем 2 ачана ура ҫине тӑратнӑ, халӗ 7 мӑнукпа, 3 мӑнук ачипе савӑнаҫҫӗ. Кузьма Кузьмич ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ, Александра Петровна кӗҫӗн классен вӗрентекенӗ пулнӑ.
Тверсковсен килӗнче те юратупа ӑнлану хуҫаланать. Мӑшӑр 4 ача ҫуратса ӳстернӗ, халӗ 3 мӑнукпа, 7 мӑнук ачипе киленеҫҫӗ.
2019 ҫулта Шупашкар 550 ҫул тултарӗ, 2020 ҫулта Чӑваш Ене туса хунӑранпа пӗр ӗмӗр хыҫа юлӗ. Ҫавна май республика юбилейсене хатӗрленет.
2015–2017 ҫулсенче 32 объекта ҫӗнетме палӑртнӑ. Ҫавӑнпа федераци хыснинчен 5,55 ытла миллиард тенкӗ уйӑрӗҫ. 2015 ҫулта 552 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ, 2016 ҫулта — 2,19 миллиард тенкӗ, 2017 ҫулта — 2,8 ытла миллиард тенкӗ. Республика хыснинчен те пулӑшу пулӗ.
ЧР культура министрӗн ҫумӗ Алла Манилова каланӑ тӑрӑх, юбилее хатӗрленес ӗҫ планпа килӗшӳллӗн пырать. «Этническая Чувашия» (чӑв. Этникӑлла Чӑваш Ен) инвестици проекчӗ пысӑк хака тивӗҫнӗ. Республика ҫыннисем спортпа туслашнине, сывлӑх сыхлавӗн тытӑмӗ ҫитӗнӳсем тунине палӑртнӑ.
Юбилейсене паллӑ тӑвассине РФ Президенчӗ Владимир Путин ырланӑ, ҫавна май 2012 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Хушу алӑ пуснӑ. 2016–2020 ҫулсенче Шупашкарти 28 культура объектне, 6 спорт сооруженине, транспорт инфраструктурин 6 объектне, сывлӑх сыхлавӗн хӑш-пӗр объектне ҫӗнетме палӑртнӑ.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (26.12.2024 03:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 762 - 764 мм, -5 - -7 градус сивӗ пулӗ, ҫил 0-2 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
| Василий Давыдов-Анатри, чӑваш халӑх сӑвӑҫи ҫуралнӑ. | ||
| Мишутин Николай Степанович, ҫыравҫӑ ҫуралнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |