Чечек
Тӳпе хуралчĕ. Васкама
Мана, куратăн, çитрĕ вăхăт.
Ах, пурнăçшăн пулсан та сăхă
Кама-ха сапăрлас, кама?
Куçра тĕттĕмленет тĕнче...
Ухтер ман куçăм умĕнче».
VII
Ухтерĕн канăç çук. Пуçран
Хăр шухăшна туртса илеймĕн,
Унран, çук, хăтăлма пĕлеймĕн,
Кайса ыйтсан та юмăçран.
Ун халĕ канăçсăр пулма,
Пăшăрханма сăлтавĕ пысăк.
Тен, çавăнпа çӳрет вл усăк,
Тен, çавăнпа ăш-чик тулма
Пуçлать ун? «Эх, ниçта тараймăн,
Çук, тасатаймăн пулнине,
Усравăн хырăм юлнине,
Халь ниепле те пытараймăн».
Пĕлет хуçа: чечен усравăн
Пĕртен-пĕр пиччĕш пур; вăл та
Çӳрет пĕр çич çул Атăлта.
Тăван яла сайра-хутра вăл
Килсе каять те çухалать.
Пуçланнă пӳрчĕ те çĕрме,
Пушах ларать вăл. Ят çĕрне
Ухтер кашни çул сухалать.
Усрав хĕре те çавăнпа
Мăн аккăшĕ патне ăсатнă.
Кăна вăл тунă ăс-тăнпа:
Аскăнлăхне шăлса тасатнă.
Ухтер шутлать: «Мĕн тумалла?»
Аптратмăш шухăш, çук, тухмарĕ
Ун пуçĕнчен; çăварлăхларĕ
Ун пурнăçне. «Ман пухмалла, —
Тет вăл хăйне, — мĕн пур вăя,
Ан кайтăр ватлăхăм сая».
Анчах чĕри ун пушă, пушă...
Хăех пĕлет, ăна хăрушă
Ача усрав хĕр çуратсан:
Усал сăмахсемпе ял тулĕ,
Пуçланĕ мăшкăл. Ах, мĕн пулĕ
Ун йăх чапне халь хуратсан?
Мĕн пулнине ял-йыш пĕлсен,
Паллах, ун шутлă ячĕ çĕрĕ.
Пĕрре усал ят илĕнсен,
Каймасть — асра ялан вăл чĕрĕ.
Çав хăратать-мĕн Ухтере,
Паян çав шухăш унăн терчĕ,
Çав пусмăрлать-мĕн ӳт-тире,
Анчах хăйне вăл ĕнентерчĕ:
Ма эп çӳрем, — тет, — катăклăн,
Ма пурăнас чух, тĕлĕрес?
Тӳрех шутларĕ татăклăн:
«Çĕрле каяс та вĕлерес».
Ят вараланнипе ун чунĕ,
Çук, килĕшмест-мĕн ниепле.
Йӳçсе кăпăкланать ун юнĕ,
Çилли тăрать йĕпле-йĕпле.
Вăл шухăшлать: «Асап сăлтавĕ —
Усрав хĕр. Пĕттĕр паянах.
Сăхма йăпшăнакан çĕлен пек
Сис-чӳллĕ вăл: чĕтрет янах.
Курайманни ăшра ĕрлерĕ,
Лăплантармарĕ нимĕскер.
Вăл вăрттăн пуртă хатĕрлерĕ —
Паян ун шухăшĕ тискер.
Сĕнк кайнă аслă Чашлама.
Ухтерĕн ыйăх çук; пĕччен.
Каçхи лăпланнă урама
Вăл вăрттăн тухрĕ килĕнчен.
Таçтан вăй тухнă ват шăм-шакăн —
Утать шырланăн хĕррипе,
Утать çемçен, чее кушакăн;
Тӳлеккĕн, шăппăн, ерипен.
Ак ял хапхи. Чĕри ун хытрĕ,
Час-час илет вăл çӳçенсе.
Пĕр сас тумасăр, шăппăн утрĕ,
Хăр чун шикленнине çĕнсе.
Унта-кунта вăл пăхкалать:
Теме шырать-ха витĕр куçĕ.
Сĕм-тĕттĕмре ун шурă пуçĕ
Ие мелки пек кускалать.
Турикасран Анаткаса
Пырать пĕртен-пĕр тӳр сукмак.
Ик енĕпе çара тумхах.
Сăрта утать вăл васкаса,
Тăрать кăшт сывлăш çавăрма.
Çĕр чалăшра карта, вăрман...
Тăрать эсрел-и е мĕлке?
Ухтер пулсассăн, вăл — ĕлке.
Усрав хĕр çурчĕ. Сассăр, шавсăр
Ухтер чунтан хăра-хăра, —
Чĕри тапать ытла тăрлавсăр, —
Кĕрет тĕп-тĕттĕм пăлтăра.
Пӳрт алăкне пăха-пăха,
Вал сăх сăхать: «Турă каçартăр,
Мана вăл ĕç тума ан чартăр», —
Хурах шанмасть-мĕн шăплăха.
Ухтер шаккарĕ те итлерĕ.
Усрав хĕр ыйтрĕ: «Кам унта?»
Çур саспала Ухтер: «Эп», - терĕ,
Вăл хушрĕ шăппăн: «Тух кунта».
Палланă сас илтсе хĕр уçрĕ...
Сасартăк сĕм-каçхи тăпа
Кĕмсĕртетни хаяррăн хуçрĕ —
Ухтер-мĕн çапрĕ пуртăпа
Хĕре пуç урлă. Кăшкăрса
Яма хĕр ĕлкĕрчĕ: «Пичче!»
«Мĕн пулчĕ?» — ыйтрĕ леш тăрса.
«Ухтер вĕлерчĕ... ах, тĕнче...»
Хăй йăнăшне Ухтер ăнкарчĕ:
«Пĕлмерĕм пиччĕш килнине;
Халь вăл пĕлни чĕр йĕр хăварчĕ,
Пĕлме хĕр мĕншĕн вилнине».
Ухтер чупать. Ăшра ун вĕчĕ —
Вăл халь те кашкăр, те хĕрен.
Ак хăй килне хурах пек кĕчĕ,
Шырарĕ тĕттĕмре вĕрен...
Хĕвел хăпарчĕ. Тарçисем
Хуçа килменнинчен хăранă,
Паян ял-йыш те шалт аптранă,
Пит пăшăрханнă кӳршисем.
Çырма-çатра, уй тăрăх чупрĕç —
Шыраççĕ тĕплĕн Ухтере.
Хăй килĕнчех сасартăк тупрĕç:
Ун чунĕ тухнă витере.
Ах, çĕр, ытла хăрушă çĕр!
Асра хăварчĕ тарăн йĕр.
Вăл хĕр ăсне, чунне амантрĕ
Ĕненнине пач сӳнтерсе;
Тен, çавăнпа вилме вăл антрĕ,
Хăравçăлăхне çĕнтерсе.
Анчах чĕрийĕ айĕнче
Тапăлтатать-çке чĕрĕ чун.
«Ма-ха çанталăк умĕнче
Пулас ман айăплă? Халь ун
Çак тĕнчере пур хăй шăпи.
Вăл пурăнтăр, Тур патăр пил».
Шăлне çыртать хĕр; йынăшса вăл
Мĕскĕнленесшĕн мар — чăтать,
Çăвар сĕткенчĕкне çăтать.
Путмар çине тăрса ларса вăл
Хăюлăхне халь тайтарать,
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp