Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ Пӗтӗм чӑваш диктантне кӑҫал та ирттересси пирки пӗлтерет. Хальхи вӑхӑтра диктант валли текст шыраҫҫӗ — вӑл Чӑваш Енри ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалланӑскер пулмалла. Текст тата мӗне тивӗҫтермеллине пӗлтермен, конкурса пурте хутшӑнма пултарни ҫинчен ҫеҫ каланӑ. Хатӗр текстсене гуманитари институтне ҫитерме ыйтаҫҫӗ.

Унччен ирттернӗ Пӗтӗм чӑваш диктанчӗсем валли текста Чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер, ЧР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, Чӑваш патшалӑх премийӗн лауреачӗ Марина Карягина хатӗрленӗччӗ. Пӗлтӗрхине чӑвашсен паллӑ ҫыравҫи Леонид Маяксем ҫырнӑ «Асран кайми кун» хайлавӗ тӑрӑх йӗркеленӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, диктант Чӑваш чӗлхи кунӗнче, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче иртмелле. Тӗп тӗллевӗ — чӑваш чӗлхин пӗлтерӗшне, сум-хисепне ӳстересси. Ӑна йӗркелекенсен йышӗнче гуманитари институчӗ, вӗренӳ институчӗ, «Хыпар» хаҫат, Чӑваш наци телерадиокомпанийӗ, педагогика университечӗ тата И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ.

Челепи облаҫӗнче нарӑсӑн 27–28-мӗшӗсенче фристайл енӗпе пӗтӗм тӗнчери ӑмӑрту иртнӗ. Унта ҫамрӑк спортсменсем Лана Прусаковӑпа Дмитрий Мулендеев медальсем ҫӗнсе илнӗ.

Пӗрремӗш кунхине слоуп-стайл дисциплинӑра ӑмӑртнӑ. Хӗрсен хушшинче Ҫӗнӗ Шупашкар хӗрӗ Лана Прусакова ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Иккӗмӗш вырӑна Мускав хӗрӗ Анастасия Таталина йышӑннӑ. Пӑхӑр медале вара Красноярскри Анастасия Пашинова тивӗҫнӗ.

Арҫынсен хушшинче Мускаври Антон Голубев мала тухнӑ. Кӗмӗл медале Польшӑри Штепан Карпиель ҫӗнсе илнӗ. Шупашкарти Дмитрий Мулендеев финиша виҫҫӗмӗш ҫитнӗ.

Палӑртса хӑварар: Ланӑпа Дмитрий Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксен 2-мӗш спорт шкулӗнче ӑс пухаҫҫӗ.

Нумаях пулмасть Ҫӗнӗ Шупашкарта мисс титулне кӑҫал кам ҫӗнсе илнине палӑртнӑ.

Конкурс вырсарникун, нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, «Химик» культура ҫуртӗнче пулнӑ. «Ҫӗнӗ Шупашкар мисӗ – 2016» ята 22 ҫулти Кристина Андреева ҫӗнсе илнӗ. Вӑлах «Грани» мисӗ» титула ҫӗнсе илнӗ.

Пӗрремӗш вице-мисс ята вара 20 ҫулти Наталия Забалуева тивӗҫнӗ. Вӑл конкурсра 17 ҫултанпа хутшӑннине палӑртмалла. Кӑҫал тинех ята тивӗҫнӗ вӑл. Иккӗмӗш вице-мисс ята вара 15 ҫулти Яна Гужева илтнӗ.

Ҫӗнӗ Шупашкарта паян, нарӑсӑн 29-мӗшӗнче, виҫӗ ача кун ҫути курнӑ. Ҫуралнӑ куна вӗсен тӑватӑ ҫулта пӗрре ҫеҫ уявлама пулӗ.

Ҫӗнӗ Шупашкарти пепкелӗх центрӗнче кӑнтӑрла тӗлне виҫӗ ҫемьере ача ҫуралнӑ. Пӗрремӗш хӗрача ирхи 9 сехет те 20 минутра кун ҫути курнӑ. Вӑл 3360 грамм йывӑрӑш, 52 сантиметр ҫӳллӗш ҫуралнӑ.

Паян ҫуралнӑ ачасен ҫитес ҫул ҫуралнӑ кунне нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче е пушӑн 1-мӗшӗнче паллӑ тума тивӗ. Ара, тепӗр нарӑсӑн 29-мӗшӗ тӑватӑ ҫултан ҫеҫ пулӗ-ҫке-ха.

Чӑваш Енре «Трактор савучӗсем» концернра энергие парас ӗҫе чакарасшӑн. Вӑл 100 миллион ытла тенкӗ парӑма кӗнӗ-мӗн.

Паян, нарӑсӑн 29-мӗшӗнче, Т Плюс «Промтракторпа» «Шупашкарти агрегат савучӗ» АОУна ӑшӑ энергие парас ӗҫе чакарнӑ. «Промтрактор» савутӑн парӑм — 79,67 миллион тенкӗ. «Шупашкарти агрегат савучӗн» вара — 16,94 миллион тенкӗ.

«Мари Эл тата Чӑваш Ен» Т Плюсӑн филиалӗ кунашкал мерӑна пӗрремӗш хут йышӑнмасть. Парӑмсене вӑхӑтра татмасан энергие сӳнтересси пирки ертӳлӗхе асӑрхаттарнӑ.

Мӗн пытармалли: Чӑваш Ен яка ҫулсемпе мухтанаймасть. Ҫуркуннесерен асфальт ҫул «ирӗлсе-катӑлсах» пырать. Чылай тӑрӑхри ҫул юсав кӗтет.

Кӑҫал Чӑваш Енри ҫулсене ҫӗнетмешкӗн федераци хыснинчен 1 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Ҫак укҫаран 305 миллионӗ ҫул-йӗр хуҫалӑхӗнчи программӑсене пурнӑҫа кӗртмешкӗн кайӗ.

Шупашкарти урамсенчи ҫулсене юсамашкӑн 370 миллион тенкӗ тӑкаклама палӑртнӑ. Тепӗр 240 миллион тенки Мускав кӗперне юсамашкӑн кайӗ.

Сӑмах май, «Ялсен аталанӑвӗ» федерацин тӗллевлӗ программипе килӗшӳллӗн Чӑваш Ен валли тепӗр 85 миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Ку укҫа-тенкӗпе ялсенчи ҫулсене аталантарӗҫ.

Ӗнер, 2016-мӗш ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗнче пӗтӗм Раҫҫейпе тӗнчере паллӑ Раҫҫей оппозицилле политика Борис Немцова асӑну акцийӗсем иртрӗҫ. Аса илтеретеп — ӑна ҫулталӑк каялла Мускавра, Кремль умӗнче тискеррӗн те сӗмсӗр хурахсем-кадыровецсем, ҫурӑма персе, вӗлерчӗҫ. (Вӗсене арестленӗ, следствийӗ пырать). Ҫакна хирӗҫ тӑрса, тарӑхуллӑ халӑх Мускавра та, урӑх хуласенче, чикӗ леш енче те, марш, митингсене, пикетсене туса, урамсенче, площадьсенче йӗркелерӗҫ. Чӑваш Енче те, Шупашкарта та, Б.Хмельницки урамӗнчи масар ҫумӗнчи политикӑлла пӗтни палӑк умӗнче, Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх та, хурлӑхлӑ митинг иртрӗ.

Ӗнер вара? Асӑну митинг пулчӗ-и? Е чӑвашсем каллех ҫывӑраҫҫӗ? Е пурте «ДНР»-шӑн, «ЛНР»-шӑн ҫапӑҫма кайрӗҫ? Путсӗр Раҫҫей телевиденийӗ пӑхса минретсе, пысӑк юнлӑ укҫа илме, намӑса пӗлмесӗр, «бандеровецсене» тесе, хӑйсен тӑван ҫӗршыва хӳтӗлекен, паттӑрла Украина салтаксене вӗлерме…

Чӑваш демократсем те пурччӗ

1980-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче, Перестройка ҫулӗсенче, 1990-мӗш ҫулсен пуҫламӑшӗнче Чӑваш Енче те демократийӗ вӑйӗсем хастар пулчӗҫ.

Малалла...

Ытларикун, календарьпе ҫуркунне ҫитнӗ кун, пирӗн тӑван республикӑна РФ Правительствин председателӗ Дмитрий Медведев килсе ҫитмелле. Пӗччен мар, Раҫҫей Федерацийӗн ӗҫпе социаллӑ хӳтӗлев министрӗпе Максим Топилинпа. Пысӑк пукансем йышӑнакан тӳре-шарана кӗтсе илме республикӑрисем хӗрсе кайсах хатӗрленеҫҫӗ.

Тӗслӗхрен, Шупашкарти ӗҫпе тивӗҫтерекен центрта тӑрӑшса ӗҫлеҫҫӗ. «Ҫыхӑнура» канашлу пӗлтернӗ тӑрӑх саксем сӑрлаҫҫӗ, ҫурт йӗри-тавра юр тасатаҫҫӗ, сӗтел-пукан улӑштараҫҫӗ тата ытти те. Ак, нумай пулмасть, хула ҫыннисем тепӗр пулӑм асӑрханӑ — Правительство ҫурчӗн кивӗ ҫуртне ӳкерчӗкпе карса хунӑ. Ҫапла май тулаш енчи йӑтӑнса аннӑ штукатурка вырӑнӗсене хупланӑ. Аса илтеретпӗр, Правительствӑн кивӗ ҫурчӗ хальхи вӑхӑтра юсавра.

Дмитрий Медведев унччен пирӗн тӑрӑха пӗлтӗр нарӑс уйӑхӗнче килсе кайсаччӗ. Ун чухне вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарта экономикӑна улӑштармалли майсем шыракан тата Раҫҫейӗн инновациллӗ аталанӑвне сӳтсе явакан РФ Президенчӗ ҫумӗнчи Канашӗн президиум ларӑвне хутшӑннӑччӗ, «Хӗвел» савута кайса курнӑччӗ.

Хура халӑхӑн пуҫне Раҫҫей патшалӑхӗн влаҫӗнче ларакансем минретсех пыраҫҫӗ. Спорт мероприятийӗсенче тӗл пулакан пӗр пулӑма эп урӑхла ниепле те урӑх ӑнлантарма пултараймастӑп. Сӑмахӑм чӑваш ялавӗ пирки. Пӗр хут асӑрхасан — юрӗччӗ, нормӑран тухса ӳкнӗ пулӑм теме пулӗччӗ. Ҫук вӗт, сахал мар тӗл пулать — спорт мероприятийӗсенче чӑваш ялавӗ валли тимлӗх уйӑрмаҫҫӗ. Пӑхатӑн та, хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗ Чӑваш Республикинчен тухса ӳкнӗнех туйӑнать. «Ху чӑваш пулнишӗн ӑҫта сан мӑнаҫлӑх? Пирӗн асаттесемпе мӑн асаттесем ҫав виҫӗ тӗслӗ ялава кӑна мухтама хӑйсен пуҫӗсене хунӑ-ши?» — текен ыйту парас килет вӗсене.

Хам спорт мероприятисенче пулмастӑп, анчах та хыпарсене лартнӑ май хӑш чухне вӗсенче ӳкернӗ сӑнсемпе паллашма тивет. Ав, пӗрине пӑхнӑ май спорт залӗнче Раҫҫейӗн тата Чӑваш Енӗн ялавӗсем ҫакӑнса тӑнине куртӑм. Мухтамалла пек. Анчах Раҫҫей ялавӗ чиперех ҫакӑнса тӑрать пулсан, пирӗн республикӑнни — усӑнса аннӑ. Ҫакна никам та асӑрхамасть, сахал мар пухӑннӑ халӑх кунта нимӗнле йӗркесӗрлӗх те ҫук тесе шутлать. «Ара мӗн ара? Усӑнса аннӑ?

Малалла...

Республикӑра кӑҫал геронтологи центрӗ ӗҫлеттерсе ярасшӑн.

Чӑваш Енре хальлӗхе паллиативлӑ пулӑшу кӳрекен 5 уйрӑм ӗҫлет. Кӑҫал республика шайӗнче геронтологи центрӗ уҫасшӑн. Ҫакӑ, республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑрӑм ӗмӗрлисен шучӗ юлашки ҫулсенче йышланса пынипе ҫыхӑннӑ. Пилӗк ҫулта вӗсен йышӗ 5 пине яхӑн хутшӑннӑ. 2010-мӗш ҫултан пуҫласа пурнӑҫ тӑршшӗ вӑтамран 2,4 ҫул хушӑннӑ, ҫапла вара хальхи вӑхӑтра ҫынсен вӑтам ӗмӗрӗ 71 ҫулпа танлашать. ЧР Сывлӑх сыхлав министерствин штатра тӑман гериатрӗ Елена Иванова экспертсем палӑртнине шута илсе каланӑ тӑрӑх, 100 ҫултан кӑҫал 26 ҫын иртме, ҫапла вара пӗр ӗмӗр урлӑ ярса пуснисен йышӗ 90 ҫын таран хушӑнма пултарать.

Республикӑра уҫма палӑртакан геронтологи центрӗн пӳлӗмӗсемпе амбулатори центрӗсем кашни поликлиникӑрах уҫӑлмалла. Шупашкар районӗнче, сӑмахран, вырӑнти район хаҫачӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ун пеккине кӑҫалхи виҫҫӗмӗш кварталта ӗҫлеттерсе ярасшӑн.

Малалла...