Чечек
Эпир — таса. Эс каялла
Ан чак, ан пăрăн! Ĕненместĕп,
Халех кассассăн та алла,
Эс мĕскĕнленнине. Сисетĕп
Сан ăшунти шел кăвара.
Кала, инкекĕ витлесессĕн,
Е пурнăçра хĕн-хур килсессĕн,
Пуçна эс усăн-ши вара?
Кĕтместĕн, хурлăх çине хурлăх
Килет, çитет — тупать çулне.
Ун чух сехмет пĕр пурлăх-юрлăх,
Вăлах çиет-çке чун мулне.
Ухтер аслаçуна ăсатрĕ
Ним айăпсăр сив Çĕпĕре.
Ман ыр телейĕме çав татрĕ...
Ытла ыратрĕ-çке чĕре
Аран ура çинче эп тăтăм:
Ăш типрĕ ман, çемçелчĕ ал.
«Парсамччĕ, Туррăм, — терĕм, — хал,
Парсам, тархасшăн, тӳсĕм-чăтăм».
Илтмерĕ Туррăм кĕллĕме,
Памарĕ кирлĕ чух вăл сывлăх.
Курмарĕ, тен, ман тĕллĕме,
Те пулнă манăн пысăк çылăх
Е айăплă ун умĕнче?
Чун алăкне çынсемшĕн хупрăм;
Тарса пытантăм. Канăç тупрăм
Çапах та тусăм çумĕнче.
Вăл, хурлăх çулĕ, анлă, вăрăм.
Пит хĕн вăл тыткăна илсен.
Калаççĕ çавăнпа: «Ан пăрăн
Çынран эс, йывăрлăх килсен».
Имшер çын ĕмĕчĕ — хыт çăкăр,
Вăл унăн пурнăçĕн виçи.
Уничерен тухман çын — вăкăр:
Камра патак, çав ун хуçи.
Ах, пурнăç — кĕрт вал: аш та аш,
Ашма пĕлсен тухан чапа.
Мĕн чул хур курнă-ши чăваш?
Вăл парăнман ăна çапах —
Чура пулман-тăр. Унăн çулĕ,
Тен, Атăл урлă та каçман,
Ун пултăр тăкăннă куççулĕ,
Чыссăрлăхпа вăл хаклаçман.
Ан мĕскĕнлентĕр çын, ан ӳктĕр
Çак çут çанталăк умĕнче,
Нихçан та ĕмĕчĕ ан çĕттĕр,
Юлсан та тăлăххăн, пĕччен.
Нумайăш этемрен килмест
Çак аслă, çутă тĕнчере,
Анчах çын шанчăкĕ сӳнмест,
Чĕнет вăл тулăхлă çĕре.
Ах, шанчăк, шанчăк, çурататăн
Эс ырă туйăма ялан,
Чун хурлансассăн йăпататăн,
Хăш чух анне пек ыталан.
Анчах сана, вут çуннă чух
Час-час вут-шанкă хумасассăн,
Вучах сӳнет — ун вăйĕ çук.
Ун тĕтĕмĕ те кассăн-кассăн
Çилпе вăраххăн вакланса
Пĕтет хир тăрăх саланса.
Çапла этем те юратусăр
Юлать, — шăп хывăх, — пушанса
Пырать çын пурнăç тăрăх унсăр
Çут тĕнчерен те ютшăнса.
Хĕлхем пулсассăн чĕрере
Çын халĕ сӳнмĕ ĕмĕрех.
Пулса иртни ма пит хăратрĕ
Хавшак чĕреллĕ ял-йыша.
Мĕн-ма ун канăçне аркатрĕ,
Ытла çунтарчĕ халь ăша?
Сăлтавĕ пур-тăр: ыраттарчĕ
Курни ытла та чĕрене,
Сĕме илни ăна ваттарчĕ
Кив йăлапа хăнăхнине.
Хăнăхнине юлхавлăх теççĕ,
Калаççĕ хăшĕсем — тӳсни
Тӳссе ирттернисем пĕлеççĕ:
Вăл хытă пурнăçра ӳсни.
Иртет вăл вăхăт: вăй чакать,
Килет çĕн шухăш, çĕнĕ ĕмĕт,
Кĕç мукалать, этемĕн сĕмĕ
Вара, пĕл, ватă сăн çапать.
Çапла ялан ĕмĕрхине
Паянхипе хыт тупăштарĕ.
Кара самант çеç улăштарĕ
Çак çут çанталăк йĕркине,
Пур пуçĕ, вĕçĕ япалан,
Шалти те пур ун, пур ун тулĕ,
Эс çавăнпа ан сапалан:
Хăвна ху пуçтарма хĕн пулĕ.
Шăпу, — пĕлместĕп эпĕ, — темшĕн
Асап кăтартрĕ-ха сана.
Шăпу та мар, тен, самана?
Асра тыт: тăрăшмасть этемшĕн
Турри, хуçи те... Курении те
Çакна туймашкăн кансĕрлет.
Çын тухмасассăн çулăм витĕр.
Пĕлмест вăл чăнлăха — ĕрлет
Ĕрлет, анчах та çут çанталăк
Пырать-мĕн хăйĕн йĕрĕпе:
Вилекентен юлать амалăх,
Çĕн йăх татуллă ĕмĕрле.
Телейсĕр кунсенчен тараймăн —
Тĕл-тĕл тустарĕ пурнăçна.
Ун чух унран эс хăтăлаймăн,
Асам айне чиксе пуçна.
Чуна вăрă-хурахлăн тирĕç,
Усал çын тăрĕ тăрăнса.
Унпа пулсассăн хире-хирĕç,
Ан тăр çултан эс пăрăнса
Йăпăлтатмашкăн ан хăтлан,
Ун умĕнче ан ыйăхлан.
Ялан эс пуринчен ытла
Ултавлă чĕлхерен сыхлан».
Кавруç пĕлет: асламăш куçĕ
Сăнарĕ туйăм ейĕвне.
Кавруç сисет: вăл çеç халь уçĕ
Ун тăвăнланнă кăмăлне.
«Йăпат мана, — тет, — асаннем,
Йăпат, ман кăмăла эс çавăр.
Ах, çăтрĕ-çке пăтраннă авар
Телейĕме халь манăнне.
Чун-чĕрере ытла та хăвăл,
Ăш-чик çунать — вал типĕре...
Килсе туларĕ вăйлă тăвăл,
Вăл вĕрĕлтерчĕ ман чире».
Итлет асламăш шарламасăр,
Пӳлмест вăл шухăш юхăмне,
Хăй кăмăлне вăл кăтартмасăр
Хистет халь туйăмăн хумне.
Сăмах хушмасăр чăтаймарĕ —
Хумхантарать пулни-иртни,
Чуна вăл хытă çунтарни.
Вăл çавăнпа сăмах пуçларĕ:
«Ах, çичĕ çул ăшра чул пек
Мана тăрать-çке пусарса
Хăяв Вĕри чĕр куççульпе
Нумай хут макăрнă ларса.
Ăшра кăвар. Халь кам сӳнтерĕ,
Терте кам чун çинчен тӳнтерĕ?
Тăрать куç умĕнче тăшман...
Пуç янăрать, пит тăвăр, хĕсĕк,
Ытла саланчăк шухăш ман.
Куçран çухалчĕ уйăх тĕсĕ —
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp