Чӑваш Республикинче федерацин «Ты – предприниматель» (чӑв. Эсӗ — усламҫӑ) программине пурнӑҫласа Шкулти усламҫӑ марафонӗ малалла пырать тесе пӗлтерет ЧР Вӗренӳ министерстви.

Аслӑ класра вӗренекенсем валли уҫӑ уроксем, професси ҫулне кӑтартмалли тестсем йӗркелеҫҫӗ. Усламҫӑ ӗҫне пуҫармаллипе ирттерекен вӗренӳ курсӗсене усламҫӑсем, психологсем тата бизнес-тренерсем, Чӑваш Республикинчи усламҫӑсене хӳтӗлекен аппарат специалисчӗсем хутшӑнаҫҫӗ.

Усламҫӑ пулма вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн ачасене «Эсӗ — усламҫӑ» программӑна хутшӑннине ӗнентерекен сертификатсем парӗҫ.

Уҫӑ уроксене 14–17 ҫулсенчи 800 ытла шкул ачи хутшӑннӑ, вӗсенчен 100-шне усламҫӑ пулма вӗрентме суйласа илнӗ. Юпа уйӑхӗнче ачасемпе ӗҫлӗ вӑйӑ ирттерӗҫ тата усламҫӑ проекчӗсен конкурсӗ йӗркелӗҫ.

Чӑваш Енри кашни районтах агрокласс уҫнӑ. Вӗсенче 500 яхӑн ача пӗлӳ илет.

Ҫавна май ӗнер, авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ. Унта тӳре-шара, шкул директорӗсем, профессорсем, вӗрентекенсем тата 10-11-мӗш классенче вӗренекенсем пухӑннӑ.

Паллӑ ӗнтӗ, шкул пӗтернӗ хыҫҫӑн ҫамрӑксен хуласене тухса каяҫҫӗ те унтах юлаҫҫӗ, ял хуҫалӑх енӗпе диплом илнисен йышӗнче те тӑван тӑрӑхне таврӑнакан питӗ сахал. Юлашки вунӑҫуллӑхра ку ҫивӗч ыйтусем кӑларса тӑратрӗ. Ҫак сӑлтавпах иртнӗ вӗренӳ ҫулӗнче Чӑваш Енри районсенче агроклассем уҫма пикенчӗҫ.

Ҫапла майпа агрокласс йӗркелекенсем паянхи ял хуҫӑлӑхӗнче чӗркуҫҫи таран пылчӑк ашмалла маррине, фермӑсем те тислӗк айне пулманнине ӗнентересшӗн. Аграрисем те тӑрӑшса ӗҫлесен укҫа тума пултарнине тӗслӗхсем урлӑ кӑтартса парасшӑн. Ял хуҫалӑх академийӗн профессорӗсем вара аслӑ классенче вӗренекенсене ял хуҫалӑх ӑслӑлӑхӗпе паллаштараҫҫӗ.

Чӑваш Енӗн тӗп хулине «Lavproductions» компанин ӳкерӳ ушкӑнӗ килсе кайнӑ. Пултарулӑх ушкӑнне Андрей Леонтьев журналист ертсе пынӑ. Тӳрех палӑртар, асӑннӑ компани Discovery Сhannel телеканал валли «Раҫҫей ҫулӗсем» ятпа кӑларӑмсен ярӑмне хатӗрлет.

Хальхинче ӳкерӳ ушкӑнӗ Шупашкарти Трактор историйӗн ӑслӑлӑхпа техника музейӗ тата унта кивӗ тракторсене епле майпа ҫӗнӗ сӑн кӗртни пирки кӑсӑклӑ телекӑларӑм хатӗрленӗ, ҫак музейӑн директорӗнчен Альберт Сергеевран интервью илнӗ.

Чӑваш Енӗн Экономика министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, телепередача ӳкернӗ ҫӗре Шупашкарти 5-мӗш гимнази вӗренекенӗсем те хутшӑннӑ. Унсӑр пуҫне каласа хӑвармалла, хайхи журналистсем шурӑ Шупашкар тата Трактор тӑвакансен савучӗ пирки темиҫе сюжет ӳкернӗ.

Паян Шупашкарта ӑшӑ пама тытӑннӑ, кун пирки тӗп хула администрацийӗ хӑйӗн сайтӗнче пӗлтернӗ.

Официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑшӑпа централизациленӗ майпа тивӗҫтерекен тытӑмран кун вӗҫленнӗ тӗле 63 ача пахчине, 38 шкула, хушма пӗлӳ паракан 3 учреждение ӑшӑ панӑ. Эрне вӗҫӗччен хулари мӗн пур вӗренӳ учрежденийӗнчех ӑшӑ пулӗ — ачасем текех урокра перчеткепе лармӗҫ.

«Чи малтан медицина, ачасен шкулчченхи учрежденийӗсене, вӗренӳ организацийӗсене ӑшӑпа тивӗҫтерӗпӗр, унтан нумай хваттерлӗ пурӑнмалли ҫуртсене, чи юлашкинчен вара общество ҫурчӗсене ӑшӑ парӑпӑр», – ҫырнӑ Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков алӑ пуснӑ йышӑнура.

Сӑмах май, Ҫӗнӗ Шупашкарти хӑш-пӗр учреждение те ырлӑх ҫитнӗ. Унти 22 садикре, 1 шкулта тата 1 спорт учрежденийӗнче пӑрӑхсем алла шӑнтмаҫҫӗ.

Шупашкарти 4-мӗш гимнази директорне ашшӗ-амӑшӗнчен сӗтев илнӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ку факта РФ Шалти ӗҫсен министерствин Шупашкарти управленийӗ экономика хӑрушсӑрлӑхӗ тата коррупципе кӗрешекен пайӗ ачасене шкула илнишӗн укҫа илнӗ тесе пӗлтерет.

Йӗрке хуралҫисен куҫне шкул ертӳҫи кӑҫалхи ҫулла лекнӗ. Пакунлисене кун пирки систерекенсем тупӑннӑ. Йӗрке хуралҫисем шухӑшланӑ тӑрӑх, хулан урӑх районӗнче пурӑнакансем хайсен ачисене 4-мӗш гимназие вырнаҫтарас тенипе шкул директорӗ усӑ курма шут тытнӑ. Полицейскисем хӗрарӑма ашшӗ-амӑшӗ 85 пин тенкӗлӗх виҫӗ хутчен сӗтев панине палӑртнӑ. Раҫҫейӗн Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗн тӗпчевҫисем пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Хӗрарӑма халӗ килте арестлесе усрама йышӑннӑ.

Чӑваш чӗлхин грамматикипе пунктуацийӗ халӗ чӗлхеҫӗсене хӑйсене кӑна мар, чӗлхе пӗлӗвӗнчен чылай аякра тӑракансене те кӗнеке ҫырма хистет пулмалла. Салтавӗ те пухӑнса кайрӗ курӑнать. Вӑл е ку сӑмахсене пӗрле-уйрӑм ҫырмалли пирки ӗнтӗ темиҫе ҫул тупӑшатпӑр. Ял шкулӗсенче пӗр тӗрлӗ, университет-институтра тепӗр тӗрлӗ вӗрентеҫҫӗ, кӗнекисемпе хаҫат-журналӗнче тата урӑхла ҫыраҫҫӗ. Паллах, кун пек чухне вунҫуллӑхра пӗрре кӗнеке алла тытакан та тарӑхса кайӗ.

Ҫавӑнпах ӗмӗрӗпе вӑрман хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ Леонид Андреев пенсие тухсан чӑваш чӗлхине тӗпчеме тытӑннӑ, хӑй валли псевдоним та илнӗ: Лесник.

Ҫак кунсенче «Ҫӗнӗ вӑхӑт» типографире унӑн иккӗмӗш кӗнеки «Чӑваш чӗлхин грамматики. Фонетикӑпа морфологи» ятпа кун ҫути курнӑ. Вӑл кун пирки Чӑваш халӑх сайчӗн пӳлӗмне хӑй килсе пӗлтерчӗ. Пушкӑртстанра ҫуралса ӳснӗ чӑваш унта, тӗпрен илсен, хальхи грамматика правилисене парахӑҫласа 1938 ҫулта хатӗрленипе усӑ курма сӗнет. Куславкка, пӑтавкка, лавкка сӑмахсенче икӗ к ҫырнипе мӗншӗн килӗшменнине уҫса парать.

Шупашкар хула администрацийӗ шкул хута ямашкӑн ҫӗр харпӑрлӑха илнӗ. Ҫӗнӗ пӗлӳ шкулӗ «Садовый» микрорайонта пулӗ. Унччен ку лаптӑка суд приставӗсем арестленӗ пулнӑ.

Ҫӗнӗ шкулта 1650 ача вӗренӗ. Вӑл 33,9 пин тӑваткал метра йышӑнӗ. Укҫа-тенке ӑҫтан уйӑрассине палӑртсанах ӑна хута яма тытӑнӗҫ.

1650 ачана йышӑнма пултаракан шкулӑн проекчӗ хатӗр ӗнтӗ. Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков ҫынсемпе «тӳрӗ лини» ирттернӗ чухне те пӗлтернӗ.

Малтан «Волжский-3», «Ҫӗнӗ хула» микрорайонсенче шкул тӑвӗҫ. Унтан тин «Садовый» микрорайонта тума пуҫлӗҫ.

Шупашкарти Ф.М. Лукин ячӗллӗ ача-пӑча музыка шкулӗнче вӗренекен Евгений Сбитнев тата Юлия Чапрасова Раҫҫейӗн ача-пӑча хорӗн солисчӗсем пулӗҫ.

Ҫурла уйӑхӗн 30-мӗшӗнчен пуҫласа авӑн уйӑхӗн 20-мӗшӗччен «Артек» центрта «Школа размером с Артек» пултарулӑх смени пуҫтарӑннӑ. Унта Раҫҫейӗн ача-пӑча хорӗнче юрлакан Раҫҫейӗн 65 регионӗнчи ачасем пулнӑ.

Ачасем концерта хутшӑннӑ, солистсен конкурсӗнче ӑмӑртнӑ. 500 ачаран 19-шӗ пуринчен те лайӑххисен йышне лекнӗ. Ҫавсен йышӗнче Шупашкарти Ф.М. Лукин ячӗллӗ ача-пӑча музыка шкулӗнче вӗренекен, «Соловушки» хор ушкӑнне ҫӳрекен Евгений Сбитнев тата Юлия Чапрасова. Вӗсене пӗрле вӗренекенӗсем чунтан саламлаҫҫӗ, малашне те хитре юрлама сунаҫҫӗ.

Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшне шкулта ҫапла уявланӑ

Ҫапла, вӗренӳ ҫулӗ. Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗнче ҫав ятпа унта республика тата район шайӗнчи тӳре-шарапа депутатсем пухӑннӑ.

Тепӗр икӗ ҫултан 85 ҫул тултаракан шкулта кӑҫал тӗплӗ юсав пуҫласа янӑ. Кун валли «кӗмӗле» республика хыснинчен те, хуларинчен те уйӑрнӑ. Малтан асӑннинчен — 20 миллион тенкӗ, вырӑнти бюджетран — 2 миллион тенкӗ.

Хула администрацийӗнче ӗнентернӗ тӑрӑх, юсава пуҫличчен республикӑн Культура министерствипе те хӑш-пӗр хута ҫураҫтарма тивнӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче унта Донецкри госпитале куҫарса килнӗ иккен. Иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсен варринче шкул ҫуртне республика пӗлтерӗшлӗ культура эткерлӗхне кӗртнӗ.

Килес ҫул шкулта юсав ӗҫне малалла тӑсмалла. Ҫурта тунӑранпа тӗплӗ юсав пӗртте пулман иккен.

Шупашкарти 59-мӗш шкулта вӗрентекенсем ачасен ашшӗ-амӑшӗнчен укҫа пуҫтараҫҫӗ тесе ЧР прокуратурине ҫӑхав ҫитнӗ. Ведомство ку хыпара ҫийӗнчех тӗрӗсленӗ.

Прокуратура палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал пӗрремӗш классенче йӗркеленнӗ ашшӗ-амӑшӗн комитечӗ пуҫарнипе шкулти пӳлӗмсенче юсама, чӳречесене улӑштарма, сӗтел-пукан туянма тата хуралҫӑ тытма укҫа пухнӑ. Нухрат шкул счечӗ ҫине куҫман, комитет пайташӗн аллине лекнӗ. Ҫапла ашшӗ-амӑшӗ укҫа-тенкӗ мӗнле расхутланнине пӗлеймен.

Пӗрремӗш класс ачисен ашшӗ-амӑшӗ укҫа-тенке шкул ӗҫченӗсем вӑйпах пуҫтарма хушнине ҫирӗплетмен. Тӗрӗслев хыҫҫӑн шкул директорӗ тӗлӗшпе представлени ҫырнӑ. Материала следовательсене процессуаллӑ тӗрӗслев йӗркелеме ярса панӑ.