Чӑваш наци библиотекин «Мерчен» залӗнче Архипов Севастиан Михайловича асӑнса уяв ирттернӗ. Архипов Севастиан Михайлович (08.01.1921–18.12.2014) Элӗк районӗнчи Тури Выла ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанашри 7 ҫул вӗренмелли шкултан, Етӗрнери педтехникумран вӗренсе тухнӑ. Ҫӗмӗрле районӗнчи Юманай шкулӗнче пуҫламӑш класс вӗрентекенӗ пулса ӗҫлеме тытӑннӑ. 1939 ҫулхи чӳкӗн 27-мӗшӗнче ҫамрӑк ҫар ретне тӑрать. Вӑл Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин малтанхи кунӗсенчен пуҫласа юлашки кунӗсемчченех ҫапӑҫать, темиҫе хутчен те аманать. Фронтовик Курск пӗккинче, Харьков, Луцк, Лубна, Белгород хулисене ирӗке кӑларнӑ ҫӗрте ҫапӑҫнӑ. Вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче ӑна Рашкоф (1944) хулин коменданчӗ пулма уйӑрса лартнӑ. 1945 ҫулсенче Скальмежиценово (Польша) хулинче 3 хутчен аманнӑ, госпитальсенче сипленнӗ. Севастиан Архипова хастарлӑхшӑн Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин 1-мӗшпе 2-мӗш степенлӗ, Хӗрлӗ Ҫӑлтӑр орденӗсемпе, 13 медальпе чысланӑ.

1946 ҫулта каччӑ тӑван ялне таврӑнать. Ҫулталак хушши Тутарстанра тӑрӑшать, унтан каллех Ҫӗмӗрле районӗнчи Юманайри вӑтам шкулта пуҫламӑш класри ачасене вӗрентме пуҫлать.

Малалла...

Шупашкарти Мускав районӗнче пурӑнакан Нина Трофимова 100 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Ҫак ятпа ӑна Мускав район администрацийӗн ӗҫченӗсем саламланӑ.

Нина Михайловна ҫулне кура мар хӑйне лайӑх туять. Ун патне ачисем, мӑнукӗсем, тӑванӗсем килсех ҫӳреҫҫӗ. Нина Михайловна Куславкка районӗнчи Куснарпуҫ ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Вӑрнарти ветеринари техникумне пӗтернӗ хыҫҫӑн колхозра фельдшерта ӗҫленӗ.

Нина Михайловна Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗпе Тимофей Трофимовпа ҫемье ҫавӑрнӑ, вӗсем Шупашкара пурӑнма куҫнӑ. Трофимовсем 3 ача ҫуратса ӳстернӗ. Шупашкарта Нина Михайловна ҫӑкӑр савутне ӗҫе вырнаҫнӑ. 64 ҫул тултарсан вӑл тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ.

Владимир Терентьев-Тӑвӑл

Элӗк районӗнчи Качалав ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Владимир Терентьев-Тӑвӑл ачасем валли те, аслисем валли те сӑвӑ-калав ҫырать. «Вӑл вулакан кӑмӑлне шута хурса, ӑна мӗн кирлине чунпа туйса ӗҫлет. Пуринпе те пӗр чӗлхе тупать. Пурнӑҫ тути-масине астивнӗ хисеплӗ ватӑсем-и, ура ҫинче ҫирӗп тӑракан кил хуҫисемпе мӑшӑрсем-и, ҫутӑ малашлӑх ҫинчен ӗмӗтленекен яш-кӗрӗм-и, чарусӑр та хаваслӑ шӑпӑрлан — пурне валли сӑмах тупать вӑл, кашнинпех уйрӑммӑн калаҫнӑн туйӑнать. Урӑхла пултараймасть те. Литература чун эмелӗ пулсан, ҫыравҫӑ — чун сиплевҫи», — ҫапла ырлать ентешне Элӗк районӗнчи «Пурнӑҫ ҫулӗпе» хаҫат.

Владимир Терентьев «Я жизнь книгой открываю», «Мечтами жизнь полна моя», «Все за любовь...», «Не отрекаются любя» (вырӑсла тата чӑвашла), «Малыши» тата ытти кӗнекесем пичетлесе кӑларнӑ. Сӑввисене вӑл 2013 ҫултанпа «Стихи.ру» литература порталӗнче пичетлет, калавӗсене — «Проза.ру» сайтра. Владимир Терентьева 2010 ҫулта чӑваш Ҫыравҫисен союзӗн пайташне илнӗ, 2012 ҫултанпа — Раҫҫей ҫыравҫисен союзне.

Шупашкарта Юрпикене суйланӑ. Кӑҫал «Юрпике — 2016» коронӑна кам тивӗҫнӗ-ха?

Раштав уйӑхӗн 25-мӗшӗнче финал кастингӗ иртнӗ. Унта 15 пике хутшӑннӑ. Чи маттурри вара Шупашкарти 54-мӗш шкулта ӑс пухакан Анастасия Васильева пулнӑ. Вӑл жюрие сӑнарӗпе кӑна мар, тумӗпе те килӗшнӗ.

Пӗлтӗр Юрпике ятне тивӗҫнӗ Наталья Изотова ӑна коронӑна панӑ. Анастасия гитара енӗпе музыка шкулне пӗтернӗ. Вӑл вокалпа кӑсӑкланать. Настя сноубордпа та кӑсӑкланать.

«Юппике» ята тивӗҫнӗ Анастасия Васильева хулара иртекен мероприятисенче Юрпике пулӗ. Ӑна раштав уйӑхӗн 26-мӗшӗнчен курма май пулӗ.

Зоя Алексеевна Нестерова, чӑвашсен паллӑ ҫыравҫи, 1926 ҫулхи кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Анат Кушар ялӗнче ҫуралнӑ. Пурӑннӑ пулсан кӑҫал 90 ҫулхи сумлӑ юбилейне паллӑ тӑваттӑмӑр. Уписем паллӑ ҫыравҫа манмаҫҫӗ. Раштав уйӑхӗн 22-мӗш числинче шкул ачисем Зоя Нестеровӑна халалласа литература каҫне пуҫтарӑнчӗҫ. Уяв каҫне чӑваш чӗлхипе литератури предметне вӗрентекен йӗркелесе пычӗ. Чи малтанах презентаципе усӑ курса пурнӑҫӗпе паллашрӗҫ.

Зоя Алексеевнӑн паллӑрах кӗнекисем: «Чее мулкач» (1984), «Ют арӑма ан чуп ту» (1998), «Арҫынсем те макӑраҫҫӗ» (2003) («Чāваш ен литератури: 2003 ҫулти кӗнеке» конкурсӑн «Чи юратса вулакан чӑваш авторӗ» номинацин ҫӗнтерӳҫи), «Тӑватӑ асамҫӑ» (2006), «Пурҫӑн пӗлӗт айӗнче» (2009). Ҫыравҫӑн «Ӑҫта-ши эсӗ халӗ?» (2009) кӗнекинче калавсем тата «Ан ман, савни, ан ман», «Шырлан хӗррипе» ятлӑ повеҫсем пичетленнӗ. Кунтах унӑн «Ӑҫта-ши эсӗ халӗ», «Кунта пулман хӑна», «Шурӑ кайӑк» фантастикӑллӑ калавӗсемпе те паллашма пулать. Хайлавсенчи сӑнарсем тӗрлӗ йывӑрлӑха лекеҫҫӗ.

Малалла...

Кӑҫалхи ҫертме уйӑхӗнче Етӗрне районӗнчи Пӑчанар ачисем аслисемсӗрех шывра чӑмпӑлтатнӑ. Кӑкшӑм шкулӗнче 7-мӗш класра вӗренекен Павел Федотов шыв хӗрринче пулӑ тытса ларнӑ. Сасартӑк арҫын ачасем пулӑшу ыйтса кӑшкӑрма пуҫланӑ, Владимиров Максим инкеке лекнӗ-мӗн. Павел путма пуҫланӑ арҫын ачана шывран туртса кӑларнӑ, малтанхи пулӑшу парса ачана ҫӑлнӑ.

Раштавӑн 23-мӗшӗнче администраци залӗнче «Чӑваш Республикин пушартан хӳтӗлекен служба» учрежденийӗн ертӳҫи Валерий Филимонович Игнатьев Павел Федотова Чӑваш Республикин халӑх хӳтӗлевӗпе инкеклӗ лару-тӑру ӗҫӗсен патшалӑх комитечӗн Хисеп хучӗпе чысларӗ. Шкул ачине район ертӳҫи Владимир Иванов, администраци пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин, Кӑкшӑм шкул директорӗ Андрей Иванов саламларӗҫ, малашне те маттур пулма чӗнсе ырлӑх-сывлӑх сунчӗҫ, унӑн амӑшне хастар ывӑл ӳстернӗшӗн тав турӗҫ.

Сӑнсем (7)

Митта Ваҫлейӗн вил тӑпри ҫине чечек хунӑ саман

Ку мероприяти раштавӑн 18–19-мӗшӗсенчех иртнӗ-ха. Ӑна репрессиленӗ чӑваш поэтне Митта Ваҫлейне халалланӑ. Хӑйне евӗр шухӑшланӑ ҫав ҫынна кӗске ӗмӗрӗнче виҫӗ хутчен сӑлтавсӑрах айӑпланӑ. 18 ҫулта чухне ӑна комсомолтан тата Чӗмпӗрти педагогика техникумӗнчен кӑларса янӑ. Кайран лагерьсенче 17 ҫул ирттернӗ. Сталин вилсен кӑна ирӗке кӑларнӑ ӑна. Анчах сывлӑхӗ самай хавшанӑран 49 ҫулта вилнӗ.

Поэта асӑнса 1983 ҫултанпа ун ячӗпе преми параҫҫӗ. Ун пек награда Раҫҫей шайӗнче те чи аслисенчен пӗри шутланать. Митта Ваҫлейӗн премине Чӑваш Енре тата Раҫҫейре пурӑнакансене кӑна мар, чӑваш культурине сарнишӗн Великобританире, Францире, Италире, Венгрире, Швецире, Турцинче, Казахстанра, Украинӑра параҫҫӗ.

Кӑҫалтанпа ку премипе чӑваш халӑхӗн демократилле аталанӑвне тӳпе хывнӑшӑн та чыслама тытӑннӑ. Кун пек чыса «Шанчӑклӑх» (Надежность) ваккатсен Шупашкарти коллегийӗн

Николай Столбов ваккачӗ тивӗҫнӗ. Ӑна Илле Иванова хӳтӗлессишӗн ҫине тӑнине кура ҫак премие панӑ. Н. Столбов тӑрӑшулӑхне чӑваш халӑхӗн сӑмах тата пичет ирӗклӗхӗшӗн ҫине тӑнӑшӑн хисеп тунӑ.

Асӑну кунӗ ирттернӗ май Митта Ваҫлейӗн вил тӑпри ҫине чечек хунӑ.

Малалла...

Ӗлӗк асатте-асаннесем халӑх сӑмахлӑхне питӗ лайӑх пӗлнӗ. Ватӑсем ача-пӑчана ятлас вырӑнне ваттисен сӑмахӗсемпе ӑса вӗрентсе пынӑ. Сасса чӑваш ҫынни пули-пулми нихӑҫан та хӑпартман. Халӑх самахлӑхӗн кашни тӗслӗхӗпе вырӑнлӑ усӑ курма тӑрӑшнӑ. Ваттисен сӑмахӗсемпе усӑ курман ҫын та пулман пулӗ чӑвашра, мӗншӗн тесен унта халӑхӑн пурнӑҫӗ ӳкерӗнсе юлнӑ. «Ӑс халӑхра», — текен ваттисен сӑмахӗ шӑпах ҫакна ҫирӗплетсе парать те ӗнтӗ. Пирӗн чӑваш халӑхӗ хӑйне нихҫӑн та ӑсла хуман, ҫак ваттисен сӑмахне вӑл питӗ лайӑх пӗлнӗ: «Ӑслӑ ҫын хӑйне ӑсла хумасть». Иван Анисимович Патмар та нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ. Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫуралнӑ Иван Анисимович Патмар. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ. Иван Анисимович ваттисен калаҫӑвне тимлӗн итленӗ, кӑмӑла кайнӑ ҫавра сӑмахсене вара тӳрех хут ҫине куҫарма васканӑ. Тӑван сӑмаха питӗ юратни ҫак ӗҫе тума хистенӗ те ӑна. Халӑх сӑмахлӑхӗ урлӑ ачасене ӑс пама аван пулнине те лайӑх пӗлнӗ.

Малалла...

Чӑваш патшалӑх драма театрӗ ЧР Халӑх артистне, Сӗнтӗрвӑрри районӗн хисеплӗ ҫыннине Иван Иванович Иванова юбилейпе саламланӑ.

Театрӑн илемлӗх ертӳҫи, СССР Халӑх артисчӗ Валерий Яковлев Иван Ивановичӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ, тата нумай ҫул пурӑнма сывлӑх суннӑ.

Театр директорӗ Вадим Ефимов Иван Иванович общество ӗҫӗнче хастар пулнине палӑртнӑ. ЧР тава тивӗҫлӗ артистки Александра Зайцева та юбиляра ӑшӑ сӑмахсем каланӑ. Вӑл пурнӑҫри интереслӗ самантсене аса илнӗ. Паллах, ЧР Халӑх артисчӗ Геннадий Матвеев та юбиляра саламланӑ.

Фойере Иван Ивановӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхне халалланӑ курав йӗркеленӗ. Каҫхине вара Анатолий Хмыт пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ «Сутӑн илнӗ чыс» спектакль лартнӑ. Эдуард рольне юбиляр калӑпланӑ.

Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче пӗр уйӑхра ректор тивӗҫне пурнӑҫлакана виҫӗ хутчен ылмаштарнӑ. Хальхинче ҫак должноҫе вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама Андрей Макушева лартнӑ. Вӑл ҫын Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Приволжское» (чӑв. Атӑлҫум) вӗренӳ хуҫалӑхӗнче пуҫлӑхра ӗҫлетчӗ. Пуҫлӑх пуканне ӑна учхоза унччен ертсе пынӑ Георгий Егоров Шупашкар район администрацине ертсе пыма тытӑннӑ хыҫҫӑн шанса пачӗҫ.

«Приволжское» акционерсен уҫӑ обществи (паян унӑн харпӑрлӑх форми ҫавнашкал-мӗн. Хӑй вӑхӑтӗнче вӑл федерацин унитарлӑ предприятийӗ шутланатчӗ) — Ял хуҫалӑх академийӗн вӗренӳ хуҫалӑхӗ. Вӗренӳ заведенийӗнче ректор тивӗҫне пурнӑҫлакана иртнӗ уйӑхӑн 23-мӗшӗнчен тытӑнса виҫӗ хутчен ылмаштарнӑ.

Аса илтеретпӗр, ректор тивӗҫне пурнӑҫлама уйӑх каярах Александр Акимова лартнӑ, темиҫе кун каялла — Илья Царевскине.