Чечек
Сан пур-тăр хăвăн пĕлĕтӳ.
Сана унта, — чунтан туятăп, —
Чĕнет çунатлă ĕмĕтӳ.
Ах, ĕмĕт, — ырă курăну!
Тен, пач суя сăн-сăпату?
Çук, çук, ан пултăр пăрăну —
Сан пултăр шанчăкпа тату!»
Сăмах хушмарĕç тек, анчах
Хĕмленнĕ чĕрисем хыт тапрĕç.
Сывларĕ ассăн укăлча,
Çил ачисем тем пăшăлтатрĕç.
Ултавлă, пуш сăмах пулмарĕ,
Çук, сивĕнмерĕ чун ăшши.
Анчах качча хĕр чуп тумарĕ
Шутларĕ пулĕ: ытлашши.
Чăнах, чи тасине ăвса,
Чун-чĕрене вăл çӳплентерĕ,
Паян çитĕнеймен ăса
Асра юлмалăх кӳрентерĕ.
Асамлă каç — выля, шуйла,
Тӳпе — пин çăлтăр: ил, суйла.
Сасартăк ак пĕри тапранчĕ,
Çуталчĕ те çĕре йăванчĕ,
Ярт тăсрĕ авăк хӳрине,
Хăварчĕ хыçала йĕрне.
Анчах çĕре вăл çитеймерĕ,
Вăраххăн сӳнчĕ тĕпренсе.
Ак ыттисем ним тĕлĕнмесĕр,
Чĕл-чĕл çунаççĕ чĕтренсе,
Чĕнеç пек акăш-макăша...
Кама çак ямĕ шухăша?
V
Ял-йыш килте. Акса пĕтернĕ:
Калчапала шăртланчĕ уй.
Кив кунтăка халь ӳпĕнтернĕ —
Вăраххăн çитрĕ Акатуй.
Çак уява пин çул упраççĕ:
Пусаççĕ выльăх — ку парне,
Ватти, каччи те хĕр-упраçĕ
Каяççĕ Атăл ту варне.
Кунта ик-виç тĕлте вут хунă,
Апат пĕçернĕ хуранта,
Хăватлă пӳлĕхе чӳк тунă,
Чӳк пуçĕ ыйтнă пил унтан.
Ак авалхи пекех паян та
Пуçтарăнчĕ пур Шуршувар.
Чӳк тунă хыççăн вырăн янтă:
Выля, ташла — тусан кăлар.
Ку вырăн паллă ачаран.
Лăк тулчĕ халăхпа çаран:
Çынсем хурт-хăмăр пек сĕрлеççĕ,
Ут чуптарма тим хатĕрлеççĕ
Яш-кĕрĕмсем; пурте — улшуç:
Хаклаççĕ утсене чикан пек.
Якур юмахĕсенчи хан пек
Ухтер тихи çинче — Кавруç.
Кĕç ăмăрту пуçланмалла.
Утсем пĕр йĕркере тăраççĕ;
Вĕсем хускалнă — шăмараççĕ:
Ĕçне пĕлеççĕ пулмалла.
Хайхи пуçланчĕ! Ак тапранчĕç!
Ухтер тихи пырать малта.
Утсем çул тăрăх тапăрланчĕç,
Нумайăш юртрĕç хыçалта.
Кавруç карт! туртрĕ чĕлпĕре:
Тихи ун ыткăнчĕ мала.
Пит савăнать Ухтер, хĕрет;
Пĕр май ĕрлет вăл: «Хăвала!»
Кĕрлет, сĕрлет халь Атăл ту.
Çынсем ăмăртнине сăнаççĕ,
Шутлаççĕ: çук, пулмасть тату.
Кавруç ятне час асăнаççĕ.
Чечек ĕç-пуç вĕçне картмасăр
Хĕрсе кайсах-мĕн хумханать,
Çапах ăшра çех, кăтартмасăр,
Чĕрипеле пăшăрханать.
«Кавру-уç!» — йыш çĕлĕк ывăтса
Шавпа тултарчĕ çарана.
Чечек телейлĕ; аранах
Вăл тăчĕ куççульне тытса.
Кавруç çĕнтернине курма
Çул хĕррине ял-йыш лăк тулчĕ,
«Вĕçле-ет! — шавлать. — Тăхта, мĕн пулчĕ?»
Тиха парт! пăрăнчĕ; урма
Пуçланă ахăр: вăл сикет,
Пĕр чарăнать те пĕр ӳкет;
Сиксе тăрса çул урлă чупрĕ,
Сасартăк чарăнчĕ те утре,
Енчен енне кăнн сулланса,
Вара йăванчĕ тăлланса.
«Кавруç! Ах-х! — илчĕç ахăрса, —
Тиха вĕлерчĕ пусарса!»
Çак ăнсăртран сиксе тухни
Акатуйрисене хăратрĕ,
Тăнран ярса шалтах аптратрĕ:
«Ах, тем кăтартĕ шуйăхни».
Тăна кĕрсессĕнех васкавлăн
Пĕр харăс ыткăнчĕç çынсем.
Чечек те чупрĕ... Араскаллă
Пулмарĕç унăн çак кунсем.
Кавруç выртать, ури аманнă,
Курнать, ытла та вăйсăрланнă.
Вăл йынăшмасть — çыртать шăлне:
Çук, кăтартмарĕ хăмшăлне.
Чупать Ухтер, васкать хуçа,
Чĕтрет, хăй кайнă талăрса.
Тискерленсе сиксе пырса
Вăл çапрĕ, тапрĕ Кавруçа.
Ахлатрĕ халăх: «Мĕншĕн, мĕншĕн
Вăл кӳрентерчĕ каччăна,
Тиха чупса çĕнтерейменшĕн
Ма айăплас вара ăна?»
Кавруç чăрт! кайрĕ тилĕрсе,
Ăшра халь ахăрать çил-тăвăл!
Анчах çук тавăрма — йĕрсе,
Куççульсĕрех йĕрсе утать вăл.
Чечек пурне те лайăх курчĕ;
Курни вырнаçрĕ чĕрере. —
Унта тем татрĕ вăл, тем çурчĕ.
Туять хĕр: вăрттăн чун йĕрет.
Те шухăшлав пуртти мăкалнă:
Ăс чул туне ишĕлтермест.
Çапах Чечек пĕлет: çухалнă
Ыр тивĕçлĕх — чĕре сисет,
Кавруç пулманччĕ уншăн хăртăк,
Анчах паян вăл чи йӳнни.
Çапах килсе тухни сасартăк
Ан пултăр ĕмĕчĕ сӳнни.
VI
Кун шавĕ сӳнчĕ. Тахçанах
Хĕвел арман хыçне пытаннă.
Тӳпе шуранкă-ха, çавах
Çут çăлтăрсем кар сапаланнă.
Тăрать пит лăпкăн çурхи каç:
Çил вăйĕ те вăраххăн хухрĕ,
Шур уйăх тунсĕхланăн тухрĕ —
Уйра вĕçтерчĕ, ак, мулкач.
Каçра сĕнк пулчĕ çут çанталăк,
Тăрать тӳлеккĕн тĕлĕрсе.
Тем пăшăлтатрĕ сĕм çăкалăх,
Лăпланчĕ ыйха кĕрсе.
Кавруç çӳрет, çӳрет вăл çулсăр,
Ăçта каяс, хăть лар йĕрсе.
Ун чунĕ тулашать халь шутсăр,
Ăшран тухасшăн çĕмĕрсе.
Ах, çухалас килет Кавруçăн
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp