Чӑваш Енри паллӑ та сумлӑ ӑсчах, хальхи вӑхӑтри ҫивӗч ӑс-тӑнлӑ та тарӑн шухӑшлавлӑ литература критикӗ Виталий Станьял республикӑра пичетленнӗ ҫӗнӗ ӗҫе пысӑка хурса хакланӑ. Виталий Станьял хаклавне «Советская Чувашия» хаҫатра пичетленӗ.
Сӑмах Чӑваш халӑх поэчӗн Яков Ухсайӑн (1911-1986) ҫырнисен пуххи пирки пырать. Ӑна икӗ чӗлхепе: вырӑсла тара чӑвашла — пичетленӗ. Ҫырнисен пуххи Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленнӗ. Ӑна пухса хатӗрлекенӗсем — сумлӑ поэтӑн хӗрӗсем Еленӑпа Ольга Ухсайсем. Кӗнекене Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленӗ. Ӑна Валерий Алексеев редакциленӗ. Ҫырнисен пуххи 1500 экемплярпа пичетленнӗ.
Виталий Станьял ҫак ӗҫӗн сумлӑхне палӑртнӑ. Вӑл асӑрханӑ тӑрӑх, пӗрремӗшӗнчен, наци литературине илсен унччен Иван Яковлев ҫырӑвӗсене ҫеҫ пичетленӗ. Иккӗмӗшӗнчен, ҫырнисен пуххине литературоведсем пухманни. Ӗҫ типтерлӗ те содержани енчен пуян пулнине те асӑрханӑ Виталий Станьял.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкассинчи вӑтам шкулта «Арҫури» авторне халалласа урок ирттернӗ.
Чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Михаил Федоров ҫуралнӑранпа 171 ҫул ҫитрӗ. Ҫак паллӑ куна Л.В. Пучков ячӗллӗ Чӑрӑшкасси шкулӗнчи 8 класс ачисем чӑваш литература урокӗнче «Арҫури» поэмӑна тепӗр хут аса илнӗ, ӑна тишкернӗ. Юра Николаев поэма сыпӑкне пӗр-пӗр артистран кая мар вуласа пани А.М. Николаева вӗрентекене те, класри тантӑшӗсене те тыткӑнланӑ. Алина Николаева вӗрентекен пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасем Чӑваш Республикин картти ҫинче поэтӑн ҫуралнӑ Сӗтӗрвӑрри районӗнчи Хурапха ялне шыраса тупнӑ.
«Арҫури» юмахлатнӑ поэмӑн авторӗ 1848 ҫулта ҫуралнӑ та 1904 ҫулта ҫӗре кӗнӗ. Чӑрӑшкассисем «Арҫури» хайлав тӑрӑх ӳкернӗ сюжетсем пирки те тӗплӗ каласа панӑ, композиципе стильне тишкернӗ.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Елчӗкри тӗп вулавӑшра ҫыравҫӑсемпе вулакансен тӗлпулӑвӗ иртнӗ. Ҫыракансемпе вӗсен ӗҫне хаклакансен курнӑҫӑвне Чӑваш кӗнеке издательстви йӗркеленӗ. Ҫакӑн пирки Елен Нарпи ҫыравҫӑ Фейсбукра пӗлтернӗ.
Вулавӑшра Чӑваш кӗнеке издательствинче кӑҫал пичетленнӗ кӗнекесене хӑтланӑ. Ҫыравҫӑсемпе тӗлпулма ачасем пырса ҫитнӗ. Вӗсемпе Владислав Николаев, Елен Нарпи тата Петр Лаштай курнӑҫнӑ. Асӑннӑ ҫак ҫынсем, сӑмах май, пурте Елчӗк районӗнче ҫуралнӑ. Елен Нарпи, тӗслӗхрен, Вырӑскасси ялӗнчен. Елен Нарпие те, Владислав Николаева та асӑннӑ тӑрӑхри вулакансем ҫеҫ мар, республикипех аван пӗлеҫҫӗ. Петр Лаштай республикӑри хаҫат-журналпа туслӑ, вӑл вӗсен штатра тӑман хастар авторӗ.
Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче ҫӗнӗ чӑваш поэзине никӗсленӗ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине халалласа сумлӑ уяв ирттернӗ.
Унта тӳре-шара, культура ӗҫченӗсем, ҫыравҫӑсемпе поэтсем, депутатсем, поэт пултарулӑхне сума сӑвакансем пухӑннӑ. Сцена ҫине тухса чылайӑшӗ поэт-трибунал пирки ӑшӑ сӑмах каланӑ. Театр фойинче Ҫеҫпӗле халалласа хатӗрленӗ курав ӗҫленӗ.
Ҫеҫпӗл Мишшин премине тивӗҫнӗ лауреатсем те астӑвӑм каҫӗнче пулнӑ. Ҫеҫпӗл Мишши фончӗн ертӳҫи Валери Туркай премие Дагестан халӑх поэтне, авар сӑвӑҫне, Дагестанри Писательсен союзӗн ертӳҫине Магомед Ахмедова тата СССР летчик-космонавчӗн А.Г. Николаевӑн мемориал комплексӗн ертӳҫине Александр Тукмакова панӑ.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, чӑваш сӑвӑҫи Мария Волкова ҫуралнӑранпа 85 ҫул ҫитнине тӑван тӑрӑхӗнче, Вӑрмар районӗнче, паллӑ тунӑ. Ҫакӑн пирки Альбина Юрату сӑвӑҫ Фейсбукра пӗлтернӗ.
Мария Волкова 1933 ҫулхи чӳкӗн 7-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Вӑрмар районӗнчи Карӑкҫырма ялӗнче юрист ҫемйинче ҫуралнӑ. Пысӑк Енккассинчи вӑтам шкул хыҫҫӑн Шупашкарти педагогика институтӗнче вӗреннӗ. 1960-1964 ҫулсенче Атӑл леш енчи санатори шкулӗнче чӗлхепе литературӑна вӗрентнӗ, ун хыҫҫӑн Кӳкеҫри шкул-интернатра вӑй хунӑ. 1966 ҫултанпа сывлӑхӗ хавшанипе литература ӗҫӗпе кӑна пурӑннӑ, 1976 ҫулхи юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗнче вилнӗ.
Уява Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗпе вырӑнти ял тӑрӑхӗ йӗркеленӗ. Унта Раиса Сарпи, Ангелина Павловская, Лидия Сарине, Раиса Воробьева, Альбина Юрату ҫыравҫӑсем хутшӑннӑ.
Чӑваш Енри 25 пин ача «День чтения вслух» (чӑв. Сасӑпа вуламалли кун) республикӑри акци иртнӗ. Унта 25 пин ача, ҫул ҫитмен ҫамрӑксем, шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденийӗсенче ӗҫлекен воспитательсем, вулавӑшра тӑрӑшакансем хутшӑннӑ. Мероприятие литературӑна тата кӗнекене халалланӑ.
Сасӑпа вуламалли пӗтӗм Раҫҫейри кунра ҫынсем хӑйсем илемлӗ вуланине кӑтартма, теприсем вуланине кӑтартма пултараҫҫӗ.
Республикӑри акцие ашшӗ-амӑшӗ, ачасем, педагогсем, ӗҫ ветеранӗсемпе вулавӑш ӗҫченӗсем хутшӑннӑ. Вулавӑшсенче ҫыравҫӑсемпе тӗлпулусем, литература марафонӗсем, кӗнеке паттӑрӗсемпе театрализациленнӗ ҫулҫӳревсем, ӑсталӑх сехечӗсем йӗркеленӗ.
Вулавӑш ӗҫченӗсемпе вулакансем В. Бианкин «Лесная газета» тата «Лесные были и небылицы», Л. Воронкован «Девочка из города», В. Драгунскин «Денискины рассказы», М. Зощенкон «Лёлька и Минька», Н. Ишентейӗн «Ырӑ ӗҫсен команди», Л. Каминскин «Удивительные приключения Вити Бровкина», Л. Кассилӗн «Улица младшего сына», В. Катаевӑн «Цветик-семицветик», Н. Мишутинӑн «Пашкин кораблик», Н. Носовӑн «Живая шляпа», В. Осееван «Волшебное слово», «Динка», «Три товарища», А.
Авӑн уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче авантюрлӑ детектив авторӗпе Татьяна Поляковӑпа тӗлпулу иртӗ. Вӑл хӑйӗн пултарулӑхне кӑмӑллакансемпе курнӑҫӗ. Унпа тӗл пулас текенсене пурне те тӳлевсӗр кӗтеҫҫӗ. Ҫыравҫӑпа вӗсем калаҫма, асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗнме пултарӗҫ. Автора вӗсем хӑйсем вуланӑ хайлавсем ҫинчен каласа кӑтартайӗҫ. Автограф та илме май пур.
Татьяна Полякова 90-а яхӑн кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ. Вӗсен пӗтӗмӗшле тиражӗ — 35 миллион ытла экземпляр. Унӑн хайлавӗсемпе «Тонкая штучка», «Чёрта с два» фильмсем, «Как бы не так», «Строптивая мишень», «Тень стрекозы», «Выйти замуж любой ценой», «Мавр сделал свое дело», «Барышня и хулиган» тата ытти сериал ӳкернӗ.
Детектив жанрӗсене юратакансене тӗлпулӑва вулавӑшри акт залӗнче 17 сехет те 30 минутра кӗтеҫҫӗ.
«Чӑн поэт сахал. Аслӑ Турӑ чӑваша телейсӗр хӑварман: пирӗн те Сӑмах Хӑвачӗпе тӑван халӑха тӗнче шайне ҫӗклекен Поэтсем пур», — тесе ҫырнӑ Марина Карягина поэт Фейсбукра.
«Поэт — уйрӑм тӗнче уҫакан. Унӑн тӗнчи Уҫлӑхӑн ахаль этем куҫне хальччен курӑнман вӑрттӑнлӑхӗсене сирсе кӑтартать, ӑшӗнчи ҫынлӑхне ҫӗклет, тасатать, темле ҫунатлӑ туйӑм парса пӑлхантарать... Паллах, «ҫӗр ҫумӗнчи пурнӑҫпах» ҫырлахакан ҫакна ӑнланмасть — чунӗпе, ӑс-тӑнӗпе аталанма ӳркенсе «йӳннине» суйласа илет, хӑйӗн кулленхи хуйхи-суйхи ҫинчен ҫыракан сӑвӑҫ хӳхлевӗ уншӑн — поэзи вырӑнне. Чӑн поэт сахал», — тесе шухӑшлать калем ӑсти.
«Аслӑ Турӑ чӑваша телейсӗр хӑварман: пирӗн те Сӑмах Хӑвачӗпе тӑван халӑха тӗнче шайне ҫӗклекен Поэтсем пур. Вӗсенчен пӗри — Геннадий Айхи. Унӑн сӑввисене вулатӑп та, куҫран вӗри куҫҫуль юхать. Хамӑршӑн савӑннипе», — пӗтӗмлетнӗ паллӑ поэт, драматург, журналист.
Геннадий Ахйине Марина Карягина ытахальтен аса илмен — ҫурла уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Айхин 85 ҫулне паллӑ тӑвӗҫ.
«Капла пӑхма пурнӑҫ чиперех йӗркеленсе пырать темелле. Мӗн кирли пур пек туйӑнать», — тесе каланӑ Пушкӑртстанра пурӑнакан Виталий Антонов паллӑ журналист, сӑвӑҫ, прозаик, драматург хӑйсен тӑрӑхӗнчи «Урал сасси» хаҫата.
Чӑвашла та, вырӑсла та ӑста ҫыракан авторпа РФ халӑха вӗрентес ӗҫ отличникӗ Александр Савельев паллаштарнӑ.
«Пӗр япала кӑна шухӑшлаттарать: ҫуралнӑ ен, тӑван ял час-часах аса килет. Пире, хӑйӗн ачисене, аякран илӗртет, чӗнет, кӗтет. Ара, ҫемье никӗсӗ унта-ҫке пирӗн», — таҫта аяккалла пӑхса салхуллӑн пӗлтернӗ 1949 ҫулта Мияки районӗнчи Ҫӗнӗ Хурамалта ҫуралнӑскер.
Виталий Антонов — 16 кӗнеке авторӗ. Вӑтам шкул пӗтернӗ хыҫҫӑн малтан Ӗпхӳри педагогика училищинче, каярахпа Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика институтӗнче пӗлӳ илнӗ.
Шупашкарти «Радужный» микрорайонти пӗр урама Чӑваш халӑх писателӗн Василий Алентейӗн ятне панӑ. Ҫакӑн пирки хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков 1811-мӗш номерлӗ йышӑну тунӑ. Шупашкар хула окургӗнчи урамсемпе лапамсен реестрӗнче ку урам 528-мӗш номерпе тӑрӗ.
«Радужный» микрорайонти урамсенчен ипӗрне хула администрацийӗн архитектура тата хула строительствин управленийӗ ҫумӗнчи ятсене паракан комисси йышӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ-ха. Аса илтерер: Халӑх туслӑхӗн орденне тивӗҫнӗ Василий Алентей ҫуралнӑранпа кӑҫал 100 ҫул ҫитет. Шӑпах ҫавӑнпа пӗр урама ун ятне парас тенӗ. Унччен ҫыравҫӑ ячӗпе Гладков урамӗн пӗр пайне хисеплеме палӑртнӑччӗ. «Уҫӑ хула» порталта ҫавна май сасӑлав та иртнӗ.
+10.3 °C