Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗ ҫывхарса килнӗ май Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗпе «Чӑвашкино» киностуди тата электрон документацисен архивӗ «Фильмы о войне» (чӑв. Вӑрҫӑ ҫинчен фильмсем) проект пуҫарать. Ӑна шкулсенче вӗренекенсем, ятарлӑ тата аслӑ вӗренӳ заведенийӗсен студенчӗсем валли пуҫарнӑ.
Ҫамрӑксене хамӑр ҫӗршывра ӳкернӗ кинолентӑсемпе паллаштарӗҫ.
Ытларикун, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, «Ҫеҫпӗл» кинозала 10 сехете Алексей Козловӑн «Спасти Ленинград» (2015, 12+) вӑрҫа драмине курма чӗнеҫҫӗ. Фильм хыҫҫӑн ӑна сӳтсе явма май пулӗ. Ку кинора 752-мӗш баржа пӗтнин историне тӗпе хунӑ. Ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Константин Хабенский режиссёрӑн «Собибор» (2018, 12+) фильмне кӑтартӗҫ. Унта 1943 ҫулта Польша территорийӗнче уҫнӑ нацистсен лагерӗнчи ӗҫ-пуҫа кӑтартса панӑ. «Солдатик» (2018, 6+) тат «Решение о ликвидации» (2018, 12+) киносене те кӑтартма палӑртнӑ.
Ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче 17 сехетре Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Библионочь – 2019» (чӑв. Библиокаҫ — 2019) пӗтӗм Раҫҫейри акци иртӗ. Хальхинче унӑн темине «Весь мир – театр» (чӑв. — Пӗтӗм тӗнче — театр) тесе палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав каҫ тӗрлӗ мероприятипе пуян пулӗ. Театр ӳнерне юратакансем те, классика кӗвви-ҫеммине кӑмӑллакансем те вӑхӑта савӑк ирттерӗҫ. Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Надежда Кириллова та пулӗ. Вӑл «Ман поэзи театрӗ» кӗнекипе паллаштарӗ. Унпа паянхи театра тишкерме май килӗ.
Артист пулма ӗмӗтленекенсене Шупашкарти «Ералаш» студи валли суйласа илӗҫ. Конкурса хутшӑнакансен е сӑвӑ, е басня вуласа кӑтартмалла. Кастинга 5 ҫултан пуҫласа 25-чченхисем таранах хутшӑнайӗҫ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ хулинче каҫхине машина шкул ачине таптаса кайнӑ. Юрать, хӗрача вилмеллех аманман. Суранланнӑскере пульницӑна илсе ҫитернӗ.
Авари Павел Иванов урамӗнче пулнӑ. ЧР ШӖМӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, 10 ҫулти хӗрача ҫул урлӑ каҫма юраман ҫӗрте утнӑ. Ҫав вӑхӑтра «Ауди» машина ҫывхарнӑ. Вӑл шкул ачине асӑрхаса ӗлкӗреймен – ун ҫине кӗрсе кайнӑ.
«Ауди» рулӗ умӗнче 26 ҫулти арҫын ларнӑ. Авари вырӑнне ҫитнӗ ҫул-йӗр инспекторӗсем водитель ӳсӗр е урӑ пулнине тӗрӗсленӗ. Вӑл эрех сыпманни паллӑ.
Халӗ ӗҫ-пуҫа уҫӑмлатаҫҫӗ.
Ҫӗмӗрле хулинче пурӑнакан хӗрарӑм хӑйӗн ачине вӗлернӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ҫавна май халӗ РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн тӗпчевҫисем РФ Пуҫиле кодексӗн 106-мӗш статйипе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Асӑннӑ статьяра тин ҫеҫ ҫуралнӑ ачана амӑшӗ вӗлернишӗн явап тыттарма пӑхса хӑварнӑ.
РФ Следстви комитечӗн управленийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, 34-ри хӗрарӑм нумаях пулмасть ача ҫуратма пултарни пирки право хуралҫисене тухтӑрсем систернӗ. Ҫавӑн хыҫҫӑн тӗпчев пуҫарнӑ.
Тӗпчевҫӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, хӗрарӑм ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче кӑнтӑрла мунчара хӗрача ҫуратнӑ. Унтан ӑна вӑл полиэтилен хутаҫа чиксе хурса ҫыхса лартнӑ та шыв пухӑнмалли шӑтӑка пытарнӑ. Ҫапла вара пӗчӗкскер чыхӑнса вилнӗ.
Ӗнер, акан 9-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкарти Коммунизм урамӗнчи 34-мӗш ҫуртра пӗр хваттер ҫунма тытӑннӑ. Шалта вара 8 ҫути арҫын ача тата унӑн ҫулталӑкран иртнӗ шӑллӗ пулнӑ.
Юрать, ачасем пушарта шар курман, вӗсене кӳрши урама илсе тухнӑ. Шӑпӑрлансем килте аслисемсӗр юлнӑ. Хайхискерсем шӑрпӑк тупнӑ, асли унпа выляса тӗпелпе зал хушшинче ҫакӑнса тӑракан карӑна ҫунтарнӑ. Пусма татӑкӗ хӑвӑрт ҫунма пуҫланӑ, ача ӑна сӳнтерме хӑтланнӑ, анчах кӑлӑхах.
Пӗчӗкскерсем макӑрнине 44 ҫулти кӳрши илтнӗ. Арҫын вӗсене урама илсе тухнӑ, хваттерти ҫулӑма кӗрсе сӳнтернӗ.
Ашшӗпе амӑшӗ тепӗр сехетрен кӑна киле ҫитнӗ. Вӗсем ӳсӗр пулнӑ.
Паян, ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, «Ачана чӑвашла кӗнеке парнеле» акци пуҫланать. Ӑна йӗркелме Чӑваш Патшалӑх Канашӗн Ертӳҫи Альбина Егорова сӗннӗ. Ыр кӑмӑллӑх акцийӗ Чӑваш чӗлхи кунӗнче, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, вӗҫленӗ.
«Ашшӗпе амӑшӗ чӑваш ҫемьесенче те ачасем чӑвашла калаҫманни тӗл пулать. Чӑваш Енри халӑхӑн 67е яхӑн проценчӗ – чӑвашсем. Тӑван чӗлхене. йӑла-йӗркепе культурӑна упраса хӑвармалли пӗртен-пӗр меслет вӗсене чӑвашла вуласа пани», – тесе шухӑшлать Альбина Егорова.
Ыр кӑмӑллӑх акцине Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем хутшӑнӗҫ. Вӗсем ача пахчисене ҫӳрекенсене, шкулта вӗренекенсене, нумай ачаллӑ ҫемьесенчи ачасене чӑвашла кӗнекесем парнелӗҫ. Акцие уҫӑ кӑмӑллӑ ытти ҫынна та хутшӑнма сӗнеҫҫӗ вӗсем.
Никита Тӗнче (Васильев) каллех ҫулҫӳреве кайма хатӗрленет. Хальхинче вӑл ҫемйипе – мӑшӑрӗпе Анастасийӑпа тата хӗрӗпе Аяпа – ҫула тухӗ. Вӗсем хӗвеланӑҫри ҫӗршывсене кайма палӑртнӑ.
Ҫемье ҫу уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче ҫула тухӗ. Пӗчӗк Ая (вӑл ҫулталӑк та тултарман-ха) ятарлӑ велоприцеп ҫинче пулӗ. Пӗрремӗш маршрут паллӑ ӗнтӗ: Шупашкар – Питӗр.
Никита Тӗнче каланӑ тӑрӑх, Питӗре икӗ уйӑха яхӑн, тен, кайӗҫ, мӗншӗн тесен вӑл ку таранччен ачапа ҫула тухса курман.
Питӗр хыҫҫӑн – Эстони, унтан кӑнтӑр енне – Балкан ҫурмаутравӗсем ҫине – ҫитме палӑртнӑ. 2020 ҫулхи хӗл хыҫҫӑн ӑҫта каяссине пӑлӑртман-ха. Ҫапах ӗмӗчӗ пур: океан урлӑ каҫса урӑх континента лекесшӗн.
Ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» видеосӑвӑсен конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене чыслӑпӑр! Чӑваш халӑх сайчӗ — ҫак конкурсра парнесемпе тивӗҫтерекенсенчен пӗри.
Ҫӗнтерӳҫӗсене эпир сӑнӳкерчӗксенчен хатӗрленӗ картинӑсем парнелес шухӑшлӑ, ҫавна май сирӗнтен сӑнӳкерчӗксем йышӑнма хатӗр. Вӗсем пичете юрӑхлӑ пулмалла, сӑнра тӑван тавралӑха ӳкерни пулсан аван.
Сӑнӳкерчӗке np@chuvash.org адреспа ярса панӑ чухне палӑртмалла:
- кам ӳкернӗ;
- ӑҫта ӳкернӗ (район, ял, мӗнле вырӑн);
- хӑш вӑхӑтра ӳкернӗ (дата).
Сӑнӳкерчӗксене эпир ака уйӑхӗн 12-мӗшӗччен тӳлевсӗр йышӑнатпӑр. Ӑна ярса пани пире вӑл сӑнӳкерчӗке пир ҫине пичетлесе картина тума ирӗк панипе, конкурс ҫӗнтерӳҫисене парнелеме килӗшнине пӗлтерӗ.
Аса илтеретпӗр, хальхи вӑхӑтра «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» видеосӑвӑсен конкурсӗн хаклав тапхӑрӗ пырать.
Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Хусанти Нумай нациллӗ вырсарни шкулӗ Тутарстанри наци шкулӗсенче тӑван чӗлхепе литература урокӗсене вӗрентекен педагогсене пухнӑ. Ҫавсем хушшинче чӑваш, мари, удмурт вӗрентекенӗсем пулнӑ. Хусанти «Сувар» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗрентекенсем квалификацие ӳстермелли курса пуҫтарӑннӑ.
Юлташла тӗл пулӑва Нумай нациллӗ вырсарни шкулӗн чӑваш, мари, удмурт секцийӗсем хутшӑннӑ. Ирина Трифонова журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, «тӗп яваплӑха хӑйсем ҫине чӑвашсем илнӗ». Мероприятие ЧНКА ӗҫтӑвком председателӗ Владимир Иванов, «Сувар» хаҫат тӗп редакторӗ Константин Малышев, Тутарстанри чӑваш ҫыравҫисен союзӗн председателӗ, ТР Писательсен союзӗн пайташӗ Николай Сорокин, Чӑваш таврапӗлӳҫисен союзӗн председателӗ Александр Семенов, ЧНКА Ӗҫтӑвком пайташӗ Вера Юнусова, «Аталан» чӑваш ҫамрӑкӗсен пӗрлешӗвӗн председателӗ Алена Гордеева хутшӑннӑ.
Чӑваш вырсарни шкулӗн пурнӑҫӗпе Сильвия Чаркина паллаштарнӑ.
Вырсарни шкулне ҫӳрекен шӑпӑрлансем чӑвашла сӑвӑ-юрӑпа савӑнтарнӑ.
Ҫухалнӑ ҫынсене шыракан «Лиза Алерт» ушкӑн Росстат пӗлтерни тӑрӑх шухӑша путаракан пӗр факт илсе кӑтартнӑ. Пирӗн ҫӗршывра пурӑнакансенчен 22,6 проценчӗн централизациленӗ канализаци ҫук иккен. Вӗсенчен чылайӑшӗн чавса тунӑ шӑтӑксемпе усӑ курма тивет.
«Пире, «Лиза Алерт» ҫӑлавпа шырав отрядне, ку цифра уйрӑмах хумхантарать. Пирӗншӗн ку вӑл — гигина тата аталану ыйтӑвӗ ҫеҫ мар, ачасем хӑрушлӑха лекни те», — тесе ҫырнӑ шыравҫӑсем хӑйсен страницинче.
«Лиза Алерт» хастарӗсем шырама хутшӑннӑ ачасене ялти туалетсенче пӗрре кӑна мар тупнӑ иккен. Ун пекки шкул территорийӗсенче те пулнӑ.
«Лиза Алерт» 2018 ҫулта МИХсене лекнӗ тӗслӗхсене (чӑннипе ытларах пуль теҫҫӗ) илсе кӑтартнӑ:
— арҫын ача, 4 ҫулта, Брянск облаҫӗ (шкул туалечӗ),
— хӗрача, 16 ҫулта, Ростов облаҫӗ,
— арҫын ача, 10 ҫулта, Свердловск облаҫӗ,
— арҫын ача, 6 ҫулта, Волгоград облаҫӗ,
— арҫын ача, 2 ҫулта, Самар облаҫӗ,
— арҫын ача, 7 ҫулта, Ӗрӗнпур облаҫӗ,
— арҫын ача, 4 ҫулта, Волгоград облаҫӗ…
Инкек ан пултӑр тесен асӑрханма: туалет шӑтӑкне пӗчӗк тума, ача-пӑча пули-пулми кӗрсе каясран питӗрсе тӑратма т.
+0.3 °C