Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче РСФСР тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн Моисей Спиридоновӑн ӗҫӗсен куравне йӗркеленӗ. Ӑна ӳнерҫӗ ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Курав авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗччен ӗҫлӗ. ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, экспозицие Чӑваш наци музейӗпе пӗрле хатӗрленӗ. Унта килекен ҫынсем живопиҫпе графикӑна курма пултараҫҫӗ. Ӑна Моисей Спиридонов этнографи экспедицийӗсенче пухнӑ. Унтах документсемме сӑнӳкерчӗксем пур. Вӗсем ӳнерҫӗн пултарулӑхӗпе, ӑслӑлӑхӗпе, общество пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ.
Аса илтерер: Моисей Спиридонов Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче ҫуралнӑ, Хусанти ӳнер училищинче вӗреннӗ. 1918 ҫулта Ӳнер академине пӗтернӗ. Вӑл чӑваш тӗррине халалланӑ альбома хатӗрлес ӗҫе пурнӑҫӗнчи чылай вӑхӑтне уйӑрнӑ.
Ыран Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Моисей Спиридоновӑн куравӗ уҫӑлмалла. Мероприятие 16 сехете палӑртнӑ. Ӑна Чӑваш Республикин халӑх художникӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Моисей Спиридонович 1890 ҫулхи ҫурлан 24-мӗшӗнче хальхи Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче ҫуралнӑ. Ял ачи Хусанти ӳнер шкулне вӗренсе пӗтерме пултарнӑ, каярах вӑл Питӗрти император ҫумӗнчи Ӳнер академийӗнче ӑсталӑха туптанӑ.
Моисей Спиридонова Чӑваш Енре профессилле ӳкерӳ ӑсталӑхне пуҫарса яраканӗ тата аталантараканӗ тесе хаклаҫҫӗ. Хӑй вӑл такам пулса та ӗҫленӗ, ҫав шутра Чӑваш АСССР Верховнӑй Совечӗн депутатне ӑна икӗ хутчен суйланӑ. Пултаруллӑ ҫак ҫын Шупашкарти ӳнер училищинче ӗҫленӗ май та хӑйӗн вӗренекенӗсем хушшинче ырӑ йӗр хӑварнӑ.
Куравра художникӑн портречӗсемпе пейзажӗсем, тематикӑлла ӳкерчӗкӗсем вырӑн тупӗҫ.
Паян Шупашкарти хальхи ӳнер центрӗнче Франци фотографӗн Реми Кервейанӑн «Реми тинӗсӗсем» курав уҫӑлнӑ. Авторӗ хӑй те Парижран килнӗ. Вӑл центрта ҫынсене хӑйӗн ӗҫӗсемпе паллаштарать.
Тӗрӗссипе, Франци фотографӗ Шупашкарта пӗрремӗш хут курав ирттермест. Хальхинче вӑл тинӗс пейзажӗпе паллаштарать. Экспозицире — виҫӗ теҫетке ытла ӗҫ.
Курава Ремин тинӗспе ҫыхӑннӑ ӗҫӗсене ҫеҫ кӗртнӗ. Ыттисене слайд-шоура пӑхма пулать. Экспозицие хура-шурӑ тата тӗслӗ сӑнӳкерчӗксене кӗртнӗ. Вӗсене ахальтен суйламан. Чӑваш Енре, тинӗсрен аякра пурӑнакансем, тинӗсе курса киленччӗр тенӗ.
Реми Кервейан ҫур ӗмӗр ытла сӑнӳкерчӗксемпе кӑсӑкланать. Вӑл Чӑваш Ене тӑваттӑмӗш хут килнӗ. Шупашкар ӑна питӗ килӗшет. Кунта та вӑл темиҫе сӑн тунӑ.
Реми Кервейан куравӗпе авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗччен паллашма пулать.
Муркаш районӗнчи Мӑн Токшик ялӗ уявне паллӑ тунӑ. Халӑх чи илемлӗ вырӑна, пӗве хӗррине, пухӑннӑ.
Мероприятие Турай ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Н.Павлов уҫнӑ. Вӑл уявпа саламланӑ май маттур ҫынсене грамотӑсемпе, тав хучӗсемпе чысланӑ. Мӑнтокшиксене саламлама район администрацийӗнчен те килнӗ.
Ял старости Г.Никитин ӗҫ-хӗл пирки каласа кӑтартнӑ. Яткассинче пурӑнакан Егор Васильев хӑй ҫырнӑ сӑвӑсемпе паллаштарнӑ.
Сӗтел ҫине халӑх ҫӑкӑр-тӑвар, кукӑль, шӳрпе лартнӑ. Уявра чи хӑтлӑ ҫурт хуҫисене, ӑмӑртусенче мала тухнисене, ветерансене тата ыттисене чысланӑ.
Мӑн Токшике ҫынсене саламлама чӑваш эстрада ҫӑлтӑрӗсем те килнӗ. Лапамра алӗҫ ӑстисен куравне йӗркеленӗ. К.Антоновӑн ҫекӗлпе ҫыхнӑ ӗҫӗсем чылайӑшне илӗртнӗ.
Сӑнсем (22)
Утӑн 24-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи Кивӗ Мӗлӗш ялӗнче уяв ирттернӗ. Халӑх ял кунне паллӑ тума пухӑннӑ. Уява Кульцав ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Евгения Нараткина уҫнӑ. Ял ҫыннисене саламлама район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев та ҫитнӗ.
Леонид Николаев ял ҫыннисемшӗн тунӑ ӗҫсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Кивӗ Мӗлӗшре ҫулӑн пӗр пайне юсанине аса илтернӗ вӑл.
Вулавӑш ӗҫченӗ Галина Степанова ял историйӗпе паллаштарнӑ. Камсем унта пӗрремӗш пурӑннӑ? Мӗн ӗҫленӗ вӗсем? Ял мӗнле аталаннӑ? Ҫаксене йӑлтах каласа кӑтартнӑ вӑл.
Унтан концерт пуҫланнӑ. Пултарулӑх ушкӑнӗсем сцена ҫине тухса юрласа ташланӑ. Ал ӑстисен ӗҫӗсене курав евӗр йӗркеленӗ. Вӗсен илемӗпе кашниех киленме пултарнӑ. Паллах, спорт ӑмӑртӑвӗсем те иртнӗ. Уявра кашниех шӳрпе тутанма пултарнӑ.
Сӑнсем (24)
Утӑн 11–12-мӗшӗсенче Чӗмпӗр облаҫӗнчи Павлӑ районӗнче наци культурисен Пӗтӗм Раҫҫейри фестивалӗ иртнӗ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Ҫичӗпӳрт ялӗнчи «Кунер» фольклор ушкӑнӗ те унта чӗннипе кайнӑ.
Фестивальте алӗҫсен куравне йӗркелесе вӗсене сутнӑ. Ҫавӑнтах наци апат-ҫимӗҫӗ пулнӑ. «Кунер» фольклор ушкӑнӗ хутӑш чӑвашсен юррисемпе ташшисене кӑтартнӑ.
Фестиваль икӗ куна тӑсӑлнӑ. Иккӗмӗш кунхине пултарулӑх ушкӑнӗсем ял тӑрӑхӗсенче концерт кӑтартнӑ. «Кунер» фольклор ушкӑнӗ Шахово ял тӑрӑхӗнче юрласа ташланӑ. Ку вырӑс ялӗ, апла пулсан та куракансем ушкӑнӑн кашни юрри-ташшине тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илнӗ. Вӗсем Андриян Николаевӑн юратнӑ «Вӗҫ-вӗҫ, куккук» юррине те шӑрантарнӑ. Ҫавӑн пекех пушкӑрт чӑвашӗсен юррисем пулнӑ, чӑвашсен «Ҫӗн пӳрт ӗҫки» йӑли-йӗркин пӗр пайне кӑтартнӑ. «Кунер» сцена ҫинче тури, анатри тата хутӑш чӑвашсен юррисене, вырӑссенне те юрланӑ.
«Кунер» фольклор ушкӑнӗ фестивальтен Дипломпа тата сувенирсемпе таврӑннӑ.
Сӑнсем (12)
Утӑ уйӑхӗн 9-мешӗнче Чӑваш Ен ӳнерҫисен пӗрлӗхӗ 80 ҫул тултарнине палӑртнӑ. Мероприяти Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче иртни пирки пире Тимӗр Акташ журналист пӗлтерет. Хӑнасем хушшинче Чӑваш Республикин культура министрӗ Вадим Ефимов, Раҫҫей ӳнерҫисен пӗрлӗхӗн секретарӗ Валерий Полотнов, Мари Эл ӳнерҫисен пӗрлӗхӗн председателӗ Евгений Яранов, Чӑваш Ен ӳнерҫисен пӗрлӗхӗн председателӗн пуканне маларах йышӑннӑ Ревель Фёдоров пунӑ.
Вернисажа уҫнӑ май унер музейӗн директорӗ Геннадий Козлов мероприятие пухӑнас умӗн ӳнерҫӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи ылмашӑнни пирки пӗлтернӗ — малашне председатель вырӑнне Андрей Анохин йышӑнӗ. Ӑна маларах иртнӗ отчетпа суйлав пухӑвӗнче лартнӑ пулать.
Пӗрлӗх ҫавра ҫул тултарнӑ май ӳнер музейӗнче ятарлӑ курав уҫӑлнӑ, унта чылай ӳнерҫӗ ӗҫӗпе паллашма пулать. Тӗслӗхрен, Иван Дмитриевӑн «Чӑваш туйӗ» ӳкерчӗкӗ, Юрий Зайцевӑн «Хӑмла» ӳкерчӗкӗ, Владислав Николаевӑн сӑвар хӗрӗн кӳлепи. Куравра ҫамрӑ ӳнерҫӗсен ӗҫӗсем те вырнаҫнӑ, сӑмахран, Анна Бубновӑн ӳкерчӗкӗсене курма пулать.
«Театр валли ҫуралнӑскер». Ҫак ятпа К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче хальхи вӑхӑтра курав ӗҫлет. Вӑл ҫак уйӑхӑн 12-мӗшӗнче хупӑнмалла.
Курава театр Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин халӑх артисткине Нина Яковлевана халалланӑ. Тата тӗрӗсрех каласан, унӑн юбилейне. Кӑҫалхи ҫӗртмен 8-мӗшӗнче Нина Яковлева ҫуралнӑранпа 75 ҫул ҫитрӗ. Вӑл 1940 ҫулта Вӑрмар районӗнчи Пысӑк Енккасси ялӗнче ҫуралнӑ.
Ӗҫтешӗн пултарулӑхне халалланӑ куравпа пӗр кунхине театрӑн директорӗ Юрий Владимиров, театрӑн ӳнер ертӳҫи, СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев (вӑл Нина Михайловнӑн мӑшӑрӗ пулнине чылайӑшӗ пӗлет-тӗр), Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗсем Любовь Федорова, Геннадий Большаков, Владимир Семенов, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗсем Геннадий Медведев, Вячеслав Александров, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗсем Валерий Карпов, Елизавета Хрисанфова, Петр Садовников тата ыттисем паллашнӑ. Халӑхра ят-сум ҫӗнсе илнисемпе пӗрлех ҫамрӑксем те хисепе тивӗҫлӗ ӗҫтешӗн пултарулӑхне уҫса паракан куравпа кӑмӑлтан кӑсӑкланнӑ.
«Чӑваш литературин пуянлӑхӗ». Ҫакӑн пек ятпа Пӑрачкаври вулавӑшра кӗнеке куравӗ ӗҫлет. Ӑна кӑҫал ҫӗршывра иртекен Литература ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри К. Иванов ҫулталӑкӗсене халалланӑ.
«Чӑваш литературин пуянлӑхне» чӑваш поэзийӗн классикне Константин Иванова халалланӑ. Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче ӑс пухнӑ, чӑваш поэзине силлабо-тоника сӑвӑ виҫине кӗртнӗ Константин Иванов 17 ҫулта чухне хӑйӗн вилӗмсӗр «Нарспи» поэмине ҫырса хӑварнӑ. Хайлав пуҫласа 1908 ҫулта Чӗмпӗрти типографире кун ҫути курнӑ. Кӗнекене ӑна Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗн никӗслевҫи, тӑван халӑхӑмӑрӑн патриархӗ тесе хаклакан Иван Яковлев кӗртнӗ. Хӑйӗн вӗренекенӗпе Иван Яковлев та мӑнаҫланнӑ теҫҫӗ.
Пӑрачкавсем хатӗрленӗ кӗнеке куравӗнче Константин Иванов кӗнекисем вырӑн тупнӑ.
Сергей Кадикин тунӑ «Нарспи тата Сетнер» кӳлепе композицине Ӳнер музейне парнелӗҫ. Вӑл ӑна хӑйӗн юлашки ҫулӗнче хатӑрленӗ. Ҫак кунсенче Ӳнер музейӗнче шӑпах чӑваш ӳнерҫин куравӗ иртет.
Сергей Кадикин скульпурӑпа, ӳнер керамикипе ӗҫлеме кӑмӑлланӑ. Вӑл сӗрме купӑс та каланӑ, анчах скульптор ҫулне суйланӑ. Сергей Кадикин йывӑҫпа та нумай ӗҫленӗ. Темиҫе ҫулта вӑл Тӗлӗнтермӗш Николайӑн 6 турӑшне касса кӑларнӑ. Ӳнерҫӗн хӗрӗ Галина Вернер каланӑ тӑрӑх, ашшӗ Николай Можайские юратнӑ.
Сергей Кадикин куравӗнче «Нарспи» поэма тӑрӑх хатӗрленӗ скульптурӑсем пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Вӑл ку темӑпа 25 ҫул каялла ӗҫлеме тытӑннӑ. Консантин Иванов ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ чухне Пушкӑртстанри Слакпуҫ ялӗнчи ҫӑлкуҫпа парк валли монумент хатӗрленӗ. Хӑйӗн юлашки ҫулӗнче вӑл «Нарспи тата Сетнер» композици касса кӑларнӑ. Сергей Кадикинӑн мӑшӑрӗн Людмила Кадикинӑн шухӑшӗпе ку унӑн чи лайӑх хайлавӗ.
Хальлӗхе ку ӗҫ — ҫемьен. Анчах Сергей Кадикинӑн ҫывӑх ҫыннисем ӑна республикӑна парнелеме шутланӑ. Людмила Кадикина курав вӗҫленсен ҫак скульптурӑна Чӑваш патшалӑх ӳнер музейне парнелесшӗн.
+0.3 °C