Йӑлӑмра вырнаҫнӑ «Чувашия» санатори ҫывӑхӗнче ӗнер финн киноактерӗ Вилли Хаапасало ертсе пыракан пултарулӑх ушкӑнӗ чӳклеме туни ҫинчен документлӑ фильм сыпӑкӗсене ӳкернӗ. Ку ӗҫ-nyҫa йӗркелекенни ЧНК Ваттисен Канашӗн пуҫлӑхӗн ҫyмӗ Федор Мадуров скульптор пулни пирки ЧНКн пресс-службин ертӳҫи Зоя Яковлева пӗлтерет.
Авалхи йӑла-йӗркене Федор Мадуров чылай ҫул ертсе пырать. Хальхинче те кунта унӑн ывӑлӗ — Дмитрий Мадуров ӳнер тӗпчевҫи, Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ, Николай Фомиряков таврапӗлӳҫӗ, Юрий Спиридонов кинопродюсер тата ыттисем те хутшӑннӑ. Чӳклеме ирттернӗ ҫӗре ЧНК ертӳҫин пӗрремӗш ҫумӗ Валерий Клементьев тата ЧНК пресс-службин ертӳҫи Зоя Яковлева хутшӑннӑ.
Вилли Хаапасало ертсе пыракан киноушкӑн малалла Йӗпреҫ тӑрӑхне чӑваш сӑрине епле вӗретнине ӳкерме ҫул тытнӑ.
Раҫҫей ӑслӑлӑхӗсен академийӗн корреспонденчӗ, Китай чӗлхи куҫаруҫисен шкулне йӗркелекенӗ Никита Яковлевич Бичурин (Иакинф атте) ҫуралнӑранпа 238 ҫул ҫитнине халалласа «Бичурин тата хальхи самана» музейра Бичурин вулавӗсем иртнӗ. Кӑҫалхипе ӑна виҫҫӗмӗш хут йӗркеленӗ.
Мероприяти пуҫламӑшӗнче Бичурин пахчинчи Иакинф аттен палӑкӗ патне чечексем хунӑ. Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Г.Егоров Бичурин пултарулӑхӗ чӑваш халӑхӗн культурин аталанӑвне витӗм кӳнине палӑртнӑ.
Бичурин вулавӗсем Кӳкеҫ поселокӗнчи культура ҫуртӗнче иртнӗ. Унти фойере Чӑваш наци музейӗ «Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнчен вӗренсе тухнисем» курав йӗркеленӗ.
«Ҫыравҫӑсем — Шупашкар районӗнчен тухнӑ ҫынсем» секцире Светлана Смирнова поэт, Лидия Сарине тата Нина Пӑрчӑкан ҫыравҫӑсем, Шупашкарти 3-мӗш лицейре чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Лидия Кузьмина 19-мӗш ӗмӗрти чӑваш поэчӗсен хайлавӗсене вуланӑ. Светлана Васильевна Николай Шупуҫҫыннин сӑввисемпе хӑй кӗвӗленӗ юрӑсемпе паллаштарнӑ.
Улатӑр ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ чухне Чӑваш Ене Николай Шмагин кинорежиссер килнӗ. Вӑл ҫитес вӑхӑтра хӑйӗн тӑван хули пирки документлӑ фильм ӳкерме тытӑнасшӑн.
Уяв вӑхӑтӗнче «Вырӑс провинцийӗнчи литература тӗлпулӑвӗсем» мероприяти иртнӗ. Унта Николай Шмагин хӑйӗн тӗллевӗ пирки пӗлтернӗ.
2002 ҫулта Николай Шмагин «Алатырь — бел-горюч камень российский» документлӑ фильмра режиссер-постановщик тата сценарист пулнӑ. Ун чухне вӑл Пиллӗкмӗш Еврази телефорумӗн ятарлӑ дипломне тивӗҫнӗ.
Улатӑрти вулавӑшра ирттернӗ тӗлпулура кинорежиссер пухӑннисене «Дом под горой», «Я хочу летать» повеҫӗсемпе, «Мишкина невеста», «Друг сердечный» калавӗсемпе паллаштарнӑ. Унта автор ачалӑхне, ашшӗ-амӑшне, юлташӗсене ӗҫне аса илнӗ.
Николай Шмагин хӑй Улатӑрта ҫуралнӑ. Вӑл Чӑваш Енре 1968 ҫулччен пурӑннӑ, унтан Мускава куҫса кайнӑ.
Нумаях пулмасть пичетрен Шупашкар районӗн энциклопедийӗ тухнӑ. Халӗ пур районӑн та тенӗ пекех таврапӗлӳ словарӗсем, справочниксем, кӗнекесем пур. Пӑрачкав, Сӗнтӗрвӑрри районӗсен, Улатӑр, Канаш, Шупашкар тата Ҫӗмӗрле хулисен ҫеҫ энциклопеди ҫук.
Патӑрьел районӗн тата Чӗмпӗр облаҫӗн энциклопедийӗсем икӗ томпа тухнӑ. Пур энциклопеди те тенӗ пекех Чӑваш халӑх академийӗн тата Чӑваш таврапӗлӳҫисен дипломӗсене тивӗҫнӗ. Элӗк район энциклопедийӗ вара Мускаври конкурсра та ҫӗнтернӗ.
Шупашкар район энциклопедине 1994–1995 ҫулсенче хатӗрленӗ. Ростислав Данилов пуҫлӑх пулнӑ чухне «Сторона моя Чебоксарская» кӗнеке тухнӑ. Анатолий Князев пулнӑ чухне вара районти таврапӗлӳҫӗсем ӗҫлеймен. Хальхи пуҫлӑх энциклопедишӗн савӑннӑ пек, анчах кайран хастарсен ӗҫ ушкӑнне салатнӑ.
Полиграфи тӗлӗшӗнчен кӗнеке хитре пулсан та вӑл тӗплӗ пулайман.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пӗр кинотеатр ҫеҫ. Анчах, шел те, вӑл та пулин халӗ хупӑннӑ. Тунтикун унтан мӗнпур хатӗр-хӗтӗре илсе тухнӑ.
Учредительсем ку услам тупӑшсӑр тесе шутланӑ. Юлашки ҫулсенче ӑна тара тытнӑшӑн укҫа нумай тӳлемелле пулнӑ. Куракансен йышӗ вара сахалланнӑ. Хӑшӗ-пӗри каланӑ тӑрӑх, вырӑнти тӳре-шара кино ӳнерӗпе кӑсӑкланман та.
Халӗ Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакансем нимӗнле фильма та пысӑк экран ҫинче кураймаҫҫӗ. Темиҫе кун каялла кӑна унта халӑх ҫӳренӗ, зал тулли пулнӑ. Халӗ йӑлтах пушӑ, экран сӳннӗ.
Усламӑҫсене тупӑш коммуналлӑ тӑкаксемшӗн тӳлеме те ҫитмен теҫҫӗ. Ҫурла уйӑхӗнче хулари депутатсен пухӑвӗ тара тытнӑшӑн тӳлеве 400 пин тенкӗрен 100-е ҫитернӗ. Анчах ку йышӑнӑва кая юлса тунӑ.
Халӑх кинотеатр хупӑннине пӗлсен пӑшӑрханма тытӑннӑ. Ҫӗнӗ Шупашкара ҫӗнӗ кинопрокатчик килесси паллӑ мар. Хальлӗхе вара халӑхӑн кино курма Шупашкара кайма тивӗ.
Авӑн уйӑхӗн 4-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче «Чӑваш Енри литератури: вуламалли 100 кӗнеке» электрон хӑтлав иртнӗ. Акцие ЧР Культура министерстви пуҫарнипе Наци вулавӑшӗ йӗркеленӗ.
Ӑна Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Константин Иванов ҫулталӑкне халалланӑ. Вӑл пулӑшнипе наци литературинчи чи лайӑх кӗнекесене палӑртаҫҫӗ, ӑна ыттисене вуласа тухма сӗнеҫҫӗ.
Кун валли ятарласа эксперт ушкӑнӗ йӗркеленӗ. Ӑна Виталий Родионов профессор ертсе пырать. Ушкӑн тӗнче тетелӗнчи сасӑлава тишкернӗ, вуламалли чи лайӑх 100 кӗнекен списокне хатӗрленӗ.
Наци вулавӑшӗн ӗҫченӗсем кӗнекесене тӗнче тетелне куҫарас тӗллевпе пин-пин страницӑна сканер витӗр кӑларнӑ, темиҫе хут тӗрӗсленӗ. Авӑнӑн 1-мӗшӗ тӗлне электрон пухмача ЧР Наци вулавӑшӗн сайтне вырнаҫтарнӑ. Ҫапла кашниех килтен тухмасӑрах чӑваш литературинчи чи лайах кӗнекесемпе паллашма пултарать. Вӗсемпе ЧР Наци вулавӑшӗн сайтӗнче паллашма май пур.
Паян Чӑваш Республикин Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев канашлу ирттернӗ. Хальхинче унта питӗ пӗлтерӗшлӗ документа алӑ пуснӑ.
Михаил Игнатьев Чӑваш Енре 2016 ҫула Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халаллас ыйтӑва ырласа хушӑва алӑ пуснӑ. Михаил Игнатьев палӑртнӑ тӑрӑх, вӗсем Ӗҫ ҫыннине ҫулталӑкне халаллас ыйту тавра предприятисемпе организацисен ертӳҫисемпе, бизнес-сообщество элчисемпе, студентсемпе, вӗренекенсемпе, общество пӗрлешӗвӗсемпе сӳтсе явнӑ.
Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкӗ Чӑваш Ене хальхи экономика лару-тӑрӑвӗнче ҫирӗппӗн аталанма май парӗ. Ҫавӑн пекех вӑл ӗҫе тата ӗҫ ҫыннине хисеплеме вӗрентӗ.
Аса илтерер: 2016 ҫула Раҫҫейре Раҫҫей киновӗн ҫулталӑкне халаллӗҫ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнӗн халӑхне концертсем малалла савӑнтараҫҫӗ. Вӗсене артистсем лартаҫҫӗ. Районти хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗнче «Дуняша-стайл» фолк-ушкӑн, Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ академи ансамблӗ тата Чӑваш патшалӑх филармонийӗн солисчӗсем концерт лартнӑ ӗнтӗ.
Нумаях пулмасть Аксарин ял тӑрӑхӗнче Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн артисчӗсем пулнӑ. Районта пурӑнакансем палӑртнӑ тӑрӑх, ку тӑрӑхра кунашкал концертсем халӗччен пулман. Ҫавӑнпа халӑх мероприятие хаваспах пынӑ.
Аксаринсем патне ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов та ҫитнӗ. Ытти тӳре-шара та аксаринсене хӑйне евӗр ҫакнашкал уявпа саламлама пынӑ. Вӗсем кунашкал мероприятисем халӑха туслаштарнине, ҫын кӑмӑлне пуянлатнине палӑртнӑ.
Аксаринсем концерт тӑршшӗпех сцена ҫинче мӗн пулса иртнине куҫ илмесӗр сӑнанӑ. Вӗсем ҫакӑн пек концертсем ирттернӗшӗн питӗ савӑннӑ.
«Свет из глубины веков — сичӗ ял» кӗнекене эпӗ Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи ҫичӗ чӑваш ялӗнчен пӗрне — Вӑта Тимӗрҫен ялӗ никӗсленнӗренпе 450 ҫул ҫитнине — халаллатӑп.
Чӑваш — ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи чи кивӗ сӑмахсенчен пӗри. Вӑл чи авалхи тӗнпе ҫыхӑннӑ. 1979 ҫулхи март уйӑхӗнче Лотар Куш журналист нимӗҫсен «Свободный мир» журналӗнче пичетленӗ «Инки на Волге» очеркӗнче чӑвашсене тӗлӗнтерекен япала ҫырнӑччӗ. Имӗш Бразили ӑсчахӗ Любомир Зефиров инк чӗлхинче 170 чӑваш тата 120 инк сӑмахӗсем тупнӑ. Инксен мифологийӗнче «Чӑваш» (Ҫутӑ Турри) сӑмах пур. Ку сӑмах пирӗн ҫӗр ҫине 10 пин ҫул каяллах килнӗ.
Паянхи этнографиллӗ пултарулӑх очеркӗнче эпир Чӗмпӗрти чӑвашсен авалхи тымарсемлӗ «Ҫичӗял» тата унӑн ҫыннисем ҫинчен каласа парасшӑн. Унӑн тымарӗ 450 ҫул каяллахи Атӑлҫи Пӑлхарпах ҫыхӑннӑ. Вӑта Тимӗрҫен, Ирҫел тата Анат Тимӗрҫен, Виҫӗ Улхаш тата Пухтел Тимерсянка тата Чӑнлӑ шывӗсен хӗрринче ларса тухнӑ.
Шупашкарта театрсем сезона кӗҫех уҫасси пирки унччен те хыпарланӑччӗ. Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ черетлӗ сезонне «Нарспи» оперӑпа пуҫӑни пирки те сайтра пӗлтернӗччӗ.
Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ сезона хӑйне евӗр акцирен пуҫӑнасси нумаях пулмасть паллӑ пулнӑ. ЧР Культура министерствин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, оперӑпа балет театрӗ куракансене тӳлевсӗрех кӗртӗ. Билета укҫасӑрах парӗҫ-ха, анчах ун вырӑнне кураканӑн пӗрле чечек ҫыхи йӑтса кӗмелле.
Театр ӗҫченӗсем юратнӑ артистсене чечек ҫыххи парнелеме ан вӑтанӑр тесе калаҫҫӗ. Артиста ку савӑнӑҫ кӳрӗ, спектакль вара куракан кӑмӑлне ҫӗклӗ.
Акци авӑн уйӑхӗн тӑршшӗпех пулӗ. Аса илтерер: Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ сезонне авӑнӑн 11-мӗшӗнче уҫӗ. Эппин, ҫынсен спектакльсене чечек ҫыххи йӑтса килсех курма май пулӗ.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (26.11.2024 15:00) пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 763 - 765 мм, 0 - -2 градус сивӗ пулӗ, ҫил 1-3 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр енчен вӗрӗ.
| Яков Ухсай, чӑваш сӑвӑҫи, драматургӗ, ҫыравҫи ҫуралнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |