Getty Images-ран илнӗ сӑн

Итали ӑсчахӗсем ирттернӗ генетика тӗпчевӗ эрех тума юрӑхлӑ хальхи иҫӗм ҫырли сорчӗсене чи малтан Кӑнтӑр Кавказра ӳстерме пуҫланине кӑтартса панӑ. Халӗ ҫав иҫӗм ҫырлине мӗнпур Европӑра ҫитӗнтереҫҫӗ. Тӗпчев кӑтартӑвӗсене Nature Communications журналта пичетлесе кӑларнӑ.

Европӑри эрехсем пӗтӗм тӗнчипе хӑйсен тутипе тата пахалӑхӗпе паллӑ, вӗсене совиньон блан, шардоне, мерло тата каберне сортлӑ иҫӗм ҫырлинчен туса кӑлараҫҫӗ. Маларах ҫак виноград иҫӗм ҫырлин европӑри сорчӗсене майӗпен культурӑланипе йӗркеленнӗ тесе шутланӑ. Анчах та тӗпчевҫӗсем ҫакӑ йӑнӑш пулнине палӑртнӑ.

Специалистсем культурӑланӑ тата ҫутҫанталӑкра ӳсекен 204 иҫӗм ҫырлин тӗсне тӗпченӗ те 4000 ҫул каялла ҫав сортсене чи малтан Кӑнтӑр Кавказра культурӑлама пуҫланине тупса палӑртнӑ. Тӗпчевҫӗсем ҫавӑн пекех иҫӗм ҫырли хуллен-майӗпен Европа еннелле анӑҫалла куҫса пынине асӑрханӑ: малтан Вӑтаҫӗр тинӗсне ҫитнӗ, кайран — Кӑнтӑр Европӑна, унта вара вӑл вырӑнти сортсемпе пӗтӗҫнӗ. Тӗпчевҫӗсем шутланӑ тӑрӑх, ҫапла май пӗтӗҫсе пыни иҫӗм ҫырлине Европӑри сивӗрех хӗлсене чӑтма, тата паянхи кун паллӑ тӗсӗсене аталанма май панӑ.

Малалла...

Фото : Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Грецире археологсем туника тӑхӑннӑ хӗрарӑм кӳлепине тупнӑ. Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх ӑна Рим империйӗ вӑхӑтӗнче ӑсталанӑ. Кун пирки Грецин культурӑпа спорт министерстви пӗлтернӗ.

Кӳлепене Пелопоннесӑн ҫурҫӗр-тухӑҫ енче вырнаҫнӑ авалхи Эпидавр хулира асӑрханӑ. Вӑл Асклепия хрампа тата театрпа паллӑ, юлашкинче ҫулсерен театраллӑ куравсем ирттереҫҫӗ. Кунта археологсем пӗр вӗҫӗм ӗҫлеҫҫӗ.

«Кӗҫнерникун, раштавӑн 16-мӗшӗнче, авалхи Эпидавр пасарӗнче питӗ пӗлтерӗшлӗ япала тупма май килчӗ. Ку вӑл — мрамортан ҫын виҫипе ӑсталанӑ хӗрарӑм кӳлепи, вӑл аван упранса юлнӑ. Статуйӑн пуҫӗпе аллисем ҫук — вӗсем, ахӑртнех, кӳлепе персе аннӑ чухне катӑлса ӳкнӗ», — ӑнлантарса панӑ министерство.

«Ҫӗр чавмалли тапхӑр кӑҫал вӗҫленнӗччӗ пулин те вӑйлӑ ҫумӑр тӑпрана юхтарса кайнӑ, ҫавна пула вара ытлах тарӑнӑша кӗрсе кайман вырӑнта кӳлепен хыҫалти пӗр пайне уҫӑлчӗ. Унта тӳрех ҫӗр чавма тытӑннӑ», — малалла пӗлтернӗ министерство.

Кӳлепере туникӑпа манти тӑхӑннӑ хӗре сӑнланӑ. Унашкал сӑнара ӗлӗк-авал качча кайнӑ хӗрарӑма сӑнланӑ чухне тунӑ. Сӑмахран, Асклепий хӗрӗ тата арӑмӗ шутланакан сывлӑх туррине — Гигеяна — ҫапла сӑнарланӑ.

Малалла...

Л. Пэленичӑн Фейсбукри страницинчен илнӗ сӑнӳкерчӗк

Раштав уйӑхӗн 28-мӗшӗнче истори ӑслӑлӑхсен кандидачӗ, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхсен институчӗн филологи енӗпе ӗҫлекен ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, «Хыпар» издательство ҫуртне чылай ҫул ертсе пынӑ Алексей Леонтьев 65 ҫул тултарнӑ.

Вӑл Чӑваш Республикинчи Комсомольски районӗнчи Анат Тимӗрчкасси ялӗнче ҫуралнӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи историпе филологи факультетӗнче, Раҫҫейӗн социаллӑ политика институтӗнче вӗреннӗ.

Алексей Петрович — 60 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗн авторӗ. Ҫав шутра Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен историйӗпе этнографине тӗпченӗ Николай Никольский пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлне, вӑл «Хыпар» хаҫат кун-ҫулӗнче епле йӗр хӑварнине тӗпченине уйрӑммӑн асӑнса хӑврма пулать.

«ОТР» телеканал хӑйӗн кураканӗсене Ҫӗнӗ ҫул умӗн ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи Хӗл Мучисене саламлаттарать. Ӗнер, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, телекуравҫӑсене чӑваш Хӗл Мучийӗ ырӑ суннӑ.

Унӑн асамлӑ туйи ҫемӗ те каласа кӑтартнӑ. Хӑй вӑл сӑхман тата чӑвашла эрешпе капӑрлатнӑ калпак тӑхӑннӑ. Юрпике те чӑвашла тумланнӑ. Пуҫне вӑл тухья тӑхӑннӑ.

«Телекуравҫӑсене Ҫӗнӗ ҫул ячӗпе саламлатӑп. Ырлӑх-сывлӑх сунатӑп!» — саламланӑ Хӗл Мучи тӑван чӗлхепе. Унтан вӑл тата Юрпике салама вырӑсла вӗҫленӗ.

cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Раҫҫейре электротранспорт валли инфраструктура хатӗрлессипе пилотлӑ сӑнав ирттерме йышӑннӑ. Электромобильсемпе электробуссем валли зарядка станцийӗсене федераци пӗлтерӗшлӗ ҫулсем хӗрринче тата ятарлӑ территорисенче туса лартӗҫ. Ҫакӑн ҫинчен калакан хушӑва РФ премьер-министрӗ Михаил Мишустин алӑ пуснӑ.

Пилотлӑ эксперимент 2024 ҫулччен пурнӑҫа кӗрӗ. Унта 16 территорипе пӗр автомагистраль кӗнӗ.

2022 ҫул тӗлне зарядка инфраструктурине Краснодар крайӗнче, Крымра тата Севастополь хулинче, Ленинград, Мускав, Чулхула, Сахалин облаҫӗсенче, Тутарстанра туса лартмалла. Пилотлӑ ҫул вара «Дон» М-4 федераци трасси тесе йышӑннӑ.

2023 ҫул тӗлне зарядка станцийӗсем Владимир, Воронеж, Калининград, Липецк, Ростов, Тула облаҫӗсенче, Приморье тата Ставрополь крайӗсенче, Чӑваш Енре, Мускавра тата Питӗрте пулӗҫ.

Шупашкарта – 32 станци, Ҫӗнӗ Шупашкарта – 2, Етӗрне, Куславкка, Ҫӗрпӳ районӗсенче – 2-шер, Куславкка районӗнче – 2, Шупашкар районӗнче — 4, Элӗк, Хӗрлӗ Чутай районӗсенче — 1-ер.

Кӑҫал та, пӗлтӗрхи пекех, раштав уйӑхӗн ытти чухнехинчен сивӗрех ҫанталӑкпа вӗҫленет. Пӗлтӗр кун хыҫҫӑн кӑрлач тата нарӑс уйӑхӗсенче юр нумай ҫунӑ. Кӑҫал мӗнле пулӗ?

Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач уйӑхӗ климатпа килӗшӳллӗн пулӗ. Вӑтамран 10 градус сивӗ пулӗ, юр 30-35 миллиметр ӳкӗ.

Ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк сивӗтӗ. Унтан Кӑшарнире сивӗ пулӗ. Уйӑх пуҫламӑшӗнче, варринче тата юлашки декадӑра юр нумай ҫӑвӗ. Кӑрлач уйӑхӗ вӗҫне юр хулӑнӑшӗ 35-36 сантиметр таран ҫитме пултарӗ.

cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Обязательнӑй медицина страхованийӗн территории фончӗн директорне Вячеслав Александрова «Чӑваш Республикин умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чысланӑ. Паян республикӑн Правительство ҫуртӗнче Чӑваш Енри ятлӑ-сумлӑ ҫынсенчен пӗрисене патшалӑх наградисемпе хавхалантарнӑ.

«Пирӗн ӗҫе пысӑк хак панӑшӑн тавтапуҫ. Республика ырлӑхӗшӗн ӗҫлесси — пысӑк чыс тата яваплӑх. Палӑртнӑ задачӑсене пурнӑҫлас тесе пӗтӗм вӑя хурӑпӑр», — тенӗ Вячеслав Александров.

Вӑл 1954 ҫулта Канаш хулинче ҫуралнӑ. Тӗрлӗ ҫулта налук инспекцийӗнче, Перекет банкӗнче ӗҫленӗ.

Cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Раштав уйӑхӗн 27-мӗшӗнче чӑваш халӑх художникӗн Виктор Немцевӑн (1936-2018) ячӗпе асӑну хӑми уҫнӑ. Ӑна Гагарин урамӗнчи ҫуртсен пӗрин ҫине вырнаҫтарнӑ. Унта хӑй вӑхӑтӗнче художник пурӑннӑ.

Асӑну хӑмине уҫма чылай ҫын пуҫтарӑннӑ. Вӗсене сивӗ ҫанталӑк та хӑратайман. Тӳре-шараран Чӑваш Енӗн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен, архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Георгий Богуславский пулнӑ. Виктор Немцевӑн хӗрӗ Лариса Захарова та унта ҫитнӗ.

Асӑну хӑмин никӗсӗнче – художникӑн сӑнӳкерчӗкӗ. Портрет бронза рельефне 700х1200 виҫеллӗ гранит плита ҫине вырнаҫтарнӑ. Текста вырӑсла тата чӑвашла ҫырнӑ. Ӗҫӗн авторӗсем: Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ художникӗсем В.А. Зотиков тата Л.Я. Тихонов.

Ютубри Turkbodn diLanguage страницӑран илнӗ сӑнӳкерчӗк

Японири Киото хулинче чӑваш чӗлхи курсне йӗркеленӗ. Кун пирки «Хавал» ушкӑн «Контактра» страницӑри хӑйӗн пабликӗнче пӗлтернӗ.

«Унта Масанори Готто вӑл курса ертсе пырать пулӗ. Мӗншӗн тесен Японире чӑн чӑвашла калаҫма пултараканни Масанори кӑна», — тесе пӗлтернӗ хӑйӗн шухӑшне ҫав хыпара вуласа пӗлнӗ хыҫҫӑн Наталия Кашкар ятлӑ ҫын. «Тата Yuto аванах калаҫма пӗлет. Масая кӑшт кӑна. Анчах та вӗрентмешкӗн пуҫламӑш шайра ҫителӗклӗ)», — хуравланӑ ӑна Александр Блинов.

Чӑваш чӗлхи урокне «Ютуб» видеохостингра «Turkbodn diLanguage» страницӑра вырнаҫтарнӑ.

Паянхи куна илес тӗк, республикӑра кӑшӑлвируспа чирленӗ кашни 12-мӗш ҫын вилет. Раштав уйӑхӗнче 4 эрнере 521 пациент пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Юлашки талӑкра 16 ҫын вилнӗ. Пандеми пуҫланнӑранпа 3827 ҫын кӑшӑлвируса парӑнтарайман. Пневмоние тата чир хыҫҫӑнхи йывӑрлӑхсене пула вилнисем ку статистикӑна кӗмеҫҫӗ.

Паянхи куна республикӑра 46322 ҫын чирленӗ. Вӗсенчен 40415-шӗ сывалнӑ. Юлашки талӑкра 72 ҫын инфекциленнӗ, 51 ҫын сывалнӑ. Хальхи вӑхӑтра 2080 ҫын кӑшӑлвирусран сипленет.