Шӑматкун, чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Шупашкар хулинчи Трактор тӑвакансен культура керменӗнче шкул ачисемпе вӗрентекенсен «Шкул шӑпчӑкӗ» республика конкурсӗ иртнӗ. Конкурса йӗркелекенсем шутӗнче Чӑваш наци конгресӗпе Чӑваш Республикинчи учительсен ассоциацийӗн чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен секцийӗ те пулнӑ.
Чӑваш халӑх юррисене юрлакансен ӑмӑртӑвне Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Куславкка, Канаш, Хӗрлӗ Чутай, Комсомольски, Муркаш, Елчӗк районӗсенчен, Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар тата шкул Ҫӗpпӳ хулисенчен ачасен 11 фольклор ушкӑнӗ, 28 солист, учительсен 6 фольклор ушкӑнӗпе 9 солист хутшӑннӑ.
Солистсемпе фольклор ушкӑнӗсем чӑваш халӑхӗн хӑна, салтак, вӑйӑ, ӗҫ, лирика юррисене шӑрантарнӑ. Уяв каҫӗнче сюжетлӑ вӑйӑсемпе юрӑсем, такмаксемпе ташӑсем пӗp-пӗринпе ылмашса пынӑ.
Чӑваш кӗнеке издательстви черетлӗ кӗнеке кӑларнӑ. Вӑл — ачасем валли. Маларах проза, поэзи, драматурги антологийӗсем тухнӑ. Хальхинче вара «Чӑваш литературин антологийӗ: ача-пӑча валли ҫырнӑ хайлавсем» ятли кун ҫути курнӑ.
Кӗнекене филологи кандидачӗ Ирина Софронова литературовед пухса хатӗрленӗ. Галина Антонова вара редакциленӗ. Антологи кӗнекинче — 496 страница. Пӗтӗмпе 184 автор кӗнӗ унта.
Малтанах 1741 ҫулта ҫуралнӑ Ермей Рожанский хайлавӗсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем темиҫе предложенирен ҫеҫ тӑраҫҫӗ. Тӗпчевҫӗсен шухӑшӗпе, чӑваш ача-пӑча литератури Спиридон Михайлов (Янтуш) халӑхран ҫырса илнӗ юрӑсемпе юмахсенчен тата хӑй хайланӑ «Пугачев ҫинчен», «Чее кушак» илемлӗ калавсенчен, «Телейсӗр ывӑл» очеркран, «Ятлаҫу» сценкӑран пуҫланать.
Кӗнекере авторсене ҫуралнӑ ҫулӗсем тӑрӑх вырнаҫтарнӑ. Унтах вӗсен сӑнӳкерчӗкӗсене, биографийӗсене лартнӑ. Антологие повеҫ сыпӑкӗсем, сӑвӑсем, калавсем, кӗске пьесӑсем, сӑпка юррисем, тупмалли юмахсем, шӳтсем кӗнӗ.
Чӳкӗн 12-мӗшӗнче Чӑваш кӗнеке издательстви 95 ҫул тултарнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Издательство кӗнеке хыҫҫӑн кӗнеке кӑларать. Кӑшт маларах кӑна «Пӗчӗк чӳречеллӗ пӳрт» (редакторӗ — Галина Антонова, ӳнерҫи — Иван Алексеев) кӗнеке кун ҫути курнӑ.
1000 экземплярлӑ тиражпа тухнӑскерӗн авторӗ — Александр Миллин (1927–1978). Издательствӑра тӑрӑшакан Ольга Австрийская ун пирки «журналист, писатель, куҫаруҫӑ» тесе хыпарлать.
Александр Миллин Елчӗк районӗнчи Патреккел ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Тӗрлӗ жанрпа ҫырнӑ хайлавӗсене республикӑра тухса тӑракан хаҫат-журналта пичетленӗ. «Пӗчӗк чӳречеллӗ пӳрт» — А.Миллинӑн ачасем валли кӑларнӑ виҫҫӗмӗш кӗнеки. Малтанхисем «Вӑлта» (1979) тата «Мухтанчӑк» (2014) ятсемпе кун ҫути курнӑ.
Чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче республикӑра «Хунав» фестиваль иртнӗ. Унта ача пахчинчи шӑпӑрлансем хутшӑннӑ.
Фестивале ачасене чӑваш наци культурипе, йӑли-йӗркипе ҫывӑхрах паллаштарас, пултаруллӑ шӑпӑрлансене тупса палӑртас, хастар вӗрентекенсене пулӑшас тӗллевпе ирттернӗ.
Муркашсем унта хутшӑннӑшӑн савӑнаҫҫӗ. Районти 8-мӗш ача пахчинчи «Веселушки» театр кружокӗн ушкӑнӗ фестивальте пултарулӑхне кӑтартнӑ. Муркаш районӗн ачисем 2-мӗш вырӑнпа таврӑннӑ.
Театр кружокне Вера Макарова ертсе пырать. Унта ҫӳрекен ачасем фестивале тӑваттӑмӗш хут кӑмӑлпа хутшӑнаҫҫӗ. Ачасем вӗренӳ ҫулталӑкӗ пуҫланнӑранпа «Айван чӗрӗп», «Ҫулла ӑҫта кайнӑ-ши?», «Автанпа тилӗ» спектакльсем лартнӑ.
Вырӑс патшалӑх драма театрӗ ҫак кунсенче Иваново облаҫӗнче спектакльсем кӑтартнӑ. Шупашкара вара Кинешмари Островский ячӗллӗ драма театрӗ килнӗ.
Кӑҫал Кинешмари театр 118 ҫул тултарнӑ. Артистсем паян юлашки спектакльне кӑтартаҫҫӗ. Пӗтӗмпе вӗсем Шупашкара 5 спектакльпе килнӗ. Хӑнасем пӗрремӗш Алексей Рыбниковӑн тата Андрей Вознесенскин «Юнона и Авось» рок-оперине кӑтартнӑ.
Ку спектакле вӗсем Мускаври Маяковский ячӗллӗ театрта та кӑтартнӑ. Унтан вӗсем тӳрех Шупашкар сцени ҫине тухнӑ. Постановкӑра кӗвӗ «чӗрӗ».
Тӗлӗнмелле те, Дева Марийӑн арине Кинешмари вӑтам шкулта вӗрентекен калӑплать. Хормейстр тивӗҫне чиркӳ хорӗн регенчӗ Светлана Фокина пурнӑҫланӑ. Кӗвве рок-ушкӑн юрлать.
Рыбниковӑн кӗвви тата Вознесенскин поэзийӗ классика пулса тӑнӑ. Кинешма артисчӗсен «Юнона и Авось» спектакльне курма ҫын лӑк тулли пухӑннӑ.
Паян, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Пӗтӗм тӗнчери ырӑлӑх кунӗ. Ҫак кун 1998 ҫулта Токиора Ырӑлӑхшӑн пӗтӗм тӗнчери юхӑмӑн пӗрремӗш конференцийӗ иртнӗ. Унта чылай ҫӗршыв хутшӑнма кӑмӑл тунӑ.
«Ырӑ тума йывӑр-и? Паллах, ҫук», — тесе ӑнлантарнӑ Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗнче ӗҫлекенсем асӑннӑ хулари 2-мӗш вӑтам шкулта 3-мӗш «б» класра вӗренекенсемпе курнӑҫсан.
Тӗлпулӑва вӗсем виҫӗм кун йӗркеленӗ.
Ыркӑмӑллӑх урокӗнче ырӑ туни пӗр-пӗрин кӑмӑлне ҫӗклени, хавас кӑмӑл парнелени пирки калаҫнӑ. Ачасене вӗсем «ырӑ кӑмӑл» сӑмахпа ҫыхӑннӑ ваттисен сӑмахӗсене аса илме ыйтнӑ. Ӑшшӑн йӑл кулнин пӗлтерӗшне те уҫса панӑ. Унтан пурте пӗрле пулса «День рождения кота Леопольда» (чӑв. Леопольд кушакӑн ҫуралнӑ кунӗ) мультфильмри «Если добрый ты» (чӑв. Эсӗ ырӑ пулайсан) юрра аса илнӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пӗртен пӗр «Атӑл» кинотеатр хупӑнсан ҫынсем пӑшӑрханса ӳкнӗччӗ. Ара, кино курма ӑҫта ҫӳремелле? Шупашкара ҫӳреме меллех мар.
Халӗ Ҫӗнӗ Шупашкарта ырӑ хыпар сарӑлнӑ. Кӗҫех «Атӑл» кинотеатр ӗҫлесе каймалла-мӗн. Унӑн алӑкӗсем кӗҫех уҫӑлӗҫ. Ҫур ҫул хушшинче унта кино кӑтартма тытӑнӗҫ.
Хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, кун тӗлӗшпе аукцион ирттернӗ. Унта «Атӑл» кинотеатра тара илекене палӑртнӑ. Пӗтӗмпе аукциона виҫӗ арендатор хутшӑннӑ.
Малтанах 900 пин тенкӗ палӑртнӑ. Аукцион 1260 000 тенкӗ ҫинче чарӑннӑ. Унта ҫӗнтернӗ арендатора кинотеатра уҫмашкӑн срок панӑ: ҫур ҫултан кая мар.
Элӗк районӗнчи Тенири пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулта вӗрентекенсем Чӑваш патшалӑх академи драма театрне И.С. Максимов-Кошкинский ҫырнӑ «Вӗри юнлӑ ҫемҫе чун» спектакле кайса курнӑ. Кун пирки вырӑнти район хаҫатӗнчех ҫырса кӑтартнӑ.
«Малтан спектакль «К.В. Иванов» ятлӑ пулнӑ. «Нарспи» поэмӑри юмӑҫ Сетнер амӑшне ывӑлӗ пирки: «Панӑ ӑна пӳлӗхҫӗ вӗри юнпа ҫемҫе чун. Пӳрнӗ ӑна пӳлӗхҫӗ кӗске ӗмӗр, йывӑр кун», — тесе каланӑ. Ҫакӑн тӑрӑх панӑ та ӗнтӗ ҫӗнӗ спектакль ятне», — ӑнлантарнӑ районти хаҫатҫӑсем.
Аса илтеретпӗр, «Вӗри чунлӑ ҫемҫе чуна» театрӑн тӗп режиссерӗ, СССР халӑх артисчӗ В.Н. Яковлев лартнӑ.
Унта «Нарспи» поэмӑн авторӗн сӑнарне Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Валерий Карпов калӑплать.
Спектакльти ӗҫсем 1906–1912-мӗш ҫулсенче Чӗмпӗр хулинче тата Слакпуҫ ялӗнче пулса иртеҫҫӗ.
Елчӗк районӗнчи Ҫӗнӗ Пӑвари вулавӑшра ӗҫлекенсем нумай вуласан ӑслӑ пулатӑн тесе шухӑшлаҫӗ. Кӑҫал республикӑра «Чӑваш Енӗн литература палитри: вуламалли 100 кӗнеке» акци иртнӗ май кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ.
Аса илтеретпӗр, ку акцие республикӑн Наци вулавӑшӗ ЧР Культура министерстви пуҫарнипе йӗркеленӗ.
Ҫӗнӗ Пӑвари вулавӑшри курава тӗрлӗ темӑпа тӗрлӗ автор тӗрлӗ ӳсӗмрисем валли ҫырнӑ кӗнекесене пухнӑ. Вулавӑшра ӗҫлекенсем ӗнентернӗ тӑрӑх, вулакансем вӗсемпе чунтанах кӑсӑкланаҫҫӗ. Нумаях пулмасть вулавӑшра вӑл кӗнекесене сӳтсе явнӑ. Аслӑ ҫулхисем Н. Петровскаян «Шурӑ лили», Леонид Агаковӑн «Юманлӑхра ҫапла пулнӑ» тата «Ылтӑн вӑчӑра», А. Афанасьевӑн «Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ», А. Артемьевӑн «Салампи» хайлавӗсене вуласшӑн.
Кӗҫӗн класра вӗренекенсемпе вулавӑш «Нумай вулатӑн — ӑслӑ пулатӑн» темӑпа калаҫу ирттернӗ. Вӗсене В. Давыдов-Анатрин «Ӱссен эсӗ кам пулан?» (сӑвӑсемпе юмахсем), Петӗр Ҫӑлкуҫӑн «Карамель-тарамель» кӗнекисемпе паллаштарнӑ. Асӑннӑ кӗнекесем пурте «Чӑваш Енӗн литература палитра: вуламалли 100 кӗнеке» йыша кӗнӗ.
Патӑрьелти «Ҫӑкӑр» историпе этнографи музейӗнче «Искусствӑсен каҫӗ» культурӑпа ӑс-хакӑл акцийӗ пулнӑ. Вырӑнтисем ун пирки йӑлана кӗнӗ мероприяти тесе хыпарлаҫҫӗ.
Кӑҫал ӑна «Ӳнер пӗрлештерет» девизпа ирттернӗ.
Аваллӑх управҫинче литература вулавӗсем, «ҫавра сӗтелсем», ӑсталӑх сехечӗсем йӗркеленӗ. Уява Патӑрьелти 4–8-мӗш классем хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарнинчен пуҫланӑ. Ачасем Тӑван ҫӗршыв, туслӑх, тӑнӑҫлӑх ҫинчен сӑвӑсем вуланӑ. «Ҫавра сӗтел» хушшинче музейпе куракан хушшинчи туслӑха ҫирӗплетесси пирки калаҫнӑ.
«Сӑвӑ ҫырасси» ӑсталӑх сехетӗнче кашниех сӑвӑ хайласа пӑхнӑ. Патӑрьелти тӗп вулавӑш пуҫлӑхӗн ҫумӗ Валентина Маллинан тата 1-мӗш шкулта кӗҫӗн классене вӗрентекен Марина Федоровӑн сӑввисене итленӗ.
-1.7 °C