Чӑваш Енри аслӑ шкулсенче чӑваш чӗлхипе тата литературипе кӑсӑкланакансем ҫулсерен хушӑнса пыраҫҫӗ. Ку шухӑша филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн чӑваш чӗлхипе литературин кафедрин ертӳҫи Татьяна Денисова палӑртнӑ.
Преподаватель хӑйӗн шухӑшне вӗренме кӗренекенсем хушшинчи конкурс пысӑкланнипе ҫыхӑнтарнӑ. Тепӗр саманта та асӑрханӑ вӑл: Чӑваш Енре чӑвашла вӗренекенсен йышӗ чакать. Лару-тӑру малашне те ҫаплах пулсан «наци республикишӗн караул пулать», — тесе цитатӑлать филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗн сӑмахне REGNUM информаци агентстви.
Сӑмах май каласан, ЧППУра чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсене хатӗрленӗ май вӗсене вырӑс чӗлхине вӗрентме те хӑнӑхтараҫҫӗ.
Унтанпа 55 ҫул иртнӗ. Чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хуракасси шкулӗнче 106 ача тата 4 вӗрентекен ҫунса кайнӑ. Вӗсене асӑнса шкул пулнӑ вырӑнта митинг иртнӗ.
1961 ҫулхи чӳкӗн 5-мӗшӗнче Хуракасси шкулӗнче Октябрь революцине халалласа концерт иртнӗ. Физика вӗрентекенӗ икӗ ачапа пӗрле кинопроектора хатӗрленӗ чухне бензинпа усӑ курнӑ. Кӗтмен ҫӗртен ҫулӑм тухнӑ, вӑл концерт пынӑ спортзала палкаса кӗнӗ.
Йывӑҫ ҫурт питӗ хӑвӑрт хыпса ҫуннӑ. Аслӑраххисем, ытларахӑшӗ, чӳречерен тухнӑ, пӗччӗккисем ҫавӑнтах юлнӑ… Вӗсене тепӗр кунхине тӑванла вилтӑпри ҫине пытарнӑ.
Ҫунса кӗлленнӗ шкул умӗнче иртнӗ митинга МЧС ӗҫченӗсем, пушар хуралӗн ветеранӗсем, районти тӳре-шара, Шупашкарти экономикӑпа технологи колледжӗн студенчӗсем, ял ҫыннисем хутшӑннӑ. Вӗсем палӑк умне чечексем хунӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Улхашри шкул ачисем нумаях пулмасть Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче пулнӑ. Унта вӗсем районта пурнӑҫа кӗртекен «Удивительное рядом» (чӑв. Тӗлӗнмелли юнашарах) вӗренӳ туризмӗн программипе килӗшӳллӗн ҫула тухнӑ.
1868 ҫулта Иван Яковлев пуҫарнипе йӗркеленӗ учительсен шкулӗ культурӑпа ҫутӗҫ центрӗ пулса тӑнӑ. Унта каччӑсем те те, хӗрсем те вӗреннӗ. Чӑвашсемпе пӗрлех ытти наци ҫыннисем пӗлӳ илнӗ. Педагогӗсем те тӗрлӗ наци ҫыннисем пулнӑ.
Чӗмпӗрте пулнӑ май вырӑс улхашсем ҫӗннине нумай пӗлнӗ. Вӗсем «калаҫакан алфавитла» вылянӑ май кӑткӑс мар чӑваш сӑмахӗсене пуплевре усӑ курнӑ. Иван Яковлевич пирки каласа кӑтартнине те ачасем кӑсӑклансах итленӗ, ҫӗннине ӑша хывма ӑнтӑлса кашни ҫӗнӗ хыпара асра хӑварма тӑрӑшнӑ.
Хырхӗрри тӗп шкулӗнче ҫак кунсенче пиллӗкӗмӗш-улттӑмӗш класс вӗренекенӗсем валли кӗрхи уяв пулса иртнӗ. Кӑҫалхи уява пиллӗкӗмӗшсем хатӗрленӗ. Сӑмах май, вӗсем ҫак вӗренӱ ҫулӗнче ҫеҫ пӗрле вӗренме тытӑннӑ: маларах класри вунвиҫӗ ачаран ҫиччӗшӗ шкулӑн Вӑрманхӗрри Чурачӑк уйрӑменче ӑс пухнӑ.
Уява Женя Хлебникова тата Наташа Лепешкина ертсе пынӑ. Маттур хӗрачасем тӗрлӗрен тупӑшусем ирттернӗ, тупмалли юмахсен тупсӑмӗсене шыраттарнӑ. «Пӗчӗк пике» ячӗшӗн ятарласа хӗрачасем валли хатӗрленӗ тупӑшу ирттернӗ. Пике ята харӑсах икӗ хӗрача — Вика Коновалова (6-мӗш класс) тата Катя Михеева (5-мӗш класс) — тивӗҫнӗ. Куракансем те ахаль ларман: тӗрлӗрен ыйтусен тупсӑмӗсене шыранӑ, ҫӗнтерӱҫӗсене алӑ ҫупса хавхалантарнӑ.
Уяв хавас кӑмӑл-туйӑмпа иртнӗ, вӑхӑт иртни те сисӗнмен. Ҫапла ҫав вӑл: пӗр-пӗрне итлеме пӗлсен, ӑнланса пырсан, юлташсен ҫитӗнӗвӗшӗн савӑнма пӗлсен, туслӑх туйӑмӗсене мала хурсан – пурнӑҫ урапи те малалла ҫӑмӑлрах ӑнтӑлать (чупать).
Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗ ҫак кунсенче тӗрлӗрен пулӑмсемпе пуян пулнӑ. Вӗсен шутне 5-7 классем валли ятарласа ирттернӗ «Хаваслӑ стартсене» кӗртмелле. Кашни класс ултӑ ачаран тӑракан команда хатӗрленӗ: виҫшер арҫын ача тата виҫшер хӗрача. Малтанах хутшӑнакансем хӑйсемпе паллаштарнӑ, ушкӑнсене ятсем панӑ. Ун хыҫҫӑн хӗрӱ тупӑшу пуҫланнӑ.
Еплерех кӑна вӑй виҫмен пулӗ ҫамрӑк спортсменсем: ункӑпа баскетбол ҫӑмхисене маларах кустарса ҫитерессипе те, урасене йӗлтӗр сырса спортзалӑн тепӗр вӗҫне чупса ҫитсе тӗл перессипе те, харӑсах виҫшер пысӑк мечӗк йӑтса чупассипе те, шурӑ хут листине алсемпе тытмасӑр йӑтассипе те — тата ытти нумай хаваслӑ тупӑшусенче. Ҫиччӗмӗшсем, паллах, пӗрремӗш вырӑна алран вӗҫертмен. Вӗсенчен кӑшт ҫеҫ кая юлса улттӑмӗшсем иккӗмӗш, пиллӗкӗмӗшсем – виҫҫӗмӗш вырӑнсене йышӑннӑ. Куракансем — шкул ачисемпе вӗрентекенсем — ӑмӑртакансене тупӑшу вӑхӑтӗнче алӑ ҫупса хавхалантарнӑ, вӗҫӗнче ҫӗнтерӱҫӗсене ҫак майпах саламланӑ.
«Хаваслӑ стартсене» «Ҫамрӑксем — сывӑ пурнӑҫ йӗркишӗн» акци шучӗпе Алексей Викторович Гаврилов хатӗрленӗ, хӑйех ертсе пынӑ.
Шупашкарти 43-мӗш шкулта ачасем столовӑйри апатпа наркӑмӑшланнӑ, вӗсенчен хӑшӗсем пульницӑна лекнӗ факта республика правительствин ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова каланӑ тӑрӑх, сиплев учрежденийӗсене 7 ачана вырттарнӑ, наркӑмӑшланнисене 20 тӗслех шута илнӗ.
Роспотребнадзор управленийӗн пуҫлӑхӗ Надежда Луговская шкулта самай кӑлтӑк асӑрханине пӗлтернӗ. Холодильник тата кирлӗ ытти оборудовани пур пулин те столовӑй ӗҫченӗсем апат-ҫимӗс хатӗрлессин тата упрассин йӗркине пӑснӑ. Тирпейленӗ чух та йӗркеллӗ тасатса ҫуман.
Вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев шкулта тӗрӗслев ӗҫне тивӗҫлипе йӗркелеменнине палӑртнӑ. Ӳпкевӗ шкул ертӳҫине те, апат-ҫимӗҫпе тивӗҫтерекен «Кулинар плюс» ОООна та тивнӗ. Юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче шкула вӑхӑтлӑха хупнӑ, ачасене керкуннехи каникула янӑ.
Михаил Игнатьев Элтепер яваплисене явап тыттарма чӗнсе каланӑ, кирлех пулсан ӗҫрен хӑтарма та юрать.
Шупашкарти 43-мӗш шкул ачисем апатпа наркӑмӑшланса пульницӑна лекни пирки пӗлтернӗччӗ. Унта вӗренекен 7 шӑпӑрлана инфекци уйрӑмне вырттарнӑ.
Телее, халӗ вӗсене киле яма тытӑннӑ. Ачасем наркӑмӑшланнине шута илсе Шупашкар хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗ плана кӗртмен тӗрӗслев ирттерме палӑртнӑ. Паян хулари 58 шкула тӗрӗслевпе ҫитнӗ. Апатланӑшри вӗри апата уйрӑмах тимлӗ пӑхнӑ.
43-мӗш шкула халӗ куҫран вӗҫертмеҫҫӗ. Юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче муниципалитет вӗренӳ учрежденийӗсен ертӳҫисемпе канашлу иртнӗ. Унта шкул ачисене апатлантарас йӗркене пӑхса тӑрассине ҫирӗплетме йышӑннӑ.
Чӑваш Енри шкулсенче ачасене шахмат выляма вӗрентме тытӑнӗҫ. Ҫывӑх вӑхӑтра ку урока кашни ача ҫӳреме тытӑнӗ.
Пӗтӗм тӗнчери шахмат федерацийӗн президенчӗ Кирсан Илюмжинов ТАССра иртнӗ пресс-конференцире ӗнер пӗлтернӗ тӑрӑх, «Шахматы в школе» (чӑв. Шкулти шахмат) ҫӗнӗ проекта иртнӗ ҫул Мускавра пуҫарнӑ. Малашне вӑл ҫӗршывӑн тӗп хулинчен регионсене куҫӗ. Проект ҫывӑх вӑхӑтра пирӗн республикӑна ҫитӗ. Кунсӑр пуҫне Саха Республикинче, Белгород тата Липецк облаҫӗсенче уроксенче шахмат вӑрттӑнлӑхӗпе паллаштарӗҫ.
Шахмата физкультурӑн хушма урокӗнче ӑша хывтарӗҫ. Вӑл ачасен ӑс-тӑнне, шухӑшлавне аталанма пулӑшать тесе шухӑшлаҫҫӗ. Шахмата программӑна кӗртнӗ шкулсенче ачасем унчченхинчен 40 процент лайӑхрах вӗренме тытӑннӑ тесе ӗнентереҫҫӗ.
Шупашкарти 43-мӗш шкулти наркӑмӑшланнӑ ачасене тухтӑрсем пулӑшаҫҫӗ. Хӑсӑк килнипе, температура хӑпарса кайнипе, хырӑм ыратнипе ӗнер шкулти медицина пӳлӗмне сакӑр ача пынӑ. Тухтӑр тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн вӗсене сипленме киле янӑ.
Юпа уйӑхӗн 25-мӗш—26-мӗш каҫхине Хулари ача-пӑчан иккӗмӗш пульницине маларах асӑннӑ шкулта вӗренекен икӗ ачана вырттарнӑ. Ӗнер кӑнтӑрла тата тепӗр ачана унти тухтӑрсен пулӑшӑвӗ кирлӗ пулса тухнӑ.
Республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви пӗлтернӗ тарӑх, тухтӑрсем тата Роспотребнадзорӑн республикӑри управленийӗ ачасем чирленӗ тӗслӗхсене тӗрӗслеҫҫӗ.
РФ Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗ ку фактпа тӗрӗслев пуҫарнине эпир ӗнер ҫырнӑччӗ. Маларах Ҫӗнӗ Шупашкарти ача пахчинче те шӑпӑрлансем наркӑмӑшланнӑччӗ. Ку факта унта пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Хулара паян пысӑк пушар сиксе тухнӑ. Ӑна пула Алькешра вырнаҫнӑ 63-мӗш шкул ачисен вӗренме май килмен, вӗсене шкултан кӑларнӑ.
Пушар ҫывӑхри складра тухнӑ. Вӑл хӑвӑрт кӑна юнашар вырнаҫнӑ сӗтел-пукан цехӗ ҫине куҫнӑ, таврара ҫӑра тӗтӗм йӑраланма пуҫланӑ. Ҫулӑм пӗтӗмпе 200 тӑваткал метра сарӑлнӑ.
Пушарпа 300 ытла ҫын кӗрешнӗ, сахал мар техникӑпа усӑ курнӑ. 12 сехет тӗлне ҫулӑма ҫӗнтернӗ.
63-мӗш шкулти ачасемпе аслисене вара ҫуртран кӑларнӑ, вӗренӗве чарса лартнӑ. Ачасем ыран та шкула каймӗҫ, вӗренӳ юпан 28-мӗшӗнче кӑна пуҫланӗ.
-4.7 °C