Чечек
Кам тăрăштăр-ха чухăнсемшĕн,
Мĕнле сатур çын мĕскĕнсемшĕн
Хăюллăн кĕтĕр-ха хута?
Халтан ӳкернĕ çак чуралăх,
Таптанă çынăн тивĕçне.
Çапах та кĕтнĕ, кĕтнĕ халăх
Ылханлă пусмăрлăх вĕçне.
Пулсан та шанăç, вăл пĕлмен
Телей тĕлне. Шутланă: «Килĕ
Тĕнче уявĕ — Çавра çилĕ».
Пурнăçлама хăй тĕллемен.
Пĕлмен çĕн пурнăç чăнлăхне.
«Ак çитĕ Чăнлăх! Вăл çухалмĕ,
Ун çивĕчĕшĕ, çук, мăкалмĕ,
Кăтартĕ хăйĕн сăнлăхне», —
Çапла шутланă халăх. Вăл
Ĕненнĕ паттăр килессе.
Ах, ĕмĕт, ĕмĕт, çыншăн — çăл:
Кам шутлĕ-ши вăл типессе.
Чăнах пĕрре сĕм вăрмантан
Вĕçтерчĕ тухрĕ юлан ут.
Çынсем шалт кайнă-мĕн ăнтан:
Лаши лашах, анчах вăл — вут!
Ак, çав лаша çинчи этем —
Пĕр сăмахпа, чĕр вăй, хевте;
Ӳт-пĕвĕпе самай кĕрнеклĕ,
Алли-урисемпе тĕреклĕ,
Ав, çурăм хыçĕнче пăшал —
Пĕр самантра пуху пуçтарчĕ,
Чуна сăмахпала уçтарчĕ,
Вĕçертрĕ тытнă шухăша.
Çынсем тапранчĕç, терĕç: «Тӳр ĕç!» —
Персе антарчĕç турхана.
Пĕр хĕрхенмесĕр кисрĕç, тӳрĕç,
Кайса пăрахрĕç шырлана.
Ах, чăнлăх çавра çил пек çитрĕ;
Вăл ирĕк пачĕ халăха.
Асапланни путланчĕ, иртрĕ,
Пĕр хурлăх юлчĕ тăлăха.
Çын ирĕкре! Çӳрет канса,
Кĕрлет, кĕрлет чун тĕпĕр-тепĕр,
Ăс-тăн та туйăм ейӳ евĕр
Тăрать асамлă хумханса.
Ăнлантăр пуль: çул тумхахне
Авалтанпах этем кăкласшăн».
Çапла вĕçлерĕ юмахне
Якур мучи, Чечек аслашшĕ.
Аслашшĕне пăха-пăха
Чечек итлерĕ пĕр пӳлмесĕр.
Ăнланчĕ: паттăр çын килмесĕр
Никам çăлаймĕ халăха.
Вăл юмахри çын çеç пулсан та
Пит хумхантарчĕ-çке чуна.
Чечек кăвак куçне хупсан та
Ăсра курса тăрать ăна —
Хĕр умĕнче вăл çутă çăлтăр.
Асра пулса çав паттăр çын,
Хĕр ĕмĕтне çутатрĕ чăлтăр,
Вăл пулчĕ шухăшăн виçи.
Çӳрет ăсра Чечек пĕр пуççăн
Халап йĕрне хăй йĕрлесе.
Тĕнче халь курăнать пит уççăн,
Тăрать вăл шавлăн кĕрлесе.
Мучи халапĕсем ăна
Систерчĕç: «Кирлĕ-çке çунат».
Тусем çине хĕр улăхса
Тĕнче сарлакăшне курасшăн,
Тавра илемлĕхне пăхса
Хăй юррине вăл ян ярасшăн.
Пуриншĕн те халь кăмăл уçă:
Халь шухăш-ĕмĕт ун çул пуçĕ.
Ăшра халь ерипен, сисми
Хĕмленнĕ туйăмĕ вырнаçнă,
Унпа вăл темиçе çĕр каçнă,
Пăлхатнă шухăша тӳсми.
Хĕр тупаймарĕ лăпкă вырăн,
Ăсра çӳрет, çӳрет — лармасть.
Чуна ним ăшăтмарĕ ыррăн,
Илемлĕ шанчăк палăрмасть.
Пĕлмест-тĕр хĕр ăçта чĕнет
Тин çеç вăраннă çамрăк чунĕ,
Мĕнле хĕлхемпеле вăл çунĕ,
Ăçта ун туйăм çиçкĕнет?
Якур мучи чунтан юратнă
Ачин пĕртен-пĕр ачине.
Çав уншăн юррине шăратнă,
Çав илемлетнĕ кун-çулне.
Шутланă вал: «Ак, çитĕнсессĕн,
Хĕр тупĕ хăйĕн мăшăрне:
Этемĕн çуркунни çитсессĕн,
Чараймăн пурнăç шыв-шурне».
Пĕлмен аслашшĕ, мĕн çуралнă
Чечекĕн хĕмлĕ чĕринче,
Ăсра ăçта кайса çухалнă,
Çӳренĕ кил-çуртран инçе.
II
Ах, çут çанталăк! Вăл асамлă,
Вĕçĕ-хĕррисĕр çӳллĕ, анлă,
Вăл, пурăнăç, анне пекех —
Ачашлĕ ĕмĕр-ĕмĕрех.
Чĕртет пурне те çуркунне:
Ӳсен-тăранĕ чечекленнĕ,
Калчи те шăтрĕ, кар çĕкленчĕ,
Кăтартрĕ хăйĕн илемне —
Çĕр çыншăн ӳстерет ăна.
Ăçта пыратăн сиплĕх, тутлăх,
Кирек хăш вырăн та халь хăтлă,
Кашни кĕтесшĕн çын — хăна.
Пĕлесчĕ, мĕншĕн-ши тĕнче
Паян Кавруçшăн уярланнă,
Вĕрет ăш çил кăнтăр енчен,
Курсам, вăрман та капăрланнă.
Паян качча вăл илĕртет,
Сап-сар хĕвелĕ те йăл кулчĕ,
Ав, кайăк-кĕшĕк хĕпĕртет.
Таçта пырсан та кăмăл тулчĕ
Уявлăн уçăлнă кунпа,
Таçта çитсен те ырă вырăн.
Кавруç унта, Кавруç кунта:
Ах, туйăнать ытла халь ыррăн.
Çапах та ватă хурама
Паян хавассăн тайăлмарĕ,
Леш ăшă үил те урама
Типтерлĕ, тăрăшса шăлмарĕ.
Пĕччен, пĕччен... Ăсра сĕнсен те
Телей лармасть Кавруç çумне,
Миçе хут шухăшра чĕнсен те
Тухмасть хĕр сăнĕ ун умне.
Ах, çамрăк канăçсăр чĕре,
Пуçа эс мĕншĕн тыткăнлатăн,
Ăçта туртатăн, хăш çĕре,
Мĕнле çул-йĕршĕн таканлатăн?
Вун саккăрта кашни çын пулнă;
Камах ку вăхăта пĕлмест.
Ыррипеле чĕре чăн тулнă —
Ăна кам ăшшăн ас илмест?
Пурин те пирĕн пулнă хуйăх,
Юратнă хĕр йăл кулмасан,
Ик-виçĕ кун тĕл пулмасан,
Кичемлĕн пăхнă çамрăк уйăх.
Мĕн тумалла паян Кавруçăн?
Чĕри ытла та хĕсĕнет.
Хĕре курасшăн куçа-куçăн,
Анчах ун шанчăкĕ сӳнет.
Чечек те тунсăхлать. Пĕлмерĕ,
Ма чун хускалчĕ çав тери,
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp